Η Ψυχική Υγεία μετά από ένα χρόνο κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ

Ανακοίνωση της Πανελλαδικής Συσπείρωσης για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση

Η Ψυχική Υγεία στον ένα χρόνο της «πρώτη φορά Αριστερά»

(ή, «μια από τα ίδια». όπως και επί Δεξιάς)

Οι ζοφερές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και των διαδοχικών μνημονίων στην Ψυχική Υγεία δεν έχουν και δεν πρόκειται να έχουν ορατό τέλος.

Στην διάρκεια της χρονιάς που πέρασε, αυτό που ζήσαμε ήταν οι συνέπειες των προηγούμενων μνημονίων (κάτω από «αριστερή», πλέον, διαχείριση), που έγιναν όλο και πιο εμφανείς στην αποστράγγιση που προκάλεσαν των πάσης φύσης μονάδων και δομών ψυχικής υγείας από προσωπικό και οικονομικούς πόρους, συντελώντας στο να γίνονται, στην λειτουργία τους, όλο και πιο διαχειριστικές, κατασταλτικές και διεκπεραιωτικές, όλο και πιο ανίκανες να παρέχουν τις όποιες θεραπευτικές υπηρεσίες - πόσο μάλλον να τις παρέχουν με τους όρους (εγγενείς στην όποια έννοια του «θεραπευτικού») του σεβασμού της αξιοπρέπειας, των δικαιωμάτων και της ελευθερίας των ψυχικά πασχόντων.

Όλη αυτή την περίοδο, ούτε η «πρώτη», ούτε η «δεύτερη φορά αριστερά» έκανε τίποτα για να διορθώσει στο παραμικρό τα πράγματα, περιοριζόμενη, όπως σε όλα τα πεδία της διακυβέρνησης που ασκεί, στο να παρατηρεί παθητικά και άκρως διαχειριστικά τις εξελίξεις που, και στην Ψυχική Υγεία, οδήγησαν σε εκρηκτικές καταστάσεις. Και πώς να κάνει έστω και την παραμικρή «διορθωτική» κίνηση, τη στιγμή που λειτουργεί στη βάση της απαρέγκλιτης εφαρμογής των «συμφωνηθέντων» (επιβληθέντων), καθώς μάλιστα, η ίδια αυτή κυβέρνηση έχει υπογράψει το τρίτο και χειρότερο μνημόνιο, αυτό του καλοκαιριού, που μόλις τώρα έχει αρχίσει να τίθεται σε εφαρμογή, μη έχοντας προλάβει να δείξει τις ακόμα πιο καταστροφικές συνέπειές του και ενώ, προς επιβεβαίωση των ανωτέρω, σπεύδει υπάκουα ν΄ αποσύρει και το δήθεν «παράλληλό» της πρόγραμμα με ένα απλό νεύμα αποδοκιμασίας των «εταίρων».

Διάφορες επιτροπές στο Υπουργείο Υγείας με αντικείμενο την Ψυχική Υγεία δεν είναι, πλέον, ικανές ούτε για τις παραδοσιακές «ασκήσεις επί χάρτου» που διεξήγαγαν διαχρονικά όλες οι σχετικές επιτροπές, σπαταλώντας εργατοώρες σε αδιέξοδες, ανακυκλούμενες και προσχηματικές συζητήσεις που άφηναν πάντα την πραγματική κατάσταση αμετάβλητη -κάτι που ζήσαμε σ΄ όλη τη διάρκεια των τριάντα χρόνων ψυχιατρικής «μεταρρύθμισης».

Στον χώρο της Ψυχικής Υγείας, η αποσάθρωση των δημόσιων υπηρεσιών, που πειθήνια υλοποιεί η κυβέρνηση Σύριζα-Ανελ, αλληλεπιδρά, λειτουργώντας σε αντιστοιχία και συνέργια με το κυρίαρχο ψυχιατρικό παράδειγμα, το οποίο ποτέ δεν αμφισβητήθηκε, από τις πανεπιστημιακές έδρες μέχρι τις κλινικές των ψυχιατρείων και των γενικών νοσοκομείων και τα όποια ομοιώματα κοινοτικών υπηρεσιών λειτούργησαν, για όσο λειτούργησαν, διάσπαρτα, αυτοαναφορικά και κατακερματισμένα, χωρίς ποτέ να συναρθρώνονται και να λειτουργούν στην λογική ενός ολοκληρωμένου και τομεοποιημένου δικτύου υπηρεσιών.

