Η Επιτροπή Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές διαταραχές για την παρακράτηση των συντάξεων

 

Η παρακράτηση μέρους των συντάξεων (από 50% έως 80%!) των ψυχικά πασχόντων -και γενικότερα των ανθρώπων με αναπηρίες- που φιλοξενούνται στις κοινοτικές στεγαστικές δομές του δημόσιου και του μη κερδοσκοπικού τομέα, καθώς και των περιθαλπόμενων σε ιδρύματα κλειστής περίθαλψης, είναι ένα θέμα που μας απασχολεί περισσότερο από ένα χρόνο.

Η ιστορία ξεκίνησε με “πρωτοβουλία” κάποιων ιδρυμάτων που κατέφυγαν στην εύκολη λύση της παρακράτησης των συντάξεων των ασθενών για να καλύψουν τα κενά της κρατικής υποχρηματοδότησης. Μάλιστα, υποστήριζαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα προστάτευαν τους ασθενείς από τον κίνδυνο να καταχραστούν τις συντάξεις οι συγγενείς τους (!). Και επειδή οι εύκολες λύσεις σε όλους αρέσουν, ακολούθησαν (ή μήπως προηγήθηκαν;) και κάποιοι φορείς ψυχικής υγείας μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, οι οποίοι επιχείρησαν να εφαρμόσουν το μέτρο για τους φιλοξενούμενους των κοινοτικών στεγαστικών δομών (Οικοτροφεία, Ξενώνες). Ο λόγος ήταν ο ίδιος: Η κρατική υποχρηματοδότηση. Δικαιολογίες υπήρχαν και πάλι: Η προστασία των ασθενών από τους συγγενείς τους, ο κίνδυνος να κλείσουν οι κοινοτικές δομές και να επιστρέψουν οι ασθενείς στα ιδρύματα, μέχρι και η “θεραπευτική διάσταση” της παρακράτησης των συντάξεων αναπτύχθηκε για να πείσει όσους αναζητούσαν ένα πιο “επιστημονικό” άλλοθι.

(Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να διευκρινίσω ότι δεν αναφέρομαι στην οικονομική συμμετοχή των φιλοξενούμενων στα ατομικά τους έξοδα, αλλά στην παρακράτηση σημαντικού μέρους των συντάξεων για την κάλυψη λειτουργικών εξόδων των κοινοτικών δομών).

Τι έκανε το υπουργείο Υγείας, ως εποπτεύουσα αρχή των παραπάνω φορέων, για αυτή την παρανομία; Αρχικά, προσποιήθηκε ότι δεν βλέπει αυτό που όλοι γνώριζαν και, στη συνέχεια, νομιμοποίησε την παρακράτηση των συντάξεων, επιβραβεύοντας στην πράξη όσους παρανομούσαν!

Όλο αυτό το διάστημα κυκλοφόρησαν αρκετές επιστολές και κείμενα που αναδεικνύουν την πολιτική, ηθική, κοινωνική, νομική και θεραπευτική πλευρά του θέματος. Σε αυτές έρχονται να προστεθούν η Έκθεση της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές διαταραχές, η οποία ακολουθεί, και η Γνωμοδότηση της κ. Μαρίας Μητροσύλη, Δρ. Νομικής – Δικηγόρου, την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ

Απομένει να δούμε αν η ηγεσία του υπουργείου Υγείας θα δώσει βάση σε όσα έχουν εγγράφως διατυπωθεί -και θα ανακαλέσει τις σχετικές αποφάσεις- ή θα συνεχίσει να προσφέρει απλόχερα τα χρήματα των ασθενών στις διοικήσεις των φορέων.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΥΓΕΙΑΣ
ΕΙΔΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΛΕΓΧΟΥ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ
ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΑΤΌΜΩΝ ΜΕ
ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ

Αθήνα,  26-6-2012

ΘΕΜΑ: «Έκθεση της Ειδικής Επιτροπής Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές διαταραχές για τη συμμετοχή στη δαπάνη περίθαλψης των ατόμων, τα οποία τοποθετούνται σε μονάδες και προγράμματα ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (οικοτροφεία, ξενώνες) του δημοσίου και ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού τομέα»

Η Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές διαταραχές έχει παρατηρήσει τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν τα άτομα με ψυχικές διαταραχές να διαχειριστούν μόνοι τους τα προσωπικά τους έσοδα, μεταξύ άλλων των συντάξεων τους, με αποτέλεσμα είτε να επωφελούνται οι συγγενείς είτε να φροντίζουν για αυτά οι μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Έχει δε επισημάνει επανειλημμένα την ανομοιομορφία που υπάρχει στη διαχείριση των παραπάνω εσόδων των "οικοτρόφων-ασθενών" στα οικοτροφεία και ξενώνες του ν. 2716/1999 και έχει προτείνει τη νομοθετική ρύθμιση του θέματος προς όφελος των προαναφερομένων προσώπων (έκθεση 2007-2008, σ. 29).

Όμως, σχετική νομοθετική ρύθμιση δεν έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα που να αντιμετωπίζει σφαιρικά και ορθολογικά τα παραπάνω προβλήματα. Αντί αυτού ψηφίστηκαν διατάξεις για τη συμμετοχή στη δαπάνη περίθαλψης των ατόμων, τα οποία τοποθετούνται, σε μονάδες και προγράμματα ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (οικοτροφεία, ξενώνες) που παρέχονται α) από νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου [(νπδδ) (Ν.3984/2011, άρθρο 66 παρ. 9, Υ5α/Γ.Π οικ.26159/10-4-2012)] β) από νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα [(νπιδ μη κερδ.), Ν. 4052/2012, άρθρο 30, παρ 6)] και για όσο χρόνο διαμένουν στις δομές αυτές, με παρακράτηση άνισου (κλιμακωτού) ποσοστού επί της σύνταξης την οποία λαμβάνουν, για παροχή όμοιων υπηρεσιών.

