ΛΕΡΟΣ, 25 χρόνια μετά: Από το ξεπέρασμα του ψυχιατρικού εγκλεισμού στην ίδρυση νέου στρατοπέδου συγκέντρωσης για πρόσφυγες και μετανάστες

Σάββατο, 13 Φεβρουαρίου 2016, 10.00 πμ, 

Αίθουσα του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων (ΣΕΛ), Ερμού 134, Θησείο

Εχουν περάσει 25 χρόνια από τότε που ξεκίνησε η παρέμβαση για τον ριζικό μετασχηματισμό και την Αποϊδρυματοποίηση του ψυχιατρείου της Λέρου, ενός χώρου που έχει μείνει στην συλλογική ιστορική μνήμη ως η ορατή ενσάρκωση της εγγενούς βαρβαρότητας της κυρίαρχης ψυχιατρικής, η οποία, στη διαχρονική της συνέργια με τις εκάστοτε επίσημες κρατικές πολιτικές, εξακολουθεί, και μετά την εμπειρία της Λέρου, να λειτουργεί ως μηχανισμός κοινωνικού ελέγχου, ακύρωσης της υποκειμενικότητας, καταστρατήγησης των δικαιωμάτων και εξανδραποδισμού των ατόμων με «προβλήματα ψυχικής υγείας».

Οι χώροι αυτοί, που χρησιμοποιήθηκαν στην πρόσφατη, μεταπολεμική ιστορία για τον διαδοχικό εγκλεισμό διαφόρων ομάδων ανεπιθύμητων στην κυρίαρχη κοινωνική τάξη και εξουσία (ανταρτόπαιδες προς «εθνικήν αναμόρφωσιν», ψυχικά ασθενείς, πολιτικοί εξόριστοι στη διάρκεια της χούντας), ετοιμάζονται τώρα για τον εγκλεισμό προσφύγων και μεταναστών, όλων αυτών, των όλο και περισσότερων που, αν διασωθούν από τον υγρό τάφο του Αιγαίου (και την βίαιη απώθηση που προωθείται ως η επίσημη «πρώτη υποδοχή»), θα βρεθούν έγκλειστοι εκεί προκειμένου, σε εκτέλεση των εντολών της ΕΕ, να επαναπροωθηθούν με τη βία στην χώρα προέλευσης.

Ετσι, το ζήτημα της «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» (που ποτέ δεν έγινε), σε μια περίοδο πρωτοφανούς οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης όπως η σημερινή, όπου το κυρίαρχο ψυχιατρικό παράδειγμα αποχτά τις πιο κατασταλτικές και βάρβαρες μορφές του, έρχεται στο προσκήνιο σε συγχρονικότητα με την βάρβαρη και δολοφονική μεταχείριση των «άλλων» απόβλητων του κυρίαρχου συστήματος, των εκατομμυρίων προσφύγων και μεταναστών που ακριβώς οι διεθνείς πολιτικές (οικονομική εκμετάλλευση, στρατιωτικές επεμβάσεις κλπ) του συστήματος αυτού δημιούργησαν.

Σε συνέχεια της συζήτησης «Λέρος, 25 χρόνια μετά», που άνοιξε στην ίδια την Λέρο, στην τριήμερη συνάντηση του περασμένου Ιουνίου, καλούμε όλους και όλες, που είναι σε αναζήτηση διαδρομών πέρα από την κυρίαρχη ψυχιατρική, που επιθυμούν να παλέψουν για «πόρτες ανοιχτές», στην επικοινωνία, στον ισότιμο διάλογο, στην λειτουργία των υπηρεσιών (χωρίς, δηλαδή, μηχανικές καθηλώσεις και απομονώσεις) και με πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων των ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία, καθώς, επίσης, και ενάντια στις εξοντωτικές πολιτικές της «Ευρώπης φρούριο», για μια πολιτική «ανοιχτών συνόρων», που, ενάντια σε κάθε μορφής ρατσισμό, πραγματικά υποδέχεται, φιλοξενεί, στηρίζει και δεν εγκλείει σε «κέντρα κράτησης» (hotspot/στρατόπεδα συγκέντρωσης) πρόσφυγες και μετανάστες, να πάρουν μέρος και να συνεισφέρουν στην εκδήλωση-συζήτηση της 13/2/16 και στην συγκρότηση δράσεων αντίστασης ενάντια σε κάθε μορφή εγκλεισμού, αποκλεισμού και βάρβαρης αντιμετώπισης ψυχικά πάσχοντα, μετανάστη, πρόσφυγα.

