Ανθρώπινες αλυσίδες

@ferranmartin

Τα εγκλήματα των καλών ανθρώπων

 

Massacre of the Innocents by Léon Cogniet (1824)

«... Είπε ο άγγελος, Ειρήνη υμίν, γυναίκα του Ιωσήφ, σε σένα και στο γιο σου, που έχετε αυτή τη σπηλιά για σπίτι, γιατί αν δεν ήταν έτσι, ο ένας από σας τώρα θα ήταν κομματιασμένος και νεκρός κι ο άλλος ζωντανός μεν, αλλά κομματιασμένος. Είπε η Μαρία, Άκουσα τις φωνές. Είπε ο άγγελος, Ναι, τις άκουσες μόνο, αλλά μια μέρα οι κραυγές που δεν έβγαλες θα φωνάξουν αυτές για σένα, και πριν εκείνη τη μέρα ακόμη θα ακούσεις κραυγές στο πλάι σου. Είπε η Μαρία, ο άντρας μου έχει βγει στο δρόμο να δει αν έφυγαν οι στρατιώτες, καλό θα ήταν να μη σε βρει εδώ. Ο άγγελος είπε, Μη νοιάζεσαι γι' αυτό, θα έχω φύγει μέχρι να φτάσει, ήρθα μόνο να σου πω ότι θ' αργήσεις να με ξαναδείς, ό,τι ήταν απαραίτητο να συμβεί συνέβη, αυτοί οι θάνατοι έλειπαν, και πριν απ' αυτούς το έγκλημα του Ιωσήφ. Είπε η Μαρία, Το έγκλημα του Ιωσήφ, ο άντρας μου δεν έκανε κανένα έγκλημα, είναι καλός άνθρωπος. Είπε ο άγγελος, Ένας καλός άνθρωπος που διέπραξε ένα έγκλημα, δεν μπορείς να φανταστείς πόσοι πριν απ' αυτόν έκαναν το ίδιο, είναι που τα εγκλήματα των καλών ανθρώπων δεν έχουν μετρημό και που, αντίθετα μ' αυτό που πιστεύεται, δεν μπορούν να συγχωρεθούν. Είπε η Μαρία, Τι έγκλημα έκανε ο άντρας μου. Είπε ο άγγελος, Το ξέρεις ήδη, μη θέλεις να είσαι ένοχη όσο κι αυτός. Είπε η Μαρία, Σ' το ορκίζομαι. Είπε ο άγγελος, Μην ορκίζεσαι, ή μάλλον ορκίσου, αν θέλεις, ένας όρκος μπροστά μου είναι σαν το φύσημα του ανέμου που δεν ξέρει πού πηγαίνει. Είπε η Μαρία, Τι κάναμε. Είπε ο άγγελος, Η απονιά του Ηρώδη όπλισε τα στιλέτα, αλλά ο εγωισμός και η δειλία σας ήταν τα σκοινιά που έδεσαν τα πόδια και τα χέρια των θυμάτων. Είπε η Μαρία, Τι θα μπορούσα εγώ να κάνω. Είπε ο άγγελος, Εσύ τίποτα, γιατί το έμαθες πολύ αργά, αλλά ο ξυλουργός θα μπορούσε να είχε κάνει το παν, να ειδοποιήσει το χωριό ότι έρχονται στρατιώτες να σκοτώσουν τα παιδιά, υπήρχε ακόμη χρόνος να τα πάρουν οι γονείς τους και να διαφύγουν, μπορούσαν, για παράδειγμα, να πάνε να κρυφτούν στην έρημο, να φύγουν στην Αίγυπτο, να περιμένουν εκεί, όπου να 'ναι θα πεθάνει ο Ηρώδης. Είπε η Μαρία, Δεν το σκέφτηκε. Είπε ο άγγελος, Όχι, δεν το σκέφτηκε, αλλά αυτό δεν είναι δικαιολογία. Είπε η Μαρία κλαίγοντας, Εσύ που είσαι άγγελος συγχώρεσε τον. Είπε ο άγγελος, Δεν είμαι άγγελος της συγχώρεσης. Είπε η Μαρία, Συγχώρεσε τον. Είπε ο άγγελος, Σ' το είπα δεν υπάρχει συγχώρεση γι' αυτό το έγκλημα, πιο γρήγορα θα συγχωρούνταν ο Ηρώδης από ό,τι ο άντρας σου, πιο γρήγορα θα συγχωρεθεί ο προδότης από τον αποστάτη. Είπε η Μαρία, Τι θα κάνουμε. Είπε ο άγγελος, Θα ζήσετε και θα υποφέρετε όπως όλος ο κόσμος. Είπε η Μαρία, Και ο γιος μου. Είπε ο άγγελος, Πάνω στα κεφάλια των παιδιών πέφτει πάντα το κρίμα των γονιών, και η σκιά απ' το κρίμα του Ιωσήφ σκοτείνιασε ήδη το μέλλον του γιου σου. Είπε η Μαρία, Οι δύστυχοι εμείς. Είπε ο άγγελος, Έτσι είναι και δεν θα 'χετε γιατρειά. Η Μαρία έσκυψε το κεφάλι, έσφιξε πάνω της το παιδί για να το υπερασπιστεί από τις προαναγγελθείσες δυστυχίες, κι όταν ξανακοίταξε, ο άγγελος δεν βρισκόταν πια εκεί...» *

* Από το βιβλίο «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιον» του Ζοζέ Σαραμάγκου (μετάφραση: Α. Ψυλλιά, εκδόσεις: Καστανιώτη)

 

400 posts & ...Maggie's death

Θα γιόρταζα τις 400 αναρτήσεις αλλά πέθανε η Θάτσερ (#thatcher) και ξεχάστηκα... παρακολουθώντας τους εορτασμούς των Βρετανών (1, 2, 3, 4, ...) και ξανα-ακούγοντας τα τραγούδια της εποχής της (1, 2, 3, 4 ...) που παραμένουν τόσο ανησυχητικά επίκαιρα ...όσο τα βιβλία του Jonathan Coe 

 

  

Ο Λόγος των Αποκλεισμένων στον Κινηματογράφο

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΤΜΗΜΑ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

  Θεσσαλονίκη, 4/10/2012

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Το Τμήμα Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. σε συνεργασία με τους Δήμους:

- Καλαμαριάς,

- Παύλου Μελά,

- Αμπελοκήπων – Μενεμένης,

- Ευόσμου – Κορδελιού,

 οργανώνουν εβδομάδα προβολών και δράσεων με θέμα:

«Ο Λόγος των Αποκλεισμένων στον Κινηματογράφο»

Οι προβολές και οι δράσεις θα πραγματοποιούνται παράλληλα και στους πέντε δήμους την εβδομάδα από τις 8 έως τις 14 Οκτωβρίου 2012.

Σύμφωνα με τους διοργανωτές η εβδομάδα «Ο Λόγος των Αποκλεισμένων στον Κινηματογράφο» αποσκοπεί  στον διάλογο με τους συμπολίτες μας και σε μια προσπάθεια διάχυσης των δράσεων ενάντια στον Κοινωνικό Αποκλεισμό στην Πόλη. Σε πέντε Δήμους προβάλλονται ταινίες, γίνονται συζητήσεις και οργανώνονται δράσεις ενάντια στον Κοινωνικό Αποκλεισμό. Ζητούμενο η δημιουργία ενός κοινού τόπου αντίστασης στην κρίση και η ανάπτυξη της αλληλεγγύης μας γιατί: Άνθρωποι προκαλούν τον αποκλεισμό. Άνθρωποι θα τον ανατρέψουν.

