Ο λόγος στους χρήστες υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Τα κείμενα που ακολουθούν περιλαμβάνονται στα Πρακτικά της Ημερίδας «Πρακτικές Ενδυνάμωσης στην Κοινωνική Πολιτική. Δουλεύοντας μαζί στην Εκπαίδευση Ψυχικής Υγείας», που πραγματοποιήθηκε στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών, Αμφιθέατρο «Σάκη Καραγιωργα», στις 23.5.2008.



Κύριες ομιλήτριες ήταν η Sue Hahn, καθηγήτρια του Πανεπιστήμιου Hertfordshire και η Em Jones, χρήστης υπηρεσιών ψυχικής υγείας, εκπαιδεύτρια στην Οργάνωση Viewpoint. Συνδιοργανωτές ήταν το Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστήμιου και η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία «Καλειδοσκόπιο». Στην Ημερίδα συμμετείχαν Ελληνικοί Σύλλογοι Χρηστών και Οικογενειών Χρηστών Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. 

Em Jones:

Καλημέρα. Ήρθα στην Ελλάδα πριν τρεις μέρες και αυτή είναι η μόνη λέξη που θυμάμαι, επομένως φοβούμαι ότι από εδώ και πέρα θα μιλήσω στα αγγλικά. Πρώτα-πρώτα θα ήθελα να πω ένα ευχαριστώ στη Μαρία (Φαφαλιού) από το “Καλειδοσκόπιο” που κατάφερε να γίνει αυτή η διοργάνωση, που είχε την ιδέα να μας καλέσει εδώ, και στην Όλγα (Στασινοπούλου) και το (Πάντειο) Πανεπιστήμιο που μας φιλοξενούν. Μας έκαναν να αισθανθούμε τόσο ευπρόσδεκτοι, μας προσέφεραν υπεροχή φιλοξενία και τους ευχαριστούμε παρά πολύ.

Είμαι η Em Jones και από εδώ είναι η συνάδελφος μου Sue Hahn. Θα σας πω δυο λόγια για μένα και μετά θα σας παραδώσω στη Sue που θα σας πει περισσότερα. Πρώτ' απ' όλα, ποια είμαι: εργάζομαι ως εκπαιδεύτρια, εκπαιδεύω επαγγελματίες που ασχολούνται με την ψυχική υγεία. Θα σας πω περισσότερα γι' αυτό σε λίγο. Προσωπικά, είμαι χρήστης των ψυχιατρικών υπηρεσιών εδώ και δέκα χρόνια. Έχω διαγνωστεί με διαταραχή προσωπικότητας, κατάθλιψη και άγχος, και έχω επανειλημμένα τα τελευταία δέκα χρόνια προσπαθήσει να βλάψω τον εαυτό μου, να αυτοτραυματίζομαι. Χρειάστηκε να πάω πολλές φορές στο νοσοκομείο, ούτε που θυμάμαι πόσες φορές μέσα στα δέκα αυτά χρόνια. Και εγκλείστηκα άλλοτε με τη δική μου θέληση και άλλοτε ακούσια. Υπάρχουν μέρες που δεν μπορώ να σηκωθώ από το κρεβάτι, δεν μπορώ να λειτουργήσω, από το άγχος δεν μπορώ ούτε να πάω να αγοράσω ένα μπουκάλι γάλα. Ούτε συζήτηση να μπω στο αεροπλάνο και να ταξιδέψω σε μια ξένη χώρα ή να μιλήσω σε ένα ακροατήριο σαν κι αυτό εδώ. Αλλά τις καλές μέρες είμαι σε θέση να το κάνω και θέλω να εκμεταλλεύομαι όσο γίνεται τις καλές μου μέρες. Η τελευταία φορά που χρειάστηκε να πάω στο νοσοκομείο ήταν τον περασμένο Μάρτιο, αλλά η τωρινή περίοδος είναι καλή, και σήμερα -κι αυτό είναι πολύ σημαντικό - σήμερα είναι μια καλή μέρα.