Πρόγραμμα

10.00: Προσέλευση

10.15: Προβολή βίντεο

11.00: Η εμπειρία της Αποϊδρυματοποίησης στο Κ.Θ. Λέρου.
Πώς αυτό που παρουσιαζόταν ως αδύνατο έγινε δυνατό.
Συντονισμός : Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου

- Εικόνες από την ιστορία του στρατοπεδικού εγκλεισμού στη Λέρο
- Μαρία Κακογιάννη: Το ξεκίνημα μιας πορείας μετασχηματισμού μέσα από την καθημερινότητα της πράξης
- Μαρία Γιαννοπούλου: Η γλώσσα της αλλαγής
- Χρύσα Κραββαρίτη: Από την σιωπή του ασύλου στην συνάντηση με την ΄καλή, μεγάλη μουσική΄
- Λάμπρος Γιώτης: Η ομάδα θεάτρου ως μοχλός της Αποιδρυματοποίησης
- Γιώργος Ευθυμίου: Η εμπειρία της παρέμβασης της εθελοντικής ομάδας φοιτητών
του τμήματος Ψυχολογίας του ΑΠΘ, τον Ιούλιο 1999 και 2000, στο Κ.Θ. Λέρου
- Κώστας Μπαϊρακτάρης: ΜΚΟ και κερδοσκοπικός ανθρωπισμός

Συζήτηση

13.00: Προβολή βίντεο

13.45: Διάλειμμα

14.30: Πρόσφυγες και μετανάστες: οι απόβλητοι της νέας εποχής.
Ζωές ανάμεσα στον υγρό τάφο του Αιγαίου και τον στρατοπεδικό εγκλεισμό.
Συντονισμός: Λυκούργος Καρατζαφέρης

- Δώρα Κουτσανέλλου: Πώς η κεντρική και η τοπική εξουσία ακυρώνει τη δουλειά των αλληλέγγυων με την δημιουργία hotspot/στρατοπέδου συγκέντρωσης στη Λέρο
- Δέσποινα Κωστοπούλου: Πρόσφυγες και τραύμα: από τη βία του πολέμου στη βία του εγκλεισμού
- Ατομικές ιστορίες και διαδρομές μετανάστευσης και προσφυγιάς: Ριάντ, Μωχάμετ, Φατίμα, Τζελάλ, Νταβίντ
- Ελισάβετ Αντάπαση: Αυτοοργάνωση και αλληλεγγύη: ένα κοινωνικό πείραμα στη Νοταρά 26
- Χρύσα Κουκουτού: Η κινηματική δράση για τους πρόσφυγες/μετανάστες σε μια
αυτοδιαχειριζόμενη /αλληλέγγυα δομή φιλοξενίας. Διλήμματα και προκλήσεις

Συζήτηση

Κλείσιμο: Κατερίνα Μάτσα

  

Ένας χρόνος κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – Τα αιτήματα των εργαζόμενων παραμένουν στον αέρα

    

Αποχώρηση της Πρωτοβουλίας Εργαζόμενων / Απολυμένων στην Ψυχική Υγεία

από την ομάδα εργασίας του Υπουργείου Υγείας

Πέρυσι, τέτοια εποχή, εκλέχτηκε η νέα κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ δημιουργώντας την αίσθηση, σε ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας, ότι οι καταστροφικές πολιτικές που ακολούθησαν οι προηγούμενες κυβερνήσεις σε όλους τους τομείς θα μπορούσαν να ανατραπούν.