Πρόγραμμα προβολών και δράσεων: εδώ

Πληροφορίες: Μαρία Μιγκιάνη, τηλ. 6972606222, Κλεοπάτρα Σταματιάδου, τηλ. 6945018030

Συμμετέχουν: Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,  Δήμος Αμπελοκήπων – Μενεμένης, Δήμος Ευόσμου – Κορδελλιού, Δήμος Καλαμαριάς, Δήμος Παύλου Μελά, Τμήμα Ψυχολογίας Α.Π.Θ., Πρόγραμμα Προαγωγής Αυτοβοήθειας Α.Π.Θ., Πρωτοβουλία Α.Π.Θ. «Συνάντηση με την Πόλη», Ανάπηρη Πόλη, Ομάδα Προσβασιμότητας Α.Π.Θ., Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, Πρόγραμμα «Αυτονομία & Επικοινωνία» πολιτών με αναπηρία Καλαμαριάς, Σύλλογος Καρκινοπαθών Μακεδονίας-Θράκης, Σύλλογος Γονέων Παιδιών Πασχόντων από Κακοήθη Νοσήματα Βορείου Ελλάδος «Η ΛΑΜΨΗ», Ένωση Γονέων Διαβητικών Παιδιών και Εφήβων Βορείου Ελλάδος, Σύλλογος Νεφροπαθών Νομού Θεσσαλονίκης, Σύλλογος Γονέων, Παιδιών και Πασχόντων από Μεσογειακή Αναιμία Θεσσαλονίκης, Πανελλήνια Επιτροπή (πρώην) Χρηστών και Επιζώντων της Ψυχιατρικής, Κοι.Σ.Π.Ε. Δυτικής Θεσσαλονίκης, Μονάδα Κοινωνικής Επανένταξης Ψ.Ν.Θ., Κέντρο Πρόληψης των Εξαρτήσεων και Προαγωγής Ψυχοκοινωνικής Υγείας Ανατολικού Τομέα Θεσ/νίκης «ΕΛΠΙΔΑ», Σχολείο Κοινωνικής Μάθησης, Κουζίνα Αλληλεγγύης, Πρωτοβουλία κατοίκων Τούμπας, Συμβούλιο Ανέργων και επιχειρήσεων Δήμου Αμπελοκήπων- Μενεμένης, Σύλλογος Γεωργιανών  «Γεωργία» του Δήμου Αμπελοκήπων-Μενεμένης, Σύλλογος ΑΜΕΑ του Δήμου Αμπελοκήπων- Μενεμένης, Σύλλογος Μεταναστών του Δήμου Κορδελιού-Ευόσμου, Μετανάστες  του γραφείου Υποδοχής Αλλοδαπών του Δήμου Καλαμαριάς, Πολιτιστικό Κέντρο «Δημοτική Ενότητα Ευόσμου», Σύλλογος Γονέων & Κηδεμόνων Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες Δήμου Παύλου Μελά «Μέριμνα Ζωής», Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών Δήμου Παύλου Μελά, Ειδικό Ψυχοπαιδαγωγικό Κέντρο ΑΜΕΑ του Δήμου Θεσσαλονίκης, Σύλλογος αλιέων Καλαμαριάς «Ο Άγιος Νικόλαος», Μορφωτικός & Πολιτιστικός Σύλλογος «ΚΑΛΛΙΣΤΗ», Κρουστόφωνο – Εργαστήρι κρουστών & Μουσικό Παιχνιδοθέαμα, Ομάδα Φωτογραφίας ΚΕ.ΘΕ.Α-Ιθάκη, Ομάδα Φωτογραφίας 35mm, Πολιτεία Θεάτρου, Συν/πράξις, Ομάδα αφροβραζιλιάνικων κρουστών « Paranaue», Μουσική Ομάδα «Σταλαγμίτες», Μικτή Χορωδία Αντιδημαρχίας Παιδείας, Αθλητισμού, Πολιτισμού & Νεολαίας Δήμου Καλαμαριάς

 

Επιστροφή στο χθες

"Είκοσι τρία χρόνια μετά την «ντροπή» της Λέρου όπου οι απαράδεκτες συνθήκες εγκλεισμού των ασθενών στην ψυχιατρική κλινική συγκλόνισαν την κοινή γνώμη σε παγκόσμιο επίπεδο, και πλήγωσαν την ευαισθησία των Ελλήνων, το «φάντασμα» των άθλιων συνθηκών σε άσυλα, φυλακές και ψυχιατρεία κάνει και πάλι την εμφάνιση του" Γιατροί του Κόσμου

Η επιστολή της διοίκησης του Θεραπευτηρίου Λέρου που αναφέρει την αδυναμία σίτισης των ασθενών λόγω έλλειψης κονδυλίων (και ένα σχετικό δημοσίευμα): εδώ
 

Το κείμενο του αν. καθηγητή ψυχολογίας Κώστα Μπαϊρακτάρη "Κραυγή για τη Λέρο": εδώ 

Φωτογραφία: Το άσυλο της Λέρου πριν από 30 χρόνια (Γιώργος Δεπόλλας, 1982)

Μουσική: Mary and The Boy "All you need is blood" (part of the internet distributed collection: Jesus makes love to me)
  

"χΩρεύοντας" : η νέα παράσταση της Ομάδας "Άνεμος"

Η ομάδα «ΑΝΕΜΟΣ» ξεκίνησε τη λειτουργία της το Γενάρη του 2008, μέσα από το «Εργαστήριο χορού / κίνησης» του επονομαζόμενου σήμερα Γραφείου Εναλλακτικών Δράσεων Επανένταξης του Εξειδικευμένου Κέντρου Ημέρας – «Κέντρο Κοινωνικού Διαλόγου», της Π.Ε.Ψ.Α.Ε.Ε.

Κύριος στόχος του «εργαστηρίου», ήταν και παραμένει να χρησιμοποιήσει τις δυνατότητες των μελών της ομάδας, ώστε να αποστιγματιστεί η διαφορετικότητα και να έρθουν κοντά άνθρωποι από διαφορετικές ηλικίες και αλλιώτικες κοινωνικές και πολιτισμικές κουλτούρες, οι οποίοι θα επικοινωνήσουν και θα δημιουργήσουν.

Στο χρονικό διάστημα, από το Γενάρη του 2008 ως και σήμερα επαγγελματίες και λήπτες υπηρεσιών ψυχικής υγείας, μετανάστες, μουσικοί, video artists, ερασιτέχνες και επαγγελματίες χορευτές, ηθοποιοί, κουκλοπαίχτες, εικαστικοί καλλιτέχνες και φωτογράφοι αποπειράθηκαν να γνωριστούν, να συνεργαστούν, να εκφραστούν και να ταιριάξουν, μέσα από το λόγο του σώματος!

Αποτέλεσμα της συνεργασίας ήταν 4 παραστάσεις, με τίτλο: «Ταιριάζουμε;» (2008), «Θεληματικά άνθρωπος» (2009), «η Ρίζα» (2010), και «Ζεις» (2011).

Τον Ιούνιο του 2012 συνεχίζουμε...... «χΩρεύοντας»

Η κινούμενη παράσταση «χΩρεύοντας» είναι η πιο αφαιρετική δουλειά της ομάδας «ΑΝΕΜΟΣ». Φέτος δεν χορεύουμε μία ιδέα, μία ιστορία ή ένα παραμύθι. Η έμπνευση της παράστασης στηρίζεται στη συγχρονισμένη χορογραφία, αλλά και στον αυτοσχεδιασμό, σε βασικά σχήματα του χορού και του χώρου, στις κατευθύνσεις, στο ρυθμό, στα αντίθετα: κίνηση και ακινησία, στη δουλειά με τον ένα, με το άλλο αντικείμενο, με τις δυάδες, με τις υπο-ομάδες και την ευρύτερη ομάδα. Φέτος μας φανερώνεται πώς  ο χώρος μπορεί να γεμίζει και να διευρύνεται από το χορό.