Όχι μόνο δεν υπήρξε η παραμικρή αμφισβήτηση της κατασταλτικής ψυχιατρικής στη διάρκεια αυτού του χρόνου, αλλά, αντίθετα, υπήρξε η περαιτέρω επιβεβαίωσή της - με την ψυχιατρική κοινότητα (και αυτήν που πρόσκειται στον Σύριζα) να βαδίζει πάνω σ΄ ένα όλο και πιο ολισθηρό, λόγω των ακολουθούμενων πολιτικών, έδαφος – σε μια λογική αμυντική και όχι αναζήτησης εναλλακτικών λύσεων - προκειμένου να «αποτρέψει» το επερχόμενο «κακό» με τις ίδιες μεθόδους και πρακτικές, τις μόνες που διαχρονικά γνωρίζει και εφαρμόζει και οι οποίες δεν κάνουν άλλο από το να παράγουν και να επιδεινώνουν το «κακό».

Μετά τον θάνατο, τον περασμένο Μάιο, ενός καθηλωμένου ασθενή που προκλήθηκε από άλλον, επίσης καθηλωμένο, ασθενή, εισάγονται στο ΨΝΑ οι θάλαμοι απομόνωσης («λευκά κελιά»), με παρακολούθηση μέσα από κάμερες. Μετά το τραγικό συμβάν του Σεπτέμβρη, με τον θάνατο από αναθυμιάσεις, λόγω πυρκαγιάς, τριών καθηλωμένων ασθενών, η απάντηση είναι η περαιτέρω επιτάχυνση του «δικαστικού ψυχιατρείου», λόγω της υποτιθέμενης «επικινδυνότητας» του ασθενή που έβαλε τη φωτιά – μιας «επικινδυνότητας» απαλλακτικής της πραγματικής επικινδυνότητας που διέπει την λειτουργία του κυρίαρχου ψυχιατρικού συστήματος - και πίσω από την οποία οχυρώθηκαν αμυντικά οι πάντες. Η μηχανική καθήλωση, από κάτι ανέκαθεν αυτονόητο για την κυρίαρχη ψυχιατρική, γίνεται, πλέον, το σήμα κατατεθέν.

Και είναι χαρακτηριστικό ότι ο μόνος που βρέθηκε να φταίει, μετά την συνήθη τελετουργία των ανέκαθεν ανούσιων και επίπλαστων εξεταστικών διαδικασιών, ήταν ο «συνήθης ύποπτος», ο ασθενής που «έβαλε τη φωτιά», μια ενοχή κατασκευασμένη ως «αποκλειστική ενοχή του ατόμου» και, φυσικά η επανεπιβεβαίωση της «φοβερής» και «μοναδικής» στα χρονικά «επικινδυνότητάς» του (τέτοιας που να εξηγεί όλη την διαχρονική δυσλειτουργία του ΨΝΑ). Ευθύνες αποδόθηκαν, με τον συνήθη προσχηματικό τρόπο, όπως έχει δείξει η σχετική εμπειρία, και σε κάποιους με ιεραρχικά υπεύθυνες θέσεις, για κάποιες κατ΄ εφαπτομένην παραλείψεις, όχι, όμως, και κατ΄ ουδένα τρόπο, στο σύστημα που κρατάει εσαεί καθηλωμένους τους ασθενείς - οι οποίοι, αν δεν ήταν καθηλωμένοι, δεν θα πέθαιναν – ούτε στην παγιωμένη, ως αυτονόητη, πρακτική των αυθαίρετων διαδικασιών με τις οποίες εν γένει αποφασίζονται και γίνονται οι μηχανικές καθηλώσεις, αλλά ούτε και στο γεγονός καθεαυτό της χρησιμοποίησης αυτών των αντιθεραπευτικών και τραυματικού χαρακτήρα μεθόδων, που ισοδυναμούν με βασανιστήριο (και που, όχι σπάνια, αποτελούν άμεση αιτία θανάτου). Και η «αριστερή» ηγεσία του Υπουργείου Υγείας, που διαχειρίστηκε αυτή την διαδικασία, δεν μπορούσε παρά να καλύπτεται (και να καλύπτει) πλήρως από την όλη εξεταστική διεκπεραίωση του συμβάντος. Εν αναμονή πάντα του επόμενου….

