Ανοιχτή επιστολή στην υφυπουργό Υγείας κα Σκοπούλη

Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος…

Η χρήση του διάσημου τίτλου από το βιβλίο του Πρίμο Λέβι δεν είναι τυχαία. Ο συγγραφέας εξάλλου αφιέρωσε το έργο του στις συνθήκες εκείνες όπου οι άνθρωποι χωρίζονται σε κατηγορίες κατώτερων και μη. Διανύουμε μια εποχή κατά την οποία τα άκρα επανέρχονται ξανά, όχι μόνο μέσα από ιδεολογήματα που έχουν ήδη γίνει επικίνδυνα για τη δημόσια υγεία, όσο μέσα από την ακρότητα της στάσης που κρατούν οι κυβερνώντες απέναντι στους πολίτες.

Σε ότι αφορά την Δημόσια Ψυχική Υγεία το Ελληνικό Κράτος ουδέποτε κατόρθωσε (ή θέλησε) να δομήσει μια πολιτική η οποία θα έπαιρνε χαρακτήρα σταθερό και βιώσιμο. Στα παραπάνω από 20 χρόνια που διήρκησε η «Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση» (ο παρελθοντικός χρόνος επίσης δεν είναι τυχαίος) δεν παρουσιάστηκε ποτέ ένας Υπουργός Υγείας ο οποίος ανέλαβε πραγματικά την ευθύνη να συσταθεί μια ψυχική υγεία απομυθοποιημένη, τομεοποιημένη, προσιτή στους πολίτες, πάσχοντες και μη. Ο προϋπολογισμός για τις δομές ψυχικής υγείας ουδέποτε τοποθετήθηκε στον τακτικό κρατικό προϋπολογισμό αλλά αντιθέτως εγκρινόταν επιπροσθέτως στη συνέχεια. Με λίγα λόγια, οι απερχόμενοι υπουργοί και υφυπουργοί, κράτησαν τεχνηέντως τη ψυχική υγεία σε μια γκρίζα ζώνη χρηματοδότησης η οποία θα επέτρεπε κατά καιρούς (τεχνητά κρίσιμους) να μειώνεται, να προσαρμόζεται και τώρα πια: να εξασθενεί.

Σε ότι αφορά την τωρινή συνθήκη, με το 2012 να φεύγει σταδιακά αφήνοντας πίσω του περίπου 216 δομές, 35.000 ασθενείς και 3.000 εργαζόμενους του δικού σας τομέα ευθύνης, στον αέρα, σας ακούμε ξαφνικά από το Σεπτέμβρη του ίδιου χρόνου να ανακοινώνετε πώς η κατάσταση που επικρατεί οφείλεται στον τρόπο λειτουργίας των μονάδων ψυχικής υγείας, στην κακοδιαχείριση από μέρους τους των πόρων και στην μη πρωτοβουλία προσαρμογής στο νέο προϋπολογισμό. Με την τελευταία σας εγκύκλιο επίσης, μας ανακοινώσατε πως δεν εγκρίνεται καμία χρηματοδότηση ή συγχρηματοδότηση μέχρι η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας να αποδείξει την ορθότητα της διοικητικής λειτουργίας των υπηρεσιών. Μια πρώτη αντίδραση θα ήταν η ειρωνεία της λέξης που χρησιμοποιήσατε μιας και η ορθότητα είναι το πρώτο πράγμα που το υπουργείο καταστρατήγησε σε ότι αφορά την χρηματοδότηση. Ελπίζω να γνωρίζετε πως η Ελλάδα έχει απορροφήσει μόνο το 4% των ευρωπαϊκών κονδυλίων για τη ψυχική υγεία ενώ υπάρχει και ποινική ρήτρα για τη χώρα μας σε περίπτωση που παραβιαστεί το σύμφωνο SPIDLA. Επίσης δεν υπήρχε καμία ορθότητα (επαγγελματική έστω) στο τρόπο αντιμετώπισης των ασθενών και των εργαζομένων όταν ο Προϊστάμενος σας είπε πώς "εάν δεν μπορείτε να τα βγάλετε πέρα, παραδώστε μας τις δομές και θα δούμε τι θα κάνουμε". Ούτε στα δικά σας λόγια απέναντι σε ασθενείς του Δρομοκαϊτειου όπου προτείνατε να καλλιεργούν μόνοι τους αν θέλουνε να φάνε.

Τους τελευταίους μήνες λοιπόν παρουσιάζετε την άνεση ενός ταχυδακτυλουργού του χρόνου. Τον συμπιέζετε ή τον τεντώνετε αναλόγως της (τεχνητής πάλι) αμφιθυμίας του υπουργείου, απέναντι στην έγκριση μιας έτσι κι αλλιώς πενιχρής και στιγμιαίας χρηματοδότησης (μιλάω για τα 5 εκατομμύρια ευρώ) που μας υπόσχεστε από το φθινόπωρο. Ταυτόχρονα ανακοινώνετε πως ξεκινάτε ένα κυνήγι μαγισσών ώστε να βρεθούν οι δομές που κακοδιαχειρίστηκαν λεφτά και ευθύνονται, λες και είχαν την παντοδυναμία να το κάνουν, για όλη την κατάσταση της ψυχικής υγείας, πατώντας πάνω σε μια άκρως λαϊκιστική και ευκαιριακή δικαιοσύνη, εξισώνοντας θύτες και θύματα. Ο Προϊστάμενος σας, ανακοίνωσε επίσης στη τελευταία του δημόσια δήλωση πώς η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση θα συνεχίσει αποκτώντας έναν «προσωποκεντρικό» χαρακτήρα και μια «εξατομικευμένη» προσέγγιση, γεγονός που φανερώνει για άλλη μια φορά την άγνοια του υπουργείου σε ζητήματα ψυχικής υγείας όπως και την προσπάθεια διατήρησης της ασάφειας. Δυστυχώς η Ψυχική Υγεία στην Ελλάδα ήταν ανέκαθεν Προσωποκεντρική ενώ κάθε θεραπευτική προσέγγιση των εξυπηρετούμενων είναι έτσι κι αλλιώς εξατομικευμένη. Είναι το λιγότερο φραστικό λάθος να μιλάει το υπουργείο για εξατομίκευση από τη στιγμή που άφησε και αφήνει να κλείσουν σημαντικές και εξειδικευμένες μονάδες ψυχικής υγείας, αντιδρώντας απέναντι σε ασθενείς και εργαζόμενους σαν κυλιόμενη μάζα και όχι σαν Άτομα με συγκεκριμένες δυσκολίες.

Επισημαίνω τα παραπάνω διότι πιστεύω πως και οι ευθύνες του υπουργείου πρέπει επιτέλους να εξατομικευτούν και να είναι προσωποκεντρικές. Έχετε όνομα και ιδιότητα, όπως και ο Υπουργός, και θα πρέπει να αναλογιστείτε πώς επί υφυπουργίας σας ενδέχεται να τερματιστεί η Δημόσια Ψυχική Υγεία χωρίς να έχετε προσπαθήσει να βάλετε έστω ένα ανάχωμα στη γενικότερη κατάρρευση, ανήκοντας κιόλας στην «αριστερή» πλευρά, την ίδια που σας επέτρεψε μέσω των πολιτών να συμμετέχετε στην κυβέρνηση.

Στέλιος Μοίρας

Κοινωνικός Λειτουργός