Ελένη Τζίκου
Ψυχολόγος -Συντονίστρια του «Εργαστηρίου Χορού / Κίνησης»

Πληροφορίες:

- Η παράσταση «χΩρεύοντας» θα πραγματοποιηθεί την Τρίτη 12 Ιουνίου 2012 και ώρα 20.15 στο Αμφιθέατρο του Αθήνα 9,84 (Τεχνόπολις, Γκάζι).
- Η είσοδος είναι ελεύθερη και θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας.
- Κρατήσεις θέσεων στο τηλέφωνο 210-8818946 (κα Μυρτώ Αγγελίδου). 

Η απειλή της ακυβερνησίας

   

Μετά από τις κυβερνήσεις που είχαμε...

...πόσο να μας τρομάξει η ακυβερνησία;

“H Φάκα” της Μαρίνας Δανέζη στο διαδίκτυο

    

H Φάκα │ Μαρίνα Δανέζη │ Ελλάδα │ 2009 │ 23 λεπτά

Σύνοψη: Όταν ανυποψίαστος πιαστείς στη Φάκα, είναι σχεδόν βέβαιο ότι έφτασε το τέλος. Η Φάκα αποτελεί μια ταινία τεκμηρίωσης για την αποκατάσταση των αναπήρων (και όχι μόνο). Ψυχιατρεία - αποθήκες ανθρώπων και ξενώνες που βρίσκονται σε κίνδυνο στην χριστουγεννιάτικη Αθήνα του 2009. Ο Διονύσης είναι 34 χρόνων και ζει με τη μητέρα του. Είναι τετραπληγικός και έχει ελαφρά νοητική καθυστέρηση. Αγαπά τις κυριακάτικες βόλτες, το τραγούδι, να μιλά στο τηλέφωνο και να πίνει κρυφά κόκα κόλα! Το μέλλον του είναι αβέβαιο. Όπως λέει και ο ίδιος: «Είναι πάρα πολύ δύσκολα στη σημερινή κοινωνία που ζούμε. Καλά, οι γονείς μας θα φύγουνε, αλλά εμείς, τα παιδιά, τι έχουμε να δούμε;»

Σενάριο & Σκηνοθεσία: Μαρίνα Δανέζη. Διεύθυνση Φωτογραφίας: Γιάννης Χαριτίδης. Μοντάζ: Γιώργος Γεωργόπουλος. Μουσική: Κωστής Ζουλιάτης. Παραγωγή: Μαρίνα Δανέζη, Νίκος Τριανταφυλλίδης.

«Η Φάκα» συμμετείχε σε πολλά φεστιβάλ εντός και εκτός της Ελλάδας και από τις 6 Μαρτίου 2012 προβάλλεται στο διαδίκτυο.

Δείτε τη Φάκα αποκλειστικά στο DOC TV

  

Μακελειό...

  

 

Ν. Χατζηνικολάου: Λεξικό Μπαμπινιώτη, σελίδα 1.038, μακελειό: ο άγριος βίαιος θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων.

Α. Λοβέρδος: Ναι, καλώς. Η παράφραση του η μεταφορική του χρήση δεν είναι σπάνια, πολλές φορές για να δώσουμε ένταση στον λόγο χρησιμοποιούμε σχήματα λόγου...

Όπως καταλαβαίνετε, και οι φωτογραφίες της ανάρτησης ...μεταφορική χρήση έχουν.

ΥΓ. Η αφίσα είναι από την ταινία τρόμου Zombie Massacre, η πλατεία Κουμουνδούρου και ο Ανδρέας Λοβέρδος είναι από την τρομακτική πραγματικότητα.

Ευχαριστώ τον Μάρκο για το μοντάζ των φωτογραφιών.

  

μετά από 3 χρόνια και 300 αναρτήσεις...

 

are you angry? are you searching for a better way to live? are you waiting? have you been waiting too long? what holds us back and how to burn the bridges of a culture that taught us to hate and fear and live like cogs in a machine and not like lovers friends and kin.


how can i help but feel depressed, get up in the morning and get dressed, look out the window through rush hour smog ... smoke and drink the world away 'cause what the politicians say won't answer any of my questions like ...


why am i angry? what am i searching for? is there a better way to live? why am i hopeless? have i been waiting too long to strike back against this state of affairs?

Φωτογραφία: Hope and Despair by yuumei (deviant ART)
Μουσική και στίχοι: Hey Kathleen, Are You Hungry ? by the Defiance, Ohio

 

Άντε και του χρόνου...

  

10 Οκτωβρίου: Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας

1 μέρα το χρόνο για την ψυχική υγεία και 364 ημέρες υποκρισία

Bruno Caruso "I veri pazzi sono fuori" (1958)

Ναυαγοί ...

One Day in the Life of Two Castaways, μια παλιά -αλλά επίκαιρη- ταινία του Νίκου Κουρούκλη:

Ζεις

Ένα παραμύθι ...για όσους χάσατε τη φετινή κινούμενη παράσταση που παρουσίασε, την Τρίτη 14 Ιουνίου, η Ομάδα "Άνεμος" του Κέντρου Κοινωνικού Διαλόγου της Π.Ε.Ψ.Α.Ε.Ε.

Προηγούμενες παραστάσεις της Ομάδας "Άνεμος" : Ταιριάζουμε; (2008), Θεληματικά Άνθρωπος (2009), Η Ρίζα (2010).

Έρωτας στο Άσυλο

Dylan Thomas "Love in the Asylum" (Εικόνες: Λ. Σ. Ζήκος, Μετάφραση: Κ. Ταχτσής).

Πηγή: Περίπλους, Τετράδιο για τα γράμματα και τις τέχνες 

(από την ιστοσελίδα: www.ekebi.gr)

 

Οι Αζήτητοι

Μια ρεαλιστική καταγραφή της ζωής των ανθρώπων στα ιδρύματα της χώρας μας, πριν από το "σκάνδαλο της Λέρου":

Η ταινία - ντοκιμαντέρ του Κωστή Ζώη "Οι Αζήτητοι" (1982)  

Περίληψη*: Τα σώματα και τα πρόσωπά τους είναι διαφορετικά από τα δικά μας. Δεν κινούνται ούτε σκέφτονται όπως εμείς. Είναι παράξενοι, διαφορετικοί – τρελοί. Οι μορφασμοί, οι ματιές, οι κραυγές τους μας κάνουν να αναρωτιόμαστε για τη δική μας κανονικότητα. Τόσο πολύ που δεν μπορούμε να ανεχθούμε πλέον την ύπαρξή τους και τους φυλακίζουμε. Οι τοίχοι μας προστατεύουν όλους: αυτούς που είναι μέσα από την επιθετικότητα και την κοροϊδία κι εμάς από την αμφιβολία και το φόβο. Η τρέλα μας αγγίζει άμεσα, διεισδύει, καραδοκεί σε κάθε γωνία. Αντιμέτωποι με κάτι τόσο απροσδιόριστο, χαράξαμε όρια μέσα στα οποία φυλακίζεται η παράνοια με τον πιο αυθαίρετο τρόπο. Φτάνουμε ακόμα και να εξομοιώνουμε την παράνοια με συγκεκριμένους χώρους: τα άσυλα. Οι έννοιες γίνονται συγκεκριμένες, φέρνοντας μας ανακούφιση. Η ταινία του Κωστή Ζώη αναζητά αυτά τα τσακισμένα μάτια και τα παραμορφωμένα κορμιά. Μας ζητά να κοιτάξουμε καλύτερα, να αναθεωρήσουμε την κατάσταση και μας καλεί να δεχτούμε αυτούς τους τρελούς σαν οπτασίες που μας παρουσιάζονται μέσα από έναν καθρέφτη.

*από την ιστοσελίδα της Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου

Replay

Replay by gargouillon

Πληροφορίες για την ταινία: www.replay-lefilm.com

Σκίτσο του Philippe Fenech από την ιστοσελίδα Tsunami, 

την οποία "ανακάλυψα" στο blog: L' Enfant de la Haute Mer

Το χρώμα... έχει πολύ μεγάλη σημασία

Συνταγή για να σκοτώσετε έναν άνθρωπο (*1)

Παίρνετε μερικές δεκάδες κιλά κρέας, κόκαλα και αίμα, σύμφωνα με τα ενδεδειγμένα πρότυπα. Τα μοιράζετε αρμονικά σε κεφάλι, κορμό και άκρα, τα γεμίζετε με σπλάχνα κι ένα δίκτυο από φλέβες και νεύρα, αποφεύγοντας λάθη που θα επέτρεπαν την εμφάνιση τερατολογικών φαινομένων. Το χρώμα του δέρματος δεν έχει καμία σημασία.

