Σαδισμός… έτσι απλά

tου Στέλιου Μοίρα*

Υπάρχει πάντα μια πολυτέλεια σε αυτόν που παρατηρεί μια κατάσταση ξέροντας πώς είναι ο υπαίτιος της αλλά δεν επηρεάζεται από την ίδια. Πόσες φορές δεν έχουμε δει παιδιά να καίνε μυρμήγκια ή να δένουν τις ουρές σε δυο γάτες παίρνοντας ευχαρίστηση από τον κόπο τους να λυθούν; Γιατί να εξαιρέσουμε το κράτος από μια τέτοια ευχαρίστηση; Ή το εκάστοτε Υπουργείο; Εξάλλου μιλάμε για ανθρώπους.

Συγκεκριμένα για την ψυχική υγεία βλέπουμε για άλλη μια χρονιά καθώς αυτή φεύγει, τα πράγματα τελικά να χειροτερεύουν και να αποτελεί και αυτή ένας δοκιμαστικός σωλήνας των μεθόδων που απαιτεί η ακόμη πιο Νέα Τάξη πραγμάτων. Μέχρι τώρα θα μπορούσαμε να πούμε πως απλά η ψυχική υγεία αποτελούσε ένας τριτεύουσας σημασίας τομέας του κράτους, παραμένοντας στη σκιά του «υγιούς-παραγωγικού» πληθυσμού. Τα τελευταία 2 χρόνια όμως πρωταγωνιστεί κι αυτή σε μια σειρά ακατανόητων και κάθετων παρεμβάσεων στο έργο του επιστημονικού προσωπικού και των εξυπηρετούμενων. Χωρίς να υποτιμήσουμε τις κρατικές παρεμβάσεις και σε άλλους τομείς, είναι ξεκάθαρο πώς στη περίπτωση της ψυχικής υγείας οι τομές έγιναν και γίνονται ακόμη πιο άγριες μιας και οι μεταρρυθμιστές βρήκαν ένα έτσι κι αλλιώς καμένο έδαφος, μια ψυχική υγεία που το σύνολο των πολιτών αγνοεί, θεωρεί γραφική και την απεύχεται δίπλα του. Κοινώς ότι παραμένει στιγματισμένο και άγνωστο είναι πιο εύκολο να το εξαφανίσουμε ή να το μεταλλάξουμε.

Αν σταθούμε στην έννοια της εξαφάνισης μόνο θα ήμασταν άδικοι μιας και αυτό που τελικά επιθυμεί το υπουργείο δεν είναι να παύσει η ψυχική υγεία. Θα ήταν πιο ειλικρινές εκ μέρους της κυβέρνησης. Είναι στη μετάλλαξη που τελικά επενδύει όλη την τεχνοκρατική της εκπαίδευση, λειτουργώντας με τεχνητό χρόνο και όχι με πραγματικό όπως επαγγελματίες και ασθενείς. Νοούν τη ζωή, τον βιοπορισμό αριθμητικά και όχι οργανικά.

Μετά και την αποτυχία να εφαρμοστεί -ούτε καν να τηρηθεί υγιώς- το σύμφωνο SPILDA, τα τελευταία 2 χρόνια βλέπουμε να αλλάζουν υπουργοί οι οποίοι ο καθένας τους γίνεται όλο και πιο δυσπρόσιτος, πιο ανέντιμος, πιο… άσχετος εν τέλει με την βαρύτητα τη ψυχικής υγείας στη Ελλάδα. Αν αλλάζει και κάτι άλλο ταυτόχρονα είναι ο σαδισμός που έχει ο καθένας τους να επιδείξει απέναντι σε περίπου 30.000 ασθενείς και 3.000 εργαζομένους. Πραγματικά θα ήταν ανούσιο να σταθούμε πάλι στο γεγονός των απλήρωτων για 11 μήνες εργαζομένων ή στον κίνδυνο να βρεθούν ασθενείς στο δρόμο ή πίσω σε νεόδμητα ψυχιατρεία. Αυτό είναι η πραγματικότητα. Ας τη δεχτούμε κι ας την χρησιμοποιήσουμε για εσωτερική κατανάλωση ο καθένας από δω και πέρα. Εδώ είναι όμως που αρχίζει και διαφαίνεται μια ακραία αλήθεια.