Προσωπικά είμαι ενθουσιασμένη που μπορεί να ακουστεί η φωνή ενός χρήστη των ψυχιατρικών υπηρεσιών. Πιστεύω ότι έχουμε εμπειρία, εμπειρία του συστήματος, του ρόλου μας στην κοινωνία, ότι έχουμε κάτι να διδάξουμε στον κόσμο και ότι είναι σημαντικό να ακουστούμε. Και αυτό είναι κάτι στο οποίο πιστεύω βαθειά και προσπαθώ να το επικοινωνήσω στον κόσμο. Προσπαθώ με πάθος να αλλάξω τα στερεότυπα που συνοδεύουν την ψυχική ασθένεια. Τα άτομα με ψυχική ασθένεια στην Αγγλία εξακολουθούν να χαρακτηρίζονται από έντονο στίγμα και μερικές από αυτές τις ασθένειες είναι πολύ παρεξηγημένες. Και αυτό είναι κάτι που επίσης προσπαθώ με πάθος να αλλάξω. Πιστεύω ότι ως χρήστες των υπηρεσιών είμαστε σε θέση να επιφέρουμε αλλαγές και να αλλάξουμε και τον τρόπο με τον οποίο μας αντιμετωπίζει ο κόσμος.

Θα σας μιλήσω λίγο για την οργάνωση για την οποία εργάζομαι, το “Viewpoint” (“Άποψη”), μία μη κερδοσκοπική οργάνωση στο Χέρτφορντσαϊρ, που χρησιμοποιεί τους χρήστες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε διάφορα επίπεδα. Παίρνουμε μέρος στην εκπαίδευση του προσωπικού και σε διαβουλεύσεις, έτσι ώστε αν η διοίκηση του Εθνικού Συστήματος Υγείας θέλει να αλλάξει κάτι στις υπηρεσίες που προσφέρει ή αν θέλουν να δημιουργήσουν μια νέα υπηρεσία, έρχονται στο Viewpoint και ζητούν από μια ομάδα χρηστών του συστήματος να εκφράσουν τη γνώμη τους πάνω στο θέμα. Έχουμε τακτές συνεδριάσεις όπου οι χρήστες των ψυχιατρικών υπηρεσιών είναι μέλη των διοικητικών συμβουλίων ή των πάνελ των διαφόρων υπηρεσιών, έτσι ώστε η άποψη τους να έχει συνέχεια. Και εισακούονται. Επίσης αμειβόμαστε για την εργασία μας, αμειβόμαστε ως επαγγελματίες και νομίζω ότι σήμερα - πήρε αρκετό χρόνο αυτό - γινόμαστε και σεβαστοί ως επαγγελματίες. Λεν βρισκόμαστε εκεί μόνο για τα μάτια, μόνο για τις εντυπώσεις. Βρισκόμαστε εκεί επειδή είμαστε πράγματι χρήσιμοι και ο κόσμος έχει κάτι να μάθει από εμάς.

Το Viewpoint έχει το μεγαλύτερο αριθμό χρηστών - εκπαιδευτών στην Αγγλία. Και εργαζόμαστε χέρι-χέρι με το Πανεπιστήμιο. Εκπαιδεύουμε αστυνομικούς, εργαζόμαστε στις κοινωνικές υπηρεσίες, βοηθούμε στην εκπαίδευση του νοσηλευτικού προσωπικού, και αυτό είναι μια πολύ σημαντική πλευρά της δουλειάς μας. Το Viewpoint προσφέρει έναν κύκλο μαθημάτων οκτώ εβδομάδων για χρήστες των ψυχιατρικών υπηρεσιών σαν κι εμένα. Στα μαθήματα αυτά διδασκόμαστε πώς να παρουσιάζουμε τα θέματα, πώς να περιγράφουμε την ιστορία μας, μαθαίνουμε πώς να γίνουμε εκπαιδευτές. Τα μαθήματα αυτά τα οργανώνουν από κοινού το Viewpoint και το Πανεπιστήμιο, με υπεύθυνη του προγράμματος τη Sue. Τελειώνοντας το πρόγραμμα παίρνουμε ένα δίπλωμα και είμαστε πλέον κατάλληλα προετοιμασμένοι να κάνουμε ομιλίες, παρουσιάσεις σε σεμινάρια και συνεδρία κλπ. Έχουμε αποκτήσει τις δεξιότητες.