Το προϊόν αυτής της περίπλοκης δουλειάς το ονομάζουμε άνθρωπο. Σερβίρεται ζεστός ή κρύος, αναλόγως με το γεωγραφικό πλάτος, την εποχή του χρόνου, την ηλικία και την ιδιοσυγκρασία. Όταν πρόκειται να λανσάρουμε μοντέλα στην αγορά, τους ενσταλάζουμε ορισμένες ιδιότητες που θα τα κάνουν να ξεχωρίσουν από το σύνηθες: κουράγιο, ευφυΐα, ευαισθησία, χαρακτήρα, αγάπη για τη δικαιοσύνη, ενεργή καλοσύνη, σεβασμό για τον πλησίον και μη. Τα προϊόντα δεύτερης διαλογής θα έχουν, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, αυτές τις θετικές ιδιότητες μαζί με τα αντίθετα τους, που γενικά θα είναι τα κυρίαρχα. Για λόγους μετριοπάθειας, δεν θεωρούνται βιώσιμα τα εξ ολοκλήρου θετικά ή αρνητικά προϊόντα. Όπως και να 'χει, να ξέρετε πως ούτε σ' αυτές τις περιπτώσεις το χρώμα του δέρματος έχει καμία σημασία.

Ο άνθρωπος, που στο μεταξύ θα έχει ταξινομηθεί με την προσωπική του ετικέτα που θα τον διακρίνει από τους ομοίους του, που βγήκαν όπως κι εκείνος από τη γραμμή μονταρίσματος, θα βαλθεί να ζήσει σ' ένα κτήριο το οποίο, με τη σειρά του, θα ονομαστεί Κοινωνία. Θα καταλάβει έναν από τους ορόφους του κτηρίου αυτού, σπανίως όμως θα του επιτραπεί ν' ανέβει τη σκάλα. Η κάθοδος επιτρέπεται και κάποιες φορές διευκολύνεται, Στους ορόφους του κτηρίου υπάρχουν πολλές κατοικίες, που ορίζονται μερικές φορές ως κοινωνικά στρώματα και άλλες ως επαγγέλματα. Η κυκλοφορία γίνεται από κανάλια που λέγονται συνήθεια, έθιμο και προκατάληψη. Είναι επικίνδυνο να πηγαίνει κανείς κόντρα στο ρεύμα των καναλιών, παρότι μερικοί άνθρωποι το κάνουν σε όλη τη διάρκεια της ζωής τους. Οι άνθρωποι αυτοί, που στη σαρκική τους μάζα έχουν συγχωνευτεί οι ιδιότητες που αγγίζουν την τελειότητα, ή που λόγω αυτών των ιδιοτήτων επέλεξαν ελεύθερα, δεν διακρίνονται από το χρώμα του δέρματος. Υπάρχουν λευκοί και μαύροι, κίτρινοι και γκρίζοι. Οι ερυθροί είναι λίγοι, γιατί πρόκειται για μια σειρά σχεδόν προς εξαφάνιση.

Το τελικό πεπρωμένο του ανθρώπου είναι, όπως είναι γνωστό από την αρχή του κόσμου, ο θάνατος. Ο θάνατος, στην ακριβή του στιγμή, είναι ίδιος για όλους. Όχι σε ό,τι αμέσως προηγείται αυτού. Μπορεί κανείς να πεθάνει απλά, σαν να κοιμάται· μπορεί να πεθάνει πιασμένος στην τανάλια μιας από αυτές τις ασθένειες που κατ' ευφημισμό λέμε πως «δεν συγχωρούν»· μπορεί να πεθάνει από βασανιστήρια, σ' ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης· μπορεί να πεθάνει εξαερωμένος στο εσωτερικό ενός ατομικού ήλιου· μπορεί να πεθάνει στο τιμόνι μιας Τζάγκουαρ ή χτυπημένος από αυτήν· μπορεί να πεθάνει απ' την πείνα ή τη δυσπεψία· μπορεί να πεθάνει επίσης από μια τουφεκιά, το σούρουπο, όταν ακόμα υπάρχει το φως της μέρας και δεν μπορεί να πιστέψει πως ο θάνατος είναι κοντά. Όμως το χρώμα του δέρματος δεν έχει καμία σημασία.

Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ήταν ένας άνθρωπος όπως είμαστε όλοι μας. Είχε τις αρετές που ξέρουμε και, ασφαλώς, κάποια ελαττώματα που δεν μείωναν τις αρετές του. Είχε μια δουλειά να κάνει - και την έκανε. Πάλευε ενάντια στα ρεύματα του εθίμου, της συνήθειας και της προκατάληψης, βουτηγμένος μέσα τους μέχρι το λαιμό. Μέχρι που ήρθε μια τουφεκιά για να θυμίσει σ' εμάς τους αφηρημένους πως το χρώμα του δέρματος έχει πολύ μεγάλη σημασία.

The invisible wall / Το αόρατο τείχος (*2)

*1. Κείμενο: από το blog του Ζοζέ Σαραμάγκου που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο: “Το τετράδιο” (μετάφραση: Α. Ψυλλιά, εκδόσεις: Καστανιώτη).

*2. Βίντεο: Το Αόρατο Τείχος "Το πιο άφθαρτο, αέναο και ανυπέρβλητο τείχος αναμεσά μας είναι αόρατο... Το Αόρατο Τείχος ή διαφορετικοί τρόποι να περάσετε το καλοκαίρι σας σε ένα μικρό νησί" (σκηνοθεσία: Κίμων Τσακίρης).

Επιχείρηση «Ευθανασία» - Έργα από τη συλλογή Prinzhorn στην Ελλάδα

"Την περίοδο του ναζισμού η μοντέρνα τέχνη χαρακτηρίστηκε εκφυλισμένη -γιατί δεν ανταποκρινόταν στα αρχαία ελληνικά και ρωμαϊκά πρότυπα- και απαγορεύτηκε. Σημαντικά έργα τέχνης καταστράφηκαν και καλλιτέχνες όπως ο Οτο Ντιξ, ο Μαξ Μπέκμαν, ο Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, ο Πάουλ Κλέε εκδιώχθηκαν.

Εκφυλισμένη θεωρήθηκε όμως και η τέχνη των ψυχικά ασθενών που βρίσκονταν κλεισμένοι σε άσυλα. Εάν σήμερα η εικαστική δημιουργία ιδρυματοποιημένων ατόμων ενθαρρύνεται, καθώς αποτελεί μέσο έκφρασης και κοινωνικοποίησης, τότε αποτελούσε διαβατήριο για τους θαλάμους αερίων.

Οι μαζικές εκτελέσεις ασθενών που νοσηλεύονταν σε ψυχιατρεία, άσυλα, ιδρύματα, γνωστές και ως «Επιχείρηση ευθανασία», είναι ένα ακόμα μελανό κεφάλαιο της γερμανικής Ιστορίας. Τα θύματα δεν ήταν μόνο εβραίοι. Το μέγεθος της διαστροφής ήταν τέτοιο που μέχρι και ανάπηρα παιδιά -περίπου 5.000- κάτω των 16 ετών δολοφονήθηκαν σε κλινικές το διάστημα 1939-44 με χορήγηση φαρμάκων. Και η ειρωνεία είναι ότι οι φορητοί θάλαμοι αερίων που χρησιμοποιήθηκαν για τους ενήλικες απ' έξω έγραφαν «Καφετέρια του αυτοκράτορα»...