Αν δεχτούμε ότι οι διατάξεις των παραπάνω νόμων επιδιώκουν την οικονομική συμμετοχή των ωφελουμένων χάριν της βιωσιμότητας των οικοτροφείων και ξενώνων, λόγω έλλειψης πόρων του κράτους, αυτές οι ρυθμίσεις δεν θα πρέπει να έρχονται σε αντίθεση με το Σύνταγμα, τις διεθνείς Συμβάσεις που έχει κυρώσει η χώρα και ισχύουν ως εσωτερικό δίκαιο και το Κοινοτικό δίκαιο. Διαφορετικά οι ρυθμίσεις αυτές, όπως συμβαίνει και στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι αντίθετες στο παραπάνω πλαίσιο και παραβιάζουν τα δικαιώματα των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, για τους εξής λόγους:

• Τα άτομα με ψυχικές διαταραχές θεμελιώνουν δικαίωμα στην υγεία στην οποία περιλαμβάνεται και η ψυχική υγεία. Η άσκηση του δικαιώματος τους στην ψυχική υγεία και ειδικότερα στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση τελεί υπό την ευθύνη του κράτους και αποβλέπει επιπλέον στη διασφάλιση του σκοπού της προστασίας της δημόσιας υγείας και του δημοσίου συμφέροντος. Μετά δε από το κλείσιμο των ψυχιατρικών νοσοκομείων και τη μείωση των ψυχιατρικών κλινών, το Δημόσιο και οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης ανέλαβαν την εκπλήρωση του χρέους της κοινωνικής αλληλεγγύης μέσω το Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (Οικοτροφεία, Ξενώνες).

• Τα άτομα με ψυχικές διαταραχές που λαμβάνουν σύνταξη έχουν ήδη συνεισφέρει μέσω των εισφορών που έχουν καταβάλει στους ασφαλιστικούς οργανισμούς και ταμεία. Συμμετέχουν δε μέσω του ειδικού ενοποιημένου κλειστού νοσηλίου στη χρηματοδότηση της παροχής υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης που λαμβάνουν.

• Η κλιμακωτή παρακράτηση των συντάξεων των ατόμων με σοβαρές ψυχικές διαταραχές που τοποθετούνται σε οικοτροφεία και ξενώνες γίνεται για παροχή των ίδιων ακριβώς προσφερομένων υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

• Η σύνταξη προστατεύεται ως περιουσιακό δικαίωμα. Πάγια δε ακόμη και όταν χωρεί κατάσχεση για χρέη στο δημόσιο αυτή γίνεται υπό αυστηρές προϋποθέσεις και δεν θίγει ένα ελάχιστο όριο της σύνταξης που χρειάζεται για τις προσωπικές ανάγκες του δικαιούχου ή μελών της οικογένειάς του που τυχόν έχει ο πολίτης υπό την προστασία του, ενώ στον ιδιωτικό τομέα η νομοθεσία για χρέη προς ιδιώτες είναι αυστηρότερη, εφόσον η σύνταξη εις χείρας τρίτου (τράπεζα) είναι όχι μόνο ακατάσχετη αλλά και ανεκχώρητη και ασυμψήφιστη.

• Τα άτομα με ψυχικές διαταραχές, όπως όλοι οι Έλληνες πολίτες, έχουν συνεισφέρει ήδη μέσω των οριζόντιων περικοπών της σύνταξης τους στα δημόσια βάρη.

• Τέλος, η διαχείριση των προσωπικών εσόδων από τα ίδια τα άτομα με ψυχικές διαταραχές είναι κατεξοχήν θεραπευτική πράξη και βοηθά στην αυτονομία τους, στην ψυχοκοινωνική τους αποκατάσταση και κοινωνική τους επανένταξη. Ενώ η στέρηση της παραβιάζει τα περιουσιακά τους δικαιώματα και προσβάλλει την αξιοπρέπεια τους, καθώς δημιουργεί συνθήκες ασυλιακού τύπου στα οικοτροφεία και ξενώνες.

Για τους παραπάνω λόγους, η Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές που τοποθετούνται σε μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (οικοτροφεία, ξενώνες) θεωρεί ότι τα συγκεκριμένα άτομα τυγχάνουν της προστασίας του κράτους σύμφωνα με τις κείμενες σχετικές διατάξεις και συνεπώς η κλιμακωτή παρακράτηση ποσών της σύνταξης τους παραβιάζει τα δικαιώματα τους.

Προτάσεις

Η Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές προτείνει τα εξής:

• Την τροποποίηση των πρόσφατων νομοθετικών ρυθμίσεων και τη σφαιρική-ορθολογική αντιμετώπιση του προβλήματος, ώστε οι συντάξεις των ασθενών να χρησιμοποιούνται από τους ίδιους για τις δικές τους ανάγκες χάριν της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και ένταξης τους στην κοινότητα.

• Τη διερεύνηση της δυνατότητας συνεισφοράς ενός μικρού σταθερού ποσοστού (πχ. 15-20%) επί των μηνιαίων εισοδημάτων των ατόμων με ψυχικές διαταραχές για όσο διάστημα αυτά διαβιώνουν σε οικοτροφεία και ξενώνες και για το μέρος εκείνο, και μόνον, του εισοδήματος τους που υπερβαίνει την κατώτερη σύνταξη του Ο.Γ.Α.

• Τη νομοθετική ρύθμιση για πρόσβαση και πλήρη κάλυψη των απόρων σε Μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης (οικοτροφεία, ξενώνες).


Για την Ειδική Επιτροπή

Ο Πρόεδρος, Βλάσης Τομαράς