«Περιβολάκια» ευαίσθητων ψυχών

   

«Περιβολάκια» ευαίσθητων ψυχών

του ΑΘ. Αλεξανδρίδη*, από το protagon.gr

Τα Κέντρα Υποδοχής και Θεραπείας των παιδιών με «ειδικές ανάγκες και ειδικές δεξιότητες» κινδυνεύουν με άμεση διακοπή ή με σαφέστατη υποβάθμιση της λειτουργίας τους. Είναι τα κέντρα που υποδέχονται τα πιο ευαίσθητα, τα πιο άδολα, τα πιο ανυπεράσπιστα παιδιά του κόσμου τούτου. Και μαζί και τους γονείς τους. Τους πιο ενοχοποιημένους, τους πιο πονεμένους, τους πιο ανυπεράσπιστους γονείς του κόσμου μας. Και μαζί και τ’ αδέλφια τους. Τα φορτωμένα με ανείπωτο τρόμο γι’ αυτό που ίσως φέρουν άθελά τους, γι’ αυτό που ίσως μεταδώσουν στα παιδιά τους.

Στην ξύλινη γλώσσα της επιστήμης τα παιδιά αυτά υπάγονται στο φάσμα του αυτισμού, της παιδικής ψύχωσης, της δυσαρμονίας της ανάπτυξης, στη νοητική υστέρηση, στις γονιδιακές διαταραχές, στις μεταβολικές και νευρολογικές εγκεφαλοπάθειες. Στην αληθινή γλώσσα των ανθρώπων τα παιδιά αυτά ζουν χωρίς να μπορούν να πουν «ποιά είναι» μέσα σ’ ένα κόσμο που δεν μπορούν να πουν «τι είναι». Απρόσωπα μέσα στην Ατοπία! Μπορείτε έστω και για μια στιγμή να το φανταστείτε; Να το νιώσετε; Ίσως μόνο αν θυμηθείτε τους χειρότερους εφιάλτες σας, εκεί που το σώμα σας είναι νεκροζώντανο, εκεί που ο κόσμος είναι ρευστό γυαλί.

Οι αγωνίες που τους διακινούνται είναι τεράστιες. Οι συμπεριφορές τους, ακραίες. Από το απόλυτο αυτιστικό κλείσιμο στην καταληπτική επιθετικότητα ενάντια στον εαυτό τους ή στο περιβάλλον. Από την απουσία λόγου στο ακατάσχετο παραλήρημα. Από την πλήρη άρνηση τροφής στην ακαταλόγιστη πανφαγία. Από την άρνηση της ζωής στο γράπωμα για «πάντα» στο στήθος. Με δύο λόγια: στο «μη-είναι».

Ενάντια σ’ αυτό το «μη-είναι» αγωνίζεται το αφοσιωμένο προσωπικό κάποιων πρότυπων Κέντρων. Με χίλιους τρόπους: Παρέχοντας σωματικές και συναισθηματικές φροντίδες σαν να ήταν βρέφη για να «ξαναπάρουν» το μονοπάτι της ψυχικής ανάπτυξης. Δημιουργώντας συνθήκες αλληλοεπίδρασης για τη γένεση και την εξέλιξη του λόγου. Εγκαθιστώντας βασικές συναισθηματικές και νοητικές διαδράσεις. Εκπαιδεύοντας στο παιχνίδι, στην αναγνώριση του άλλου ατόμου ως υπαρκτού προσώπου, «στη χαρά να είσαι με τον άλλο, τον διαφορετικό». Το προσωπικό αγωνίζεται, στην ουσία, με Ένα τρόπο: παίρνει μες στην ψυχή του την καταστροφικότητα του «μη-είναι», αντέχει χάρη στις συλλογικές διαδικασίες επιστημονικής συζήτησης και ανάλυσης της παθολογίας τού κάθε παιδιού αλλά και αυτού του ίδιου του προσωπικού, προτείνει ένα εξειδικευμένο θεραπευτικό σχήμα μέσα στο οποίο εμπλέκεται το προσωπικό «με την ψυχή του».

Τα λέω όλα αυτά με λεπτομέρειες για να δείξω ότι τα εξειδικευμένα Κέντρα λειτουργούν με επιτυχία μόνο όταν συγκροτούνται από αφοσιωμένους (για να μην πω «αφιερωμένους» ή «βλαμμένους») επιστήμονες που προέρχονται από διάφορους κλάδους της ψυχοπαθολογίας και της παιδαγωγικής και που, κυρίως, έχουν την επιθυμία να είναι μαζί και να δουλεύουν μαζί. Τους συνέχει και την υπηρετούν μία «κλινική θεωρία» και ένα «θεραπευτικό όραμα». Αυτό γίνεται σεβαστό σ’ όλες τις εξελιγμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπου το κράτος (αναγνωρίζοντας ότι σ’ αυτές ειδικές ζώνες θέλει κανείς να αγωνίζεται με τους συντρόφους του) μελετά, εγκρίνει, χρηματοδοτεί, ελέγχει και αξιολογεί το επιστημονικό πρόγραμμα που το κάθε εξειδικευμένο Κέντρο τού καταθέτει.