Μια έκθεση-ντοκουμέντο με τίτλο «Αιτία θανάτου: Ευθανασία» εγκαινιάζει η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία στις 20 Ιανουαρίου, στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Περιλαμβάνει 96 έργα της περίφημης συλλογής Πρίντσχορν της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης φιλοτεχνημένα από 18 καλλιτέχνες -ψυχικά ασθενείς οι οποίοι υπήρξαν θύματα ενός ανελέητου προγράμματος του Χίτλερ.

Με την έναρξη του πολέμου, το φθινόπωρο του 1939 ιδρύθηκε η «Επιτροπή του Ράιχ για την επιστημονική καταγραφή σοβαρών κληρονομικών και συγγενών παθήσεων» και αποφασίστηκε η υιοθέτηση ευθανασίας για τη «θεραπεία» των ατόμων με ειδικές ανάγκες και των ψυχικά ασθενών. Το πρόγραμμα ονομάστηκε «Επιχείρηση Τ4» (από τη διεύθυνση της Καγκελαρίας του Χίτλερ στον αριθμό 4 της οδού Τιεργκαρτενστράσε στο Βερολίνο) και επικεφαλής τέθηκαν οι γιατροί Καρλ Μπραντ και Φίλιπ Μπούλερ. Ο Χίτλερ πίστευε ότι έτσι θα επιτυγχανόταν η «φυλετική ακεραιότητα του γερμανικού λαού». Οπως διατεινόταν, το «σώμα του λαού» έπρεπε να «καθαρθεί» από άτομα «υποδεέστερα, μη δυνάμενα να κοινωνικοποιηθούν και να αποδώσουν στον τομέα της εργασίας».

Με χριστιανικούς συμβολισμούς

Η εκκαθάριση ξεκίνησε από ψυχιατρεία, άσυλα, ιδρύματα και σε συνεργασία με τους γιατρούς η κεντρική υπηρεσία της «Τ4» συνέτασσε τους καταλόγους των ασθενών που μεταφέρονταν σε θαλάμους αερίων στο Γκράφενεκ, στο Βρανδεμβούργο, στο Ζόνενσταϊν, στο Χάρτχαϊμ και σε άλλα κολαστήρια. Λεωφορεία με σκούρα τζάμια παρελάμβαναν τα υποψήφια θύματα. Πολλοί διαισθάνονταν το πεπρωμένο τους, εάν όμως αντιστέκονταν τους έκαναν ηρεμιστική ένεση. Η συνέχεια είναι γνωστή. Παρέδιδαν τα ρούχα τους και κατά ομάδες οδηγούνταν στους θαλάμους αερίων που έμοιαζαν με λουτρά, όπου ο γιατρός άνοιγε τη βαλβίδα και το μονοξείδιο του άνθρακα τους οδηγούσε σε θάνατο από ασφυξία.

Με αυτό τον τρόπο εκτελέστηκε στο Μπέρνμπουργκ ο Καρλ Βίλχελμ Αρεντ, έργα του οποίου θα δούμε στην έκθεση. Πρόκειται για ζωγραφική με χριστιανικούς συμβολισμούς εννοιών όπως η πίστη, η αγάπη, η ελπίδα. Από το 1907 ώς το 1940 νοσηλεύτηκε σε τέσσερα ψυχιατρικά ιδρύματα του Βερολίνου, υποστήριζε δε πως είναι πρίγκιπας. Πριγκίπισσα διατεινόταν πως είναι και η Γιοχάνα Μελίτα Αρνολντ, η οποία σε ηλικία 30 ετών εισήχθη στο δημοτικό ψυχιατρείο της Δρέσδης υποφέροντας από παραισθήσεις. Το μόνο που την αφύπνιζε ήταν τα υλικά της ζωγραφικής με τα οποία δημιούργησε ένα φωτεινό, ονειρικό σύμπαν.

Ιδιαίτερη καλλιτεχνική αξία έχουν τα έργα του Φραντς Καρλ Μπίλερ -ο Πρίντσχορν τα συγκρίνει με τον ύστερο Βαν Γκογκ- καθώς αποτυπώνουν με ένταση και φλόγα τον έξω κόσμο. Ξεχωρίζουν τα τολμηρά σχέδια ερωτικού περιεχομένου του Πάουλ Γκες, ο οποίος σπούδασε ζωγραφική στο Μόναχο και αρχιτεκτονική στο Βερολίνο. Επίσης αρχιτέκτων ο Γιόζεφ Σνέλερ έκανε «σαδιστικές», λάγνες ζωγραφιές με γυναίκες και οι γιατροί χαρακτήριζαν τα έργα του «αισχρά».

Η ναζιστική Γερμανία είχε άψογη οργάνωση στη διαχείριση της ευθανασίας. Ακόμα και «παρηγορητικές επιστολές» στέλνονταν στους συγγενείς των ασθενών, που έγραφαν: «Ηταν ένας ήρεμος θάνατος, ένας γαλήνιος ύπνος με την πιο κυριολεκτική σημασία της λέξης». Ωστόσο, παρ' όλο το «παραμύθι», κάποια στιγμή υπήρξαν διαμαρτυρίες από την Εκκλησία, κύκλους της Δικαιοσύνης, ακόμα και από το εσωτερικό του κόμματος και η «Επιχείρηση Τ4» ανεστάλη. Αυτό απλώς σήμαινε αλλαγή τακτικής. Τώρα πια οι εκτελέσεις διενεργούνταν πιο συγκαλυμμένα, με φάρμακα ή με τη μέθοδο της συστηματικής παραμέλησης και ασιτίας- τη λεγόμενη δίαιτα ευθανασίας.

Οι γιατροί του εθνικοσοσιαλιστικού καθεστώτος επιχείρησαν να εντάξουν την «Ευθανασία» σε μια ευρύτερη μεταρρύθμιση της ψυχιατρικής έρευνας, περίθαλψης και θεραπείας. Για τους χρονίως πάσχοντες, ιδρυματοποιημένους ασθενείς προβλέπονταν μέτρα που ξεκινούσαν από την εκμετάλλευση της εργασίας τους και κατέληγαν στο θάνατο. Αυτή ήταν η μοίρα για όσους αδυνατούσαν να ακολουθήσουν το πρόγραμμα επανένταξης στην παραγωγική κοινωνία.

Ηδη από το 1920, μετά την ήττα στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, άρχισαν να πολλαπλασιάζονται οι φωνές για τη «νόμιμη» εξόντωση των «πνευματικώς νεκρών» και πολλοί επιστήμονες υποστήριζαν πως «δεν πρέπει να χαραμίζουμε ανθρώπινο δυναμικό και χρήματα για μερικούς άρρωστους με ανίατα νοσήματα». Η συλλογική συνείδηση των Γερμανών είχε απωθήσει επί δεκαετίες το ζήτημα των ψυχικά ασθενών. Ο στιγματισμός τους από την εθνικοσοσιαλιστική προπαγάνδα, η απουσία κοινωνικής αλληλεγγύης γι' αυτούς τους παράφρονες και καταφρονημένους οδήγησε μοιραία, εν μέσω πολέμου, στην εξόντωσή τους με μαζικές εκτελέσεις, ασιτία, εγκατάλειψη και κακοποίηση.

Φως στα σκοτεινά μονοπάτια

Ενα βιβλίο με τίτλο «Αιτία θανάτου: ευθανασία» (εκδόσεις Ινδικτος), μια ημερίδα με θέμα «Η τέχνη των αποκλεισμένων» (22/1) συνοδεύουν την έκθεση με έργα της συλλογής του ψυχίατρου και ιστορικού τέχνης Χανς Πρίντσχορν (1886-1993), ο οποίος θεωρείται σήμερα πρωτοπόρος στην ανάδειξη της τέχνης των ατόμων που πάσχουν από ψυχικά νοσήματα.