Η ίδια αίσθηση επικράτησε στον πολύπαθο χώρο της Ψυχικής Υγείας, όπου τα τελευταία επτά χρόνια οι εργαζόμενοι, και φυσικά οι ψυχικά πάσχοντες, βιώνουν τις τραγικές συνέπειες της υποβάθμισης και της διάλυσης των Μονάδων Ψυχικής Υγείας. Ειδικότερα, στους  φορείς Ψυχικής Υγείας του μη-κερδοσκοπικού τομέα (γνωστοί και ως ΜΚΟ Ψυχικής Υγείας), στους οποίους έχει ανατεθεί από το κράτος ένα σημαντικό μέρος της “ψυχιατρικής μεταρρύθμισης”, η πλήρης απουσία εποπτείας και ελέγχου από το υπουργείο Υγείας οδήγησε στην ανεξέλεγκτη δράση των διοικήσεών τους. Τα κάποτε μεμονωμένα περιστατικά εργοδοτικής αυθαιρεσίας, παράνομων απολύσεων, συνδικαλιστικών διώξεων, εκβιασμών και τρομοκρατίας έλαβαν τη μορφή επιδημίας, όπως φάνηκε από τις δεκάδες καταγγελίες εργαζόμενων σε Μονάδες Ψυχικής Υγείας. Το ίδιο διάστημα, Μονάδες Ψυχικής Υγείας, χρηματοδοτούμενες από τον τακτικό προϋπολογισμό, άλλαζαν χέρια ή έκλειναν ανάλογα με τις διαθέσεις και τις σκοπιμότητες των διοικήσεων και του υπουργείου. Μέσα στο ίδιο θολό κλίμα, κάποιοι φορείς προσπάθησαν να εφαρμόσουν, παράνομα αρχικά και με τις ευλογίες των Λοβέρδου-Μπόλαρη στη συνέχεια, την παρακράτηση μέρους των συντάξεων των ψυχικά πασχόντων που φιλοξενούνταν στις Μονάδες τους. 

Όλα αυτά τα χρόνια, οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες του υπουργείου Υγείας, όχι μόνο δεν άσκησαν τους απαιτούμενους ελέγχους  και δεν διερεύνησαν τις καταγγελίες, αλλά αναλώθηκαν σε ένα επικοινωνιακό παιγνίδι, καταγγέλλοντας (!) τους φορείς για κακοδιαχεϊριση του δημόσιου χρήματος τη στιγμή που οι ίδιες ενέκριναν τις δράσεις και τις χρηματοδοτήσεις και κάλυπταν τις παρανομίες.

Η εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ στην κυβέρνηση, μιας παράταξης που συμπαραστάθηκε ενεργά στους αγώνες των εργαζόμενων,  υποστήριξε τα χρόνια αιτήματά τους και ανέδειξε τα μόνιμα προβλήματα στη Βουλή, θεωρήσαμε ότι θα ευνοούσε την απαλλαγή του χώρου της Ψυχικής Υγείας από το νοσηρό κλίμα που επικρατούσε και θα προωθούσε την αποκατάσταση του αισθήματος ασφάλειας και δικαιοσύνης για εργαζόμενους και λήπτες των υπηρεσιών. Εξάλλου, η εξασφάλιση της πολυφωνίας και της συμμετοχής είναι η βάση για το ξεπέρασμα της ιδρυματικής λογικής και την ουσιαστική ψυχιατρική μεταρρύθμιση.

Με βάση τα παραπάνω, εργαζόμενοι και απολυμένοι από το χώρο της Ψυχικής Υγείας απευθύναμε, αμέσως μετά την εκλογή του ΣΥΡΙΖΑ, μια ανοιχτή επιστολή στη νέα ηγεσία του υπουργείου Υγείας στην οποία συνοψίζαμε τα χρόνια προβλήματα του χώρου και δηλώναμε την πρόθεσή μας να βοηθήσουμε το υπουργείο ή/και τους ελεγκτικούς μηχανισμούς, εφόσον είχαμε δείγματα ότι η νέα κυβέρνηση είναι έτοιμη να συγκρουστεί με το προηγούμενο καθεστώς για να το αλλάξει.