Στον αντίποδα της επιστήμης αλλά και της ευρωπαϊκής πρακτικής το ελληνικό κράτος κόβει τη χρηματοδότηση των προγραμμάτων θεραπείας από τα ειδικά Κέντρα για τα παιδιά της σχολικής ηλικίας (από τα έξι δηλαδή μέχρι τα δεκαπέντε). Λες και τα ειδικά παιδιά στην ηλικία των έξι ετών βρίσκονται ψυχικά και νοητικά στο επίπεδο των «έξι»! Οικονομίστικες πρακτικές (εξαιρετικά αμφίβολου κέρδους στον τελικό λογαριασμό!) που στερούν από τα ειδικά παιδιά τα ουσιαστικότερα χρόνια εντατικής θεραπείας για την οργάνωση της προσωπικότητάς τους. Μικροπολιτικές δήθεν εναντίον του «στιγματισμού» που τα στοιβάζουν στις λεγόμενες «ειδικές τάξεις» ενός ανύπαρχτου και ανεκπαίδευτου προσωπικού, ενός σχολείου ανίκανου να υποδεχθεί και να αφομοιώσει ακόμη και τα φυσιολογικά παιδιά! Και οι γονείς στο κενό! Και τα αδέλφια στο έρεβος!

Στην Ελλάδα υπήρξε, υπάρχει ακόμη αν και χαροπαλεύει λόγω της ασυναρτησίας του Υπουργείου Υγείας, το παράδειγμα του Ελληνικού Κέντρου για τη Θεραπεία του Παιδιού και της Οικογένειας: το «Περιβολάκι». Παράδειγμα που ενέπνευσε και εκπαίδευσε τους πιο ευαισθητοποιημένους στην παιδική ψύχωση έλληνες ψυχοθεραπευτές και ψυχοπαιδαγωγούς τα τελευταία τριάντα χρόνια. Τώρα στερούμενο της καθοριστικής ηλικιακής ζώνης των παιδιών της σχολικής ηλικίας (και των αντιστοίχων πόρων) οδηγείται στη συρρίκνωση ή στο κλείσιμο. Έχουμε ως ελληνικό θεραπευτικό και εκπαιδευτικό σύστημα, ως κοινωνία, την πολυτέλεια για την απώλεια ενός τέτοιου, Ευρωπαϊκά αναγνωρισμένου, Κέντρου; 

Ίσως νομίσετε ότι κινούμαι ελιτίστικα υπερασπιζόμενος έναν ψυχαναλυτικού προσανατολισμού χώρο στον οποίο «υπηρετώ» θητεία ολόκληρης ζωής. Δεν είναι έτσι! Στο νου μου είναι παρόντα και αγαπημένα και τα «άλλα Περιβολάκια» που ακούν στα ονόματα Λιθαράκι, Μελία, Ελίζα (το τελευταίο μου «μωρό»), αυτά που έκλεισαν, αυτά που δεν θ’ ανοίξουν...

Και οι «μεγάλες μηχανές» που σέρνουν το βαρύ φορτίο της νοητικής υστέρησης: Η «Θεοτόκος», το «Σικιαρίδειο». Δεν χρειάζονται υπεράσπιση. Αρκεί να έχει επισκεφθεί κανείς μιά φορά τους αργαλιούς της «Θεοτόκου» και να έχει δει τα κομψοτεχνήματα που κάνουν τα παιδιά, αρκεί να έχει πάει μιά φορά στην καλοκαιρινή γιορτή του Σικιαρίδειου και να έχει δει τα παιδιά να παίζουν μουσική και θέατρο, να απαγγέλουν στίχους του Σαίξπηρ, για να κατεβάσει με ντροπή το κεφάλι και να παραδεχθεί πόσο αδικούμε με την υπεροψία μας αυτά τα «καθυστερημένα».

Ας κλείσω παραφράζοντας τον τίτλο του άρθρου του protagon που μου έδωσε το έναυσμα γι’ αυτό το κείμενο: «Ανοίξτε τα Περιβολάκια των Ευαίσθητων Ψυχών».

*Ο Αθανάσιος Αλεξανδρίδης είναι ψυχίατρος, ψυχαναλυτής.