Μαζί με το σύμφωνο Άντορ που πληροφορηθήκαμε ότι υπογράφηκε έρχεται μαζί και η πραγματική μεταρρύθμιση. Το μοντέλο της αντιστοιχίας ατόμου-κοστολόγησης είναι το κύριο χαρακτηριστικό αυτού του συμφώνου και έρχεται να δοκιμάσει με αυστηρά οικονομικούς όρους έναν τομέα που έχει ορίζεται με καθαρά ποιοτικά κριτήρια. Με βεβαιότητα έχουμε να αντιμετωπίσουμε το μηδενισμό κάθε ανθρωπιστικής έννοιας εν ονόματι όχι κάποιας εξυγίανσης (που θα ήταν χρήσιμη κάτω από το πρίσμα ενός ανοιχτού διαλόγου με την επιστημονική κοινότητα) αλλά της απόλαυσης ενός κράτους να γίνεται Κράτος εν Κράτει και ταυτόχρονα να εξαλείφει -αν και εφόσον περάσει το μέτρο- από τον καθένα μας την έννοια των δικαιωμάτων στη λειτουργικότητα (κάνοντας μας συνυπεύθυνους).

Οι ίδιοι οι μεταρρυθμιστές γνωρίζουν εκ προοιμίου πώς ένα τέτοιο μοντέλο δεν θα είναι βιώσιμο έχοντας να κάνουν με ένα κυκεώνα διαφορετικών θεραπευτικών προσεγγίσεων, τρόπων λειτουργίας, μισθοδοσίας. Το γνωρίζουν αλλά θέλουν να έχουν την απόλαυση να το εντάσσουν στον τρόπο επιβολής τους, έχοντας την πολυτέλεια να είναι εκτός της εμβέλειας των συνεπειών, αφού ο ρόλος τους θα είναι προσωρινός μετά από ένα μετασχηματισμό ή κάποιες εκλογές (ή από μια άτακτη φυγή…). Οι πραγματικές τους προθέσεις εντοπίζονται εξάλλου στο γεγονός πώς ετοίμασαν το σύμφωνο, τα άρθρα του, έβγαλαν ελεγκτές (ημιμαθείς ή τελείως άσχετους) στο δρόμο ενώ δεν έχουν ένα σχέδιο αποπληρωμής των οργανισμών και των εργαζομένων με όσα τους χρωστάνε, αναγκάζοντας να αφήσουν όσους είναι από κάτω (πυραμιδικά) να συγκρουστούν, να βρουν έναν τρόπο έστω να συνεννοηθούν, κάτι που σε περιόδους κρίσης πάντα παράγει πρωτογονισμό.

Χωρίς να είμαστε γραφικοί (πρέπει πλέον να σταματήσουμε να μας αντιλαμβανόμαστε ως τέτοιους), είναι αναγκαίο όσο ποτέ, τώρα που η πραγματικότητα ακουμπά την πόρτα μας αλλά και αυτή όσων φροντίζουμε, να καταλάβουμε πώς έχουμε να κάνουμε με κάτι μεγαλύτερο και πολύ οργανωμένο. Είναι ανάγκη να κατανοήσουν αμφότεροι (μιλώντας πάντα για όσους εργάζονται θεσμικά και πρακτικά για τη ψυχική υγεία) πώς η πίεση θα συνεχίσει να φτάνει και θα πάψουμε να πράττουμε ψυχική υγεία αλλά λογιστική, αυτό-ακυρώνοντας τους θεραπευτικούς μας στόχους. Κανείς δεν εγγυάται ότι η δεκτικότητα ενός συνόλου δεν εμποδίζει κάποιον να ζητάει και κάτι άλλο. Είναι χαρακτηριστικό του σαδισμού.

Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες θα κληθούμε να δουλέψουμε με τον συμπολίτη μας (μην το ξεχνάμε) θα δυσκολέψουν κι άλλο. Υπάρχουν ακόμη οργανισμοί, σωματεία επιστημονικά και άνθρωποι που ενδιαφέρονται για τη ψυχική υγεία, οι γνώση τους είναι ακόμη ενεργή και ως πολίτες όλοι έχουμε πρόσβαση, έστω ακριβή, στην δικαιοσύνη. Η ψυχική υγεία δεν είναι μόνο στην Αθήνα κι ούτε αφορά μόνο τους επαγγελματίες. Αφορά τους φοιτητές, τους γονείς και όχι μόνο 100 ή 200 που μαζεύονται στο υπουργείο. Κανένα κράτος δεν είναι πια στο απυρόβλητο. Έχουμε δικαίωμα να είμαστε απαισιόδοξοι και πρέπει να είμαστε. Ο Ζοζέ Σαραμάγκου έλεγε ότι απαισιόδοξος είναι ένας ενημερωμένος αισιόδοξος.

Τα πράγματα θα είναι δύσκολα, αλλά δε νομίζετε πως πρέπει να κάνουμε κάτι;

*Ο Στέλιος Μοίρας είναι κοινωνικός λειτουργός