Δομημένη και λειτουργώντας πάνω σε λογικές που αντιμετωπίζουν την ψυχική αρρώστια ως «αντικείμενο», αποκομμένο από το βίωμα και την ιστορία του προσώπου στην κοινωνική του αλληλεπίδραση, ένα «αντικείμενο» με εγγενή τον, σε άλλοτε άλλο βαθμό, χαρακτήρα της «επικινδυνότητας» ως ατομικής ιδιότητας, προτάσσουν, πριν και σε βάρος της όποιας θεραπευτικής προσέγγισης, την φύλαξη : κλειδωμένη πόρτα, μηχανική καθήλωση, απομόνωση, προώθηση, με πρόταση της ίδιας της «Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές», σε κάθε ψυχιατρικό τμήμα, μιας «πτέρυγας αυξημένης φροντίδας» για «διεγερτικούς και αυτοκτονικούς ασθενείς», σε μια λογική αντιμετώπισης της παταγώδους αποτυχίας των πρακτικών και των συστημάτων καταστολής με ακόμα μεγαλύτερη καταστολή, βία και απανθρωποποίηση.

Οσο πιο πολύπλοκες οι ανάγκες του υποκειμένου, τόσο πιο μονόδρομη, απλοποιητική, ασφυκτικά στερητική της ελευθερίας και βάναυσα κατασταλτική η αντιμετώπιση.

Δεν είναι τυχαίο ότι στο ίδιο ψυχιατρείο, στο ΨΝΑ, που συνέβησαν οι διαδοχικοί τραγικοί θάνατοι (αυτοί που έγιναν γνωστοί) συνέβη και η αυθαίρετη αλλαγή χρήσης κτιρίου, αξίας 7.3 εκ. ευρώ, που παραδόθηκε, με 6ετή καθυστέρηση, για να λειτουργήσει ως ΚΨΥ, το οποίο, αντί για ΚΨΥ, χρησιμοποιήθηκε από την Διοίκηση του ΨΝΑ, με σύμφωνη γνώμη της ψυχιατρικής κοινότητας, ως χώρος μεταφοράς στεγαστικών δομών, των οποίων ξενοικιάστηκαν τα κτίρια όπου μέχρι τώρα στεγάζονταν, καθώς και για την μεταφορά των εξωτερικών ιατρείων του ψυχιατρείου. Πλήρης άρνηση, δηλαδή, για την όποια, έστω και προσχηματική, στροφή στην κοινότητα.

Την ίδια στιγμή, η συρρίκνωση των στεγαστικών δομών που έχει αρχίσει εδώ και τρία χρόνια, συνεχίστηκε και φέτος με το κλείσιμο, μεταξύ άλλων, και προστατευόμενων διαμερισμάτων και την διασπορά των ενοίκων τους αλλού, όπου υπήρχε κενή θέση, μειώνοντας δραστικά τον αριθμό των διατιθέμενων θέσεων ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης για λόγους περικοπών των σχετικών δαπανών. Παρόμοιο κίνδυνο αντιμετωπίζουν τα προστατευόμενα διαμερίσματα της οδού Αχαρνών 1, που υπάρχουν εδώ και πάνω από 20 χρόνια και τα οποία, ενώ υπάρχει πρόταση και δυνατότητα αξιοπρεπούς μεταστέγασης σε υπάρχον κατάλληλο κτίριο, η Διοίκηση του ΨΝΑ, εν γνώσει των αρμόδιων του Υπουργείου Υγείας, το ξενοικιάζει και σχεδιάζει την διασπορά τους όπου υπάρχει, ή δημιουργηθεί «κενός χώρος» μέσα από τον συνωστισμό των ενοίκων διαφόρων άλλων στεγαστικών δομών.

Αυτή η εκ των έσω κατάρρευση και εκβαρβαρισμός του συστήματος των υπηρεσιών συμβαδίζει με τις μηδέποτε εγκαταλειφθείσες επιδιώξεις (δεσμεύσεις προς την ΕΕ) για το βίαιο κλείσιμο των ψυχιατρείων - μόνο που επί Σύριζα, σε αντίθεση με την θορυβώδη, ολοταχή και μανιακόμορφη διαδικασία που ακολούθησε η προηγούμενη Διοίκηση του ΨΝΑ, παίρνει μια φαινομενικά πιο «ήπια» μορφή χωρίς ν΄ αλλάζει ουδόλως σε περιεχόμενο. Αλλωστε, είχαν δηλώσει ότι θα ζητούσαν, ούτως ή άλλως, αναβολή της εφαρμογής του συμφώνου Αντόρ -Λυκουρέντζου για ένα-δυο χρόνια. Τίποτε άλλο. Και έτσι ακριβώς συμβαίνει.