«Με αυτή την έκθεση η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία επεδίωξε να αναδείξει την αμφίδρομη σχέση ανάμεσα στην τέχνη και στις εκφραστικές δυνατότητες εκείνων που πάσχουν ψυχικά, ανάμεσα σε πολιτισμικές κατακτήσεις που οφείλονται στη δημιουργικότητά τους. Παράλληλα θέλησε να υπενθυμίσει ολέθρια ιστορικά γεγονότα για τη μοίρα των αποκλεισμένων», μας λέει ο προεδρός της, καθηγητής Ψυχιατρικής Νίκος Τζαβάρας.

«Η έκθεση μας βοηθά στη χαρτογράφηση και κατανόηση των σκοτεινών περιοχών της δημιουργικότητας της ανθρώπινης φύσης, αλλά και της ίδιας της ψυχικής ασθένειας», συμπληρώνει ο ψυχίατρος-δραματοθεραπευτής Στέλιος Κρασανάκης που σκηνοθετεί στο Μουσείο Μπενάκη το θεατρικό αναλόγιο «Camille Claudel represents-Το κύμα της τρέλας του Μεσοπολέμου», βασισμένο στο ημερολόγιο εγκλεισμού της γλύπτριας Καμίλ Κλοντέλ (22/1).

«Αποτελεί επίσης έναν σημαντικό σταθμό στην αναγνώριση της τέχνης των αποκλεισμένων, που είχε αρχίσει από τον 19ο αιώνα και κορυφώθηκε στα μέσα του 20ού αιώνα με την Art Brut, την Raw Creation και την Outsider Art. Εμπειρίες τέτοιου τύπου συμβάλλουν στην ψυχική μας κινητοποίηση, την αισθητική μας διεύρυνση αλλά και την κοινωνική μας επίγνωση και εγρήγορση»."

της Πάρης Σπίνου (Ελευθεροτυπία: Ένθετο "7")

Ένα παλαιότερο αφιέρωμα στην "Τέχνη και Ψυχιατρική" από ένθετο της Καθημερινής: "Επτά Ημέρες"                                     

Φυλλάδιο της συλλογής Prinzhorn 

Θα πρέπει, επίσης, να γνωρίζετε ότι ο Prinzhorn έχει κατηγορηθεί για τη σχέση του με το ναζισμό. Ο René Talbot (International Association Against Psychiatric Assault) είναι ένας από τους επικριτές του και ακολουθούν τα κύρια σημεία ομιλίας του, που βρήκαμε μόνο στα Γερμανικά:

 

Hans Prinzhorn - a Nazi ideologist pathologizes art:

1. Hans Prinzhorn was a Nazi ideologist.

2. Hans Prinzhorn organized the unlawful acquisition of the works of art of psychiatrically institutionalized people in order to establish a museum of psychopathology.

3. The artists of the works of art collected by him are not represented as persons with any legal rights. His view of these works has the typical "aquarium" point of view, as characterized by Primo Levi.

4. His racist/psychiatric ideologicalization of art as the colonialization of "madness" stems from his model of the mind which is manifested by a biologistical, medical/psychiatric rule of power.

5. The philosophical context is to be found in a biologistically revised interpretation of Nietzsche.

6. The Heidelberg University Psychiatry, the administrators of the works of art of the so-called "Prinzhorn Collection" which were illegitimately acquired and therefore NEVER became their possession legally, despite all rhetorical denials interprets these works of art in the context of an ideology of "degenerated art" ("entartete Kunst"): It manifests the "aquarium viewpoint" of Prinzhorn in its catalogues, which up until today defames the work of unidentified artists with labels such as: "schizophrenic", "paranoia" and "degenerative feeble-mindedness" etc.

Μπορείτε να διαβάσετε μια παρουσίαση του René Talbot και μια ομιλία του (στα Γαλλικά)  στην ιστοσελίδα: eduardo.mahieu.free.fr

Από έκθεση των έργων στην Πράγα (2009)

Επίσης, διαβάστε την ιστορία του Prinzhorn από την πλευρά του "Prinzhorn Collection Museum and Research Centre" (Psychiatric Hospital of the University of Heidelberg), με αφορμή τη διαμάχη για τον κατάλληλο τόπο φιλοξενίας των έργων της συλλογής.

Αν ψάξετε στο διαδίκτυο θα βρείτε πολλές (και ενδιαφέρουσες) πληροφορίες τόσο για την ιστορική συλλογή όσο και για τον ίδιο τον Prinzhorn.

200 αναρτήσεις και ...συνεχίζουμε

«Το δικό μου έργο είναι πιο κοντά στη λογική "τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμα" ή "δεν θα πεθάνουμε ποτέ, κουφάλα νεκροθάφτη". Η άποψη μου περί ομορφιάς της ζωής δεν έχει σχέση με λουλούδια και χρώματα, αλλά περισσότερο με τον αγώνα του ανθρώπου για την κατάκτηση της ατομικής του ελευθερίας. Αν δεν έχεις πετύχει την ατομική σου ελευθερία δεν μπορείς να αγωνιστείς για τη συλλογική. Αν δέρνεις τη γυναίκα σου και τα παιδιά σου δεν μπορείς να εμφανίζεσαι στην κοινωνία ως επαναστάτης. Δεν μ' ενδιαφέρει, επίσης, να φτιάξω ένα ωραίο τοπίο ή μια ωραία γυναίκα για να φανεί η τεχνική και δεξιοτεχνία μου, αλλά να βγάλω έξω τα σωθικά μου για να τα δω πρώτος απ' όλους εγώ και να εκπλαγώ».  Τάσος Παυλόπουλος (πηγή: enet.gr)

Συμπληρώνοντας τις 200 αναρτήσεις και τα δύο χρόνια λειτουργίας του blog, δανειστήκαμε το παραπάνω έργο του Τάσου Παυλόπουλου, από έκθεση με έργα 13 εικονογράφων για την ταινία «Μαχαιροβγάλτης» του Γιάννη Οικονομίδη, για να δηλώσουμε ότι ...συνεχίζουμε!

Island of Outcasts: Είκοσι χρόνια μετά

 

Η ταινία “Island of Outcasts” του Jane Gabriel καταγράφει την καθημερινότητα των εγκλείστων στο ίδρυμα της Λέρου το 1989. Η ταινία προβλήθηκε (παραγωγή: twenty-twenty television  for Channel 4) το 1990  -είχαν προηγηθεί τα σχετικά δημοσιεύματα στον Ευρωπαϊκό τύπο, με πιο γνωστό αυτό της εφημερίδας Observer (1989) που παρομοίαζε το άσυλο της Λέρου με στρατόπεδο συγκέντρωσης- προκαλώντας τη διεθνή κατακραυγή για τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης των τροφίμων του ιδρύματος. Παράλληλα, η ταινία αποδείκνυε ότι το άσυλο δεν είχε καθόλου αλλάξει, παρότι οι καταγγελίες για την τραγική κατάσταση που επικρατούσε στο συγκεκριμένο ίδρυμα είχαν ξεκινήσει από τις αρχές της δεκαετίας του '80 και το 1984 είχε εγκριθεί ο κοινοτικός Κανονισμός 815/84 για την χρηματοδότηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα.

Είκοσι χρόνια μετά την ταινία, πιστεύουμε ότι το θέμα παραμένει επίκαιρο: Η συνέχεια της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης βρίσκεται σε κίνδυνο, το ασυλικό μοντέλο δεν έχει εγκαταλειφθεί (ακόμα και στις κοινοτικές δομές παρατηρούνται ιδρυματικές πρακτικές) και οι εικόνες που μπορεί να αντικρίσει κανείς, ακόμα και σήμερα, πίσω από τις κλειστές πόρτες αρκετών ιδρυμάτων, θυμίζουν έντονα τις σκηνές της ταινίας.