Ακολούθησαν δύο συναντήσεις, η πρώτη με τον τότε αναπληρωτή και τώρα υπουργό Υγείας Ανδρέα Ξάνθο, στις 3 Απρίλη, και η δεύτερη με τον σύμβουλο του υπουργού, Θωμά Υφαντή, στις 11 Μάη.  Παρά το γεγονός ότι στις συναντήσεις αυτές δεν μας ανακοινώθηκε κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο δράσης, αναγνωρίσαμε ως θετικό στοιχείο το ότι οι συνομιλητές μας γνώριζαν και αποδέχονταν τα προβλήματα που τους εκθέσαμε και δήλωσαν την πρόθεσή τους να αλλάξουν την κατάσταση ακόμα κι αν χρειαστεί να συγκρουστούν με συμφέροντα. Σημειώνουμε ότι σε αυτές τις συναντήσεις, εκτός από μέλη της Πρωτοβουλίας εργαζόμενων και απολυμένων στην Ψυχική Υγεία, παρευρέθηκαν και εκπρόσωποι Σωματείων εργαζόμενων και ληπτών υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας.

Στις αρχές του Ιούνη, οι υπογράφοντες - μέλη της Πρωτοβουλίας εργαζόμενων και απολυμένων στην Ψυχική Υγεία κληθήκαμε να συμμετέχουμε σε ομάδα εργασίας που συστάθηκε από το υπουργείο Υγείας με σκοπό να υποβάλλει προτάσεις για τον περαιτέρω σχεδιασμό της Ψυχικής Υγείας.

Αποφασίσαμε να συμμετέχουμε στην ομάδα εργασίας, έχοντας ενημερώσει τα μέλη της Πρωτοβουλίας, μέλη Σωματείων και εργαζόμενους, ευελπιστώντας ότι θα έχουμε την ευκαιρία να αναλύσουμε και να υποστηρίξουμε τις προτάσεις που ήδη είχαμε υποβάλει με την ανοιχτή επιστολή και να βοηθήσουμε στη χάραξη μια διαφορετικής πολιτικής για την Ψυχική Υγεία. Συγκεκριμένα, δηλώσαμε συμμετοχή στις υπο-ομάδες για α) τα δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων, β) τα κριτήρια, αξιολογήσεις και ελέγχους των Μονάδων και γ) τη λειτουργία των Μονάδων που λειτουργούν οι ΜΚΟ. 

Σήμερα, μετά από ένα χρόνο κυβέρνησης  ΣΥΡΙΖΑ (και οκτώ μήνες λειτουργίας της ομάδας εργασίας του υπουργείου Υγείας για την Ψυχική Υγεία), θεωρούμε ότι είμαστε σε θέση να κάνουμε κάποιες διαπιστώσεις:

α) Καμία κίνηση δεν έχει γίνει από την πλευρά του υπουργείου για την αποκατάσταση του κλίματος ασφάλειας και δικαιοσύνης στις Μονάδες Ψυχικής Υγείας και καμία συνέχεια δεν είχε η συζήτηση που είχε ανοίξει με τον υπουργό Υγείας σχετικά με όσα είχαμε επισημάνει στην ανοιχτή επιστολή.  Επίσης, καμία συζήτηση δεν γίνεται για τις Μονάδες που παρανόμως έκλεισαν, για τους απλήρωτους εργαζόμενους που βρίσκονται στα δικαστήρια για να διεκδικήσουν τα δεδουλευμένα τους, για τους εργαζόμενους που απολύθηκαν μόνο και μόνο επειδή ανέδειξαν και υπερασπίστηκαν τα δικαιώματα ψυχικά πασχόντων και εργαζόμενων. Καμία κουβέντα και για τους ασθενείς που συνεχίζουν να μεταφέρονται με περιπολικά ή καίγονται ζωντανοί σε ψυχιατρεία και κοινοτικές δομές,  για τις κλειστές πόρτες και τις ιδρυματικές πρακτικές των “ανοιχτών” κοινοτικών δομών, για “φιλοξενούμενους” σε οικοτροφεία και ξενώνες που εξαναγκάζονται να πληρώνουν τις “δωρεάν” υπηρεσίες με το πενιχρό εισόδημά τους,  για άπορους ασθενείς που περιφέρονται από νοσοκομείο σε νοσοκομείο για να βρουν τα φάρμακά τους… 

Οι καταγγελίες των εργαζόμενων, από όσο γνωρίζουμε, συνεχίζουν να βρίσκονται στα συρτάρια του υπουργείου και καμία διοίκηση δεν έχει ελεγχθεί και λογοδοτήσει για τις αυθαιρεσίες της.  Όσο για τη δημιουργία αυτοδιαχειριζόμενων Μονάδων με τη συμμετοχή εργαζόμενων, και ληπτών όπου αυτό είναι εφικτό, φαίνεται ότι ήταν άλλη μια προεκλογική δήλωση που ξεχάστηκε αμέσως μετά τις εκλογές, όπως και η σταδιακή ένταξη των Μονάδων στο ΕΣΥ. 