Ήδη, στην προαναφερθείσα έκθεση της «Επιτροπής Προστασίας Δικαιωμάτων» για το τραγικό συμβάν του Σεπτέμβρη στο ΨΝΑ, αναφέρεται η πρόταση για μεταφορά τεσσάρων κλινικών σε γενικά νοσοκομεία - πρόταση που υπάρχει και σε επίσημα έγγραφα των επιτροπών για την Ψυχική Υγεία του Υπουργείου, σε συνδυασμό με αντίστοιχες προτάσεις και διαδικασίες για το ΨΝΘ. Χωρίς να υπάρχει, έστω και κατ΄ ελάχιστον, η όποια πρόθεση για δημιουργία δικτύου κοινοτικών υπηρεσιών εναλλακτικών στον εγκλεισμό και στον μονόδρομο της ψυχιατρικής νοσηλείας, χωρίς να είναι ικανοί, όχι να σχεδιάσουν, αλλά ούτε καν να συλλάβουν τι σημαίνει και τι είναι τομεοποίηση. Το βίαιο κλείσιμο, λοιπόν, των ψυχιατρείων, «σε όλο του το μεγαλείο», και επί κυβερνήσεων της κατ΄ όνομα «Αριστεράς», όπως και επί Δεξιάς. Μέχρι και η κατάργηση της παρακράτησης των συντάξεων των ενοίκων των στεγαστικών δομών ψυχικής υγείας των περιθαλπόμενων σε προνοιακές δομές (που είχε θεσμοθετήσει ο Λοβέρδος σε συνεργασία με κάποιες γνωστές ΜΚΟ), μετατράπηκε σε φάρσα από την κυβέρνηση Σύριζα-Ανελ, καθώς είχε περιληφθεί στο «παράλληλο πρόγραμμα» που απεσύρθη ύστερα από απαίτηση των «εταίρων». Σημειωτέον ότι το σκέλος που αφορούσε τους ψυχικά πάσχοντες δεν είχε εφαρμοστεί ποτέ, καθώς είχε συναντήσει τις συνεχείς κινητοποιήσεις συλλογικοτήτων επαγγελματιών ψυχικής υγείας ατόμων με ψυχιατρική εμπειρία και συλλόγων οικογενειών ψυχικής υγείας. Στο σκέλος, όμως, που αφορούσε τις προνοιακές μονάδες και δομές, η παρακράτηση είχε ξεκινήσει κανονικά και εδώ πάνω από δυο χρόνια.

Η Ψυχική Υγεία δεινοπαθεί το ίδιο επί αριστερόστροφου νεοφιλελευθερισμού, όπως και επί του ακραιφνούς δεξιόστροφου. Η κατάσταση πρόκειται να επιδεινωθεί με ακόμα πιο γοργούς ρυθμούς στο άμεσα προσεχές μέλλον. Κάθε βήμα προς την προϊούσα αποδυνάμωση και την ενδόρρηξη των υπαρχόντων υπηρεσιών, είναι και βήμα προς την περαιτέρω κατασταλτική μετάλλαξη πρακτικών και δομών (δικαστικό ψυχιατρείο κλπ).

Αλλά και προς την περαιτέρω ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, με κεντρικό, εν προκειμένω, τον ρόλο των κρατικοδίαιτων ΜΚΟ, οι οποίες, και ως «Δίκτυο Αργώ», προσφέρονται ανέκαθεν, όπως την εποχή του Λοβέρδου, έτσι και στην περίοδο του Σύριζα, να υπηρετούν, με το όποιο κόστος για τους «φιλοξενούμενους» και τους εργαζόμενους στις δομές τους, τις εκάστοτε κυβερνητικές πολιτικές, ανοικτές προς, ή και επιδιώκοντας, την όλο και πιο κερδοσκοπικού χαρακτήρα μετάλλαξή τους. Όπως για όλες τις προηγούμενες ηγεσίες του Υπουργείου Υγείας, έτσι και για την παρούσα, τα περίφημα «σκάνδαλα των ΜΚΟ ψυχικής υγείας», για μιαν ακόμα φορά, «δεν υπάρχουν».