Στη συνέχεια, παραθέτουμε και κάποια ιστορικά στοιχεία για το ίδρυμα της Λέρου (από την ίδρυσή του, το 1957, έως την έγκριση του Κανονισμού 815/84), που βρήκαμε στο www.ardin.gr, από το ενδιαφέρον βιβλίο του Κ. Μπαϊρακτάρη: “Ψυχική υγεία και κοινωνική παρέμβαση”:

Ιστορικά στοιχεία για το ίδρυμα της Λέρου

“Η δημιουργία της «Αποικίας Ψυχοπαθών Λέρου» θεωρείται η ριζοσπαστική λύση της εποχής για το πρόβλημα της υπερπλήρωσης των ψυχιατρείων στα δύο μεγάλα αστικά κέντρα Αθήνα και Θεσσαλονίκη (ΦΕΚ 1 Α΄/1957).

Το νησί έχει πλούσια ιδρυματική ιστορία. Εδώ εγκαταστάθηκαν τα γνωστά «αναμορφωτήρια» της Φρειδερίκης για ορφανά και παιδιά πολιτικών προσφύγων του εμφυλίου (Βασιλικές Τεχνικές Σχολές, έτος ίδρυσης 1947).

Με την κατάργηση των σχολών αυτών ιδρύονται η Αποικία Ψυχοπαθών (1957) και το Ίδρυμα Απροσάρμοστων Παίδων (γνωστό ως ΠΙΚΠΑ, έτος ίδρυσης 1961).

Αποτέλεσε δε και τόπο εξορίας για εκατοντάδες αγωνιστές κατά τη διάρκεια της δικτατορίας (Bairaktaris, 1984, Μεγαλοοικονόμου, 1990).

Η επιλογή του συγκεκριμένου γεωγραφικού χώρου γίνεται για να εξυπηρετηθούν πολιτικές συναλλαγές της εποχής:

«...Ο υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας Κωτιάδης ενεργοποιείται για την εγκατάσταση του ιδρύματος στην εκλογική του περιφέρεια. Υπόσχεται στους εκλογείς του να ξαναφέρει τους μετανάστες της περιοχής πίσω στο νησί. Με την αποχώρηση των Ιταλών και των Εγγλέζων στα τέλη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου πολλοί Λεριοί έμειναν χωρίς απασχόληση και μεταναστεύουν στην Αθήνα ή στο εξωτερικό.

Ο Κωτιάδης πείθει τον κομματικό του φίλο, υφυπουργό υγείας Ψαρέα, να ιδρύσει την “Αποικία Ψυχοπαθών” στη Λέρο. Το νησί βρίσκεται σε απόμακρο μέρος και διαθέτει υπεραρκετά στρατιωτικά κτίρια για την εγκατάσταση των ασθενών. Από τους υπεύθυνους ψυχίατρους δεν ακούστηκε, σύμφωνα με τον Μπαγκλέζο, καμιά διαμαρτυρία. Περισσότερο τους ενδιέφερε να κτιστεί μια αποικία, και όχι τόσο σε ποιο μέρος...» (Bairaktaris, 1984, σ. 83)

Αρχίζει μια τραγική ιστορία αλλεπάλληλων διακομιδών με τα σύγχρονα «πλοία των τρελών» που μεταφέρουν τους ασθενείς στα αμπάρια τους, με μόνο στοιχείο αναγνώρισής τους έναν αριθμό, που πολλές φορές χάνεται και με αυτό χάνεται και η ίδια η ταυτότητα, η ίδια η ύπαρξή τους.

Αν και στους πρώτους 100 ασθενείς επιφυλάσσεται εορταστική υποδοχή, κάτι που θα επαναληφθεί πολλές φορές στη συνέχεια, οι συνθήκες διαβίωσης γίνονται όλο και πιο άθλιες.

Ο ψυχίατρος Μπαγκλέζος, μοναδικός στο νησί για δεκαετίες, διαμαρτύρεται στο αρμόδιο υπουργείο και η απάντηση του υπουργού Στράτου, πάντοτε σύμφωνα με τον Μπαγκλέζο είναι: «...Μην απαιτείτε πολλά για τους ψυχοπαθείς. Η επένδυση σε αυτούς είναι σπατάλη χρημάτων, η πατρίδα έχει άλλες πιο επιτακτικές ανάγκες».

Το 1959 η αποικία δέχεται, σύμφωνα με τον Μπαγκλέζο, την επίσκεψη του Ελβετού ψυχιάτρου και εκπροσώπου της Π.Ο.Υ., Α. Repont. Οι συμβουλές του για άρση του διαχωρισμού ανδρών και γυναικών θεωρούνται υπερβολικές σε σχέση με τα προβλήματα επιβίωσης που είχαν να αντιμετωπίσουν.

Το 1964 η κυβέρνηση του Κέντρου μετονομάζει την αποικία σε «Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Λέρου» και αυξάνει παράλληλα τη δυναμικότητα σε 2.683 κρεβάτια. Στρατιωτικά κτίρια υπάρχουν αρκετά. Μεταφέρονται και οι ασθενείς από την καταργημένη πια «Αποικία Ψυχοπαθών Αγ. Γεωργίου» στην περιοχή της Αττικής και ο υπουργός υγείας Κοκέβης σπεύδει να εγκαινιάσει τα νέα κτίρια. Οι συνεχείς εκκλήσεις του προσωπικού για βοήθεια προκαλούσαν τη μόνιμη πια απάντηση των αρχών για τη χρήση «επαλλήλων κρεβατιών»!

Αλλά ας ακούσουμε την άποψη του ψυχιάτρου Μπαγκλέζου, μιας αμφισβητούμενης προσωπικότητας που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ιστορίας της Λέρου αλλά και της ιδρυματικής ψυχιατρικής. Βρίσκεται σε συνεχή εσωτερική σύγκρουση, από τη μια να κριτικάρει τις άθλιες συνθήκες και να παραπονείται για εγκατάλειψη και από την άλλη να υπερασπίζεται τις υπηρεσίες που προσφέρει η Λέρος. Αντικρούοντας την υποβάθμισή του από τη μεριά των συναδέλφων του τονίζει:

«α) Η Λέρος αποσυμφόρησε τα άλλα ιδρύματα από τους χρόνιους και προσέφερε έτσι τη δυνατότητα να ασχοληθούν με οξέα περιστατικά. Συνέβαλε στην εκπλήρωση του στόχου στο Δαφνί "κάθε άρρωστος το κρεβάτι του" .

β) Χιλιάδες συγγενείς απελευθερώθηκαν από το βάρος των αρρώστων και διατηρήθηκε έτσι η οικογενειακή τους τάξη.

γ) Αν και το Ίδρυμα καταγγέλλεται, ιδιαίτερα από τον τύπο, σαν "νεκροταφείο ζωντανών" ή "Νταχάου", είναι ένα ιεραρχημένο και με καλή λειτουργία ίδρυμα, που προσφέρει στην ελληνική κοινωνία τρεις βασικές υπηρεσίες: πρώτον, προσφέρει στους αρρώστους και στις οικογένειές τους βοήθεια, δεύτερον, διασφαλίζει τα προς το ζην στους εργαζόμενους στο ίδρυμα και τις οικογένειές τους. Τρίτον, υποστηρίζει, ενισχύει και προωθεί το εμπόριο στους κατοίκους αυτής της παραμεθορίου περιοχής...» (το ίδιο, σ. 86).

Δεν θα αναφερθούμε στην αθλιότητα των συνθηκών, που από τις αρχές της δεκαετίας του ’80, με τη συμβολή και του Τύπου έγιναν γνωστές και έξω από τα όρια της Ελλάδας. Ούτε στα ειδικά τμήματα όπως αυτό των «καταδίκων» στο ισόγειο του Περιπτέρου 11 όπου για χρόνια αλυσοδεμένοι πλήρωναν την «επικινδυνότητά» τους, ούτε στο Περίπτερο των «γυμνών», το οποίο από το Περίπτερο 9 μεταφέρθηκε αργότερα στο απόμακρο 16ο Περίπτερο για να καλύψει την «ντροπή». Ούτε σε ατομικές ιστορίες, όπως αυτή του γνωστού Στράτου ο οποίος αλυσοδεμένος σε ένα κρεβάτι, καρφωμένο στο πάτωμα, φυτοζωούσε σε ένα κελί μέχρι την «απελευθέρωσή» του, μετά από λοβοτομική επέμβαση που υπέστη στην Αθήνα στις αρχές της δεκαετίας του ’80.