Η απόσταση που έχει πάρει η κυβέρνηση από τις προεκλογικές της εξαγγελίες συντηρεί το κλίμα φόβου και τρομοκρατίας μέσα στους χώρους εργασίας, ενθαρρύνει την εργοδοτική αυθαιρεσία και, ταυτόχρονα, αποθαρρύνει τη συμμετοχή εργαζόμενων και ληπτών στη λήψη αποφάσεων και τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων τους. Ακόμα και η επανασύσταση των σωματείων, τα οποία φρόντισαν να διαλύσουν οι διοικήσεις με την ανοχή του υπουργείου Υγείας, φαίνεται ανέφικτη κάτω από αυτές τις συνθήκες.

β) Παρότι  τα θέματα των υπο-ομάδων της ομάδας εργασίας που συμμετείχαμε είναι σημαντικά και θα έπρεπε να βρίσκονται σε προτεραιότητα, δεν έχουν ανοιχτεί ακόμα προς συζήτηση. Κατανοούμε ότι υπάρχουν πολλά και σοβαρά προβλήματα, τα οποία ο ΣΥΡΙΖΑ κληρονόμησε από τις προηγούμενες κυβερνήσεις, αλλά δεν κατανοούμε πως, για παράδειγμα, θα σχεδιαστούν αλλαγές και θα θεσπιστούν νόμοι αν δεν ληφθεί από την αρχή υπόψη η συνεχής παραβίαση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων ή πως θα συνεχίσουν να χρηματοδοτούνται οι Μονάδες των ΜΚΟ χωρίς να έχει καν συζητηθεί το θέμα των κριτηρίων λειτουργίας και των ελέγχων.

Γνωρίζουμε ότι και οι προηγούμενες κυβερνήσεις είχαν συστήσει παρόμοιες ομάδες εργασίας και επιτροπές, των οποίων οι τελικές προτάσεις εξυπηρετούσαν συγκεκριμένες πολιτικές και συμφέροντα και  γι΄αυτό δεν έγιναν ποτέ οι αλλαγές που απαιτούνται για μια ουσιαστική ψυχιατρική μεταρρύθμιση.  Δεν είναι τυχαίο ότι ενώ μένουν στα λόγια και στα χαρτιά, εδώ και 25 χρόνια,  οι απαραίτητες προϋποθέσεις για τη μετάβαση από την ιδρυματική περίθαλψη στην κοινοτική φροντίδα, όπως η τομεοποίηση και η λειτουργία ικανοποιητικού αριθμού Κέντρων Ψυχικής Υγείας και ψυχιατρικών κλινικών στα Γενικά Νοσοκομεία, “διαφημίζεται” το κλείσιμο των ψυχιατρείων ως η “ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης” και απομένει να οριστεί η καταληκτική ημερομηνία.

Δεν είναι λοιπόν μόνο το τοπίο στην Ψυχική Υγεία που παραμένει ακριβώς το ίδιο με αυτό των προηγούμενων κυβερνήσεων, αλλά αισθανόμαστε πλέον ότι δεν υπάρχει η πολιτική βούληση για οποιαδήποτε αλλαγή.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, αποφασίσαμε να αποχωρήσουμε από την ομάδα εργασίας του υπουργείου Υγείας. Θεωρούμε ότι ακόμα και με την παρουσία μας σε αυτή την ομάδα συναινούμε στη συντήρηση μιας κατάστασης για την ανατροπή της οποίας αγωνιστήκαμε τα προηγούμενα χρόνια.

Α. Δημάκης

Α. Βασιλικόπουλος

Μέλη της Πρωτοβουλίας εργαζόμενων και απολυμένων στην Ψυχική Υγεία