Και δεν είναι άσχετη από την απλώς σε επίπεδο «αριστερής καρέκλας» λειτουργία της ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας, η απαράδεκτη σιωπή και συνενοχή της στο νέο «σκάνδαλο της Λέρου», που δημιουργεί η κυβέρνηση Σύριζα-Ανελ. κατ΄ εντολήν της ΕΕ, με την παρεμπόδιση της λειτουργίας ανοικτού Κέντρου Υποδοχής προσφύγων και μεταναστών στο πρώην ΠΙΚΠΑ Λέρου και το ξανάνοιγμα του εκεί ψυχιατρείου ως κέντρου κράτησης (στρατοπέδου συγκέντρωσης) για τον εγκλεισμό, μετά τους ψυχικά ασθενείς και τους πολιτικούς εξόριστους, αυτή τη φορά, προσφύγων και μεταναστών.

Κι΄ όσο για την κατάσταση στα Λεχαινά και στα άλλα παρόμοια ανά την επικράτεια προνοιακά ιδρύματα, με τα κλουβιά και τις απαράδεκτες συνθήκες μιας φροντίδας ωσάν ενός δια βίου βασανιστηρίου, η απάντηση είναι ότι «δεν εμπίπτουν στην αρμοδιότητά μας, αλλά σ΄ αυτήν του Υπουργείου Εργασίας», απ΄ όπου, ωστόσο, εκπορεύεται η ίδια αδιαφορία για μια διαιωνιζόμενη κοινωνική αθλιότητα, με διαχρονική ευθύνη όλων των κυβερνήσεων, για την οποία δεν υπάρχει η παραμικρή πρόθεση, ούτε από την κυβερνώσα «αριστερά», για την όποια παρέμβαση.

Είναι σαφές ότι, τα άτομα με ψυχιατρική εμπειρία, οι οικογένειές τους, οι εργαζόμενοι (όπως και οι άνεργοι) λειτουργοί ψυχικής υγείας δεν έχουν τίποτα να περιμένουν από μια κυβέρνηση που αποτελεί αριστερό δεκανίκι του κυρίαρχου συστήματος, από μια ηγεσία του Υπουργείου Υγείας που λειτουργεί σε συνέργια με την κυρίαρχη ψυχιατρική κοινότητα προς ακόμα πιο κατασταλτικές ψυχιατρικές πρακτικές. Η ανεξάρτητη, με χειραφετητικά προτάγματα και από κοινού κινητοποίηση των άμεσα ενδιαφερομένων, τόσο αυτών που λαμβάνουν, όσο και αυτών που παρέχουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας, σε στενή συμμαχία με κοινωνικά κινήματα και στην κατεύθυνση της αμφισβήτησης του κυρίαρχου ψυχιατρικού παραδείγματος, είναι ο μόνος τρόπος, και δρόμος, για ν΄ ανοίξουν εστίες και κινήσεις, μέσα κι΄ έξω από τα όποια ιδρύματα και θεσμούς, ενάντια στην ψυχιατρική βαρβαρότητα και την νεοφιλελεύθερη αποδόμηση της Ψυχικής Υγείας.

28/12/2015

Πηγή: Πανελλαδική Συσπείρωση για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση

Σημείωση: Μετά από τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015 εργαζόμενοι και απολυμένοι από το χώρο της Ψυχικής Υγείας υπενθύμισαν, με ανοιχτή επιστολή προς στην πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας, τα αιτήματά τους και τις προσδοκίες τους από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, η οποία ως αντιπολίτευση είχε συμπαρασταθεί στους αγώνες τους και είχε υποστηρίξει τα αιτήματά τους. Μέχρι σήμερα η ηγεσία του υπουργείου Υγείας ούτε έχει απαντήσει στην επιστολή ούτε έχει δείξει την πρόθεση να φανεί συνεπής με τις προεκλογικές θέσεις του ΣΥΡΙΖΑ.

Είναι άξιο απορίας τι θα απαντούσε η σημερινή κυβέρνηση στην ερώτηση που είχαν καταθέσει 41 βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ προς τον τότε υπουργό Υγείας, Άδωνι Γεωργιάδη, με θέμα: "Η ψευδεπίγραφη ψυχιατρική μεταρρύθμιση ως πρόσχημα για τη διάλυση της ψυχιατρικής περίθαλψης".