Οι απάνθρωπες συνθήκες της Λέρου όμως δεν μας επιτρέπουν να παραβλέψουμε, ότι η ιστορία κάθε εγκλείστου εκεί έχει την ίδια τραγικότητα με την ιστορία των εγκλείστων των άλλων ιδρυμάτων.

Θα πρέπει στο σημείο αυτό να υπενθυμίσουμε ότι η Λέρος δεν αποτελεί την εξαίρεση στην ελληνική ιδρυματική πραγματικότητα, τόσο σε σχέση με τις συνθήκες όσο και με την «τύχη» των εγκλείστων. Πολλές φορές μάλιστα χρησιμοποιείται και αποπροσανατολιστικά σε σχέση με τη συνολική ψυχιατρική πραγματικότητα, τον κοινωνικό αποκλεισμό και την ιδρυματική βαρβαρότητα. Όμως θα πρέπει να συμφωνήσουμε με τη διαπίστωση ότι «... Η Λέρος με την ιστορία της συμπυκνώνει στην ακραία τους μορφή όλα αυτά. Γι’ αυτό ακριβώς αποτελεί τη λυδία λίθο για τα ψυχιατρικά πράγματα της χώρας. Από το πώς θα αντιμετωπίσει το κράτος το πρόβλημα της Λέρου, από τις λύσεις που θα δοθούν, από τη στάση της επίσημης και της ανεπίσημης Ψυχιατρικής απέναντι σε αυτές, από την κινητοποίηση σε ατομικό και μαζικό επίπεδο για τη διεκδίκηση ριζικών λύσεων μέσα από την ανατροπή των κατεστημένων καταστάσεων θα κριθεί βασικά το αν θα μείνει η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα κενός λόγος ή θα αρχίσει να αποκτά ένα ζωντανό και ουσιαστικό περιεχόμενο» (Μάτσα, 1990).

Ας δούμε όμως από κοντά τις πρώτες συστηματικές προσπάθειες καταγγελίας της βαρβαρότητας της ιδρυματικής ψυχιατρικής μέσα από το παράδειγμα της Λέρου που αρχίζουν στις αρχές της δεκαετίας του ’80.

Η Ομάδα της Λέρου συγκροτείται το 1981 από νέους ειδικευόμενους ψυχίατρους, πρώην βοηθούς στο ΚΘΛ, έναν ακτινολόγο και έναν ψυχολόγο. Ομάδα που με την ακατάπαυστη δράση της ψυχιάτρου Έφης Σκλήρη δημοσιοποιεί το πρόβλημα στο εσωτερικό και το εξωτερικό με διάφορες δημοσιεύσεις, παραστάσεις ή καταγγελίες.

«... Οι καραβιές των τρελών μεταφέρονται στη Λέρο από τα άλλα δημόσια ψυχιατρεία με μόνο σκοπό την αποσυμφόρησή τους, μετά από μια απάνθρωπη διαδικασία επιλογής όπου το κριτήριο μπορεί να είναι μόνο το γεγονός ότι ο ασθενής δεν δέχεται επισκεπτήριο. Η απόφαση της μεταφοράς στη Λέρο σημαίνει ταξίδι χωρίς επιστροφή, σημαίνει εξορία μέχρι το θάνατο. Μια απόφαση ψυχιατρικής περίθαλψης διασφαλίζεται με την παρουσία δύο ψυχιάτρων για 1.700 ασθενείς και με τα παντός τύπου ψυχοφάρμακα που δίνονται με στόχο την καταστολή και την καθήλωση των ανθρώπων αυτών στην κατάσταση του ζωντανού νεκρού μέχρι τον βιολογικό θάνατο. Από το 1957 διακομίστηκαν τέσσερις χιλιάδες είκοσι ασθενείς...» (Ομάδα Λέρου, 1981). Η καταγγελία αυτή που απευθύνεται και στους συνέδρους του «Ελληνο-Γαλλικού Συμποσίου Κοινωνικής Ψυχιατρικής», που πραγματοποιείται στην Αθήνα το Δεκέμβριο του 1981, διατυπώνει το κύριο αίτημα της άμεσης διακοπής των διακομιδών και συνεχίζει «... Θέλουμε να επισημάνουμε ότι το γεγονός και μόνο της αποστολής αρρώστων από όλα τα μέρη της Ελλάδας σε ένα μικρό και σχετικά απομονωμένο νησί, χωρίς καμιά ελπίδα επικοινωνίας με το κοινωνικό περιβάλλον από όπου προέρχονται, είναι αυτόχρημα αντιθεραπευτικό και αντιτίθεται κραυγαλέα σε βασικές ανθρωπιστικές και πολιτιστικές αξίες. Κανένας εκσυγχρονισμός δεν μπορεί να αλλάξει το χαρακτήρα του ασύλου της Λέρου. Θα ήταν μάταιος και οξύμωρος αν όχι υποκριτικός. Ο ασυλιακός αυτός χαρακτήρας επιδρά και στον ντόπιο πληθυσμό του νησιού δημιουργώντας νοοτροπία αιώνιων ανθρωποφυλάκων. Κατά καιρούς η κρατική πολιτική εκτόπισε στη Λέρο λεπρούς, κομμουνιστές, τα παιδιά των ηττημένων του εμφυλίου, σπαστικά παιδιά και τώρα τους τρελούς...». Το ψήφισμα γίνεται δεκτό από το συνέδριο και η συνέχιση των καταγγελιών ωθεί τον τότε υπουργό Υγείας Π. Αυγερινό στην απόφαση για άμεση διακοπή των διακομιδών (Η Ελευθερία Είναι Θεραπευτική, 2/83).

Μεσολαβεί ο νόμος 1397 για το «Εθνικό Σύστημα Υγείας» του 1983, που στο άρθρο 21 συμπεριλαμβάνεται για πρώτη φορά στο υγειονομικό σύστημα η ψυχιατρική περίθαλψη και ορίζει ότι «... η ψυχιατρική περίθαλψη παρέχεται από α) τα κέντρα ψυχικής υγείας, β) τους ψυχιατρικούς τομείς γενικών νοσοκομείων και γ) τα ειδικά ψυχιατρικά νοσοκομεία...» (ΦΕΚ, 143/Α').

Ακολουθεί η παρέμβαση της ΕΟΚ και το ελληνικό μνημόνιο για τη βελτίωση της ψυχιατρικής κατάστασης στην Ελλάδα και η έγκριση του κοινοτικού Κανονισμού 815/84.

Παρά το γεγονός ότι η Λέρος «έπαιξε» καταλυτικό ρόλο στην έγκριση του παραπάνω κανονισμού παρατηρείται στα επόμενα χρόνια μια παθητικότητα αν κρίνουμε από το γεγονός ότι δεν υποβάλλονται για αρκετό χρονικό διάστημα προγράμματα αποασυλοποίησης από τη Λέρο. Ακόμη και οι βελτιώσεις των κτιρίων καθυστερούν για πολύ καιρό...”

Περισσότερα για την ταινία:

Film and Sound Online (University of Edinburgh Library): Island of Outcasts

Anthropology of East Europe Review (Vol 11, Nos. 1-2, 1993): Island of Outcasts (film review), Amy V. Blue, University of Kentucky

British Medical Journal (Vol 300, p. 688, 1990): The scandal of Leros,  Rosalind Ramsay, University College Hospital, London 

Προειδοποίηση: Η ταινία περιέχει σκηνές ακατάλληλες για ανηλίκους

Το video αποτελείται από έξι μέρη, τα οποία παίζουν αυτόματα το ένα μετά το άλλο (playlist)