Η συνεργασία που έχουμε με το Πανεπιστήμιο είναι ζωτικής σημασίας. Διότι, όταν το Viewpoint ήταν στα πρώτα του βήματα, ήταν αυτή η συνεργασία με το Πανεπιστήμιο που μας άνοιξε την πόρτα στις διάφορες υπηρεσίες. Αμφιβάλλω κατά ποσόν θα μας είχε δεχτεί η Αστυνομία, αν τους πλησιάζαμε ως απλοί χρήστες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, δίχως την υποστήριξη του Πανεπιστημίου, και τους λέγαμε ότι θέλουμε να εκπαιδεύσουμε αστυνομικούς πάνω σε θέματα ψυχικής υγείας.

Όμως, δουλεύοντας παράλληλα με το Πανεπιστήμιο, μας δόθηκε η ευκαιρία να χτίσουμε τη δική μας φήμη. Και τώρα τα πράγματα έχουν πάρει πια το δρόμο τους επειδή το Viewpoint έχει καλή φήμη, ο κόσμος γνωρίζει ότι μπορεί να αποτανθεί σε μας και ότι εμείς μπορούμε να προσφέρουμε σωστές υπηρεσίες. Δημιουργήσαμε ένα όνομα, αν θέλετε. Και αυτό ήταν ουσιώδες.

Εγώ η ίδια έγινα εκπαιδεύτρια πριν από τέσσερα χρόνια και δεν ξαναγυρίζω πίσω, στη ζωή πριν από αυτό. Η εκπαιδευτική μου δραστηριότητα ξεκίνησε όταν κάποτε μίλησα για δέκα περίπου λεπτά για την εμπειρία μου με την ψυχική ασθένεια και τις υπηρεσίες που μου προσφέρθηκαν. Κατόπιν απάντησα σε ερωτήσεις από το ακροατήριο. Προχώρησα μετά περισσότερο, έτσι που να μπορώ να απασχολούμαι ολόκληρο το οκτάωρο. Συμβάλλω στη δημιουργία των προγραμμάτων. Η Sue και εγώ δουλεύουμε μαζί, συνεδριάζουμε, συζητούμε το πώς 6α κάνουμε τις παραδόσεις, ποιο θα είναι το περιεχόμενο του προγράμματος, συμβουλεύουμε το Πανεπιστήμιο σχετικά με το ρόλο που θα έχει το πρόγραμμα εκεί, και σήμερα πλέον είμαι σε θέση να καλύπτω μια ολόκληρη μέρα διδασκαλίας. Επομένως δεν διηγούμαι απλώς την ιστορία μου. Κάνω και άλλες παρουσιάσεις την ίδια ημέρα. Η Sue και εγώ συχνά εργαζόμαστε πλάι-πλάι, και δίνουμε το λόγο η μια στην άλλη. Έτσι, τώρα πια η παρουσίαση αποτελεί κοινή προσπάθεια. Κι αυτό για μένα προσωπικά, .Ξέρετε, είναι υπέροχο...

Γιώργος Γιαννουλόπουλος:

Κατ' αρχήν ευχαριστώ τους διοργανωτές της ημερίδας για την πρόσκληση. Ονομάζομαι Γιαννουλόπουλος Γιώργος, είμαι εκπρόσωπος του Σωματείου “Αλκυονίδες”. Το Σωματείο είναι για την προάσπιση των δικαιωμάτων ατόμων με ψυχική νόσο. Έχουμε περίπου 150 μέλη εγγεγραμμένα, αλλά δυστυχώς όχι όλα ενεργά. Η κύρια δραστηριότητα μας είναι η προσπάθεια για την αλλαγή της νοοτροπίας του κόσμου ως προς την αντιμετώπιση μας. Γιατί δυστυχώς στην Ελλάδα πολλοί ταυτίζουν την ψυχική διαταραχή με τον άνθρωπο που την υφίσταται. Δεν βλέπουν τον άνθρωπο ως άρρωστο αλλά ως αρρώστια και θεωρούν ότι είναι ξενιστής κάποιου παράγοντα ο οποίος τους δίνει άδεια να υποτιμήσουν και να λοιδορήσουν τον φορέα του. Προφανώς υπάρχει κι ένα υπόστρωμα μοχθηρίας σε ένα μεγάλο αριθμό ανθρώπων. Ή απλώς φοβούνται ότι η κάτω από ορισμένες συνθήκες δικαιολογημένη επιθετικότητα του ως αντίδραση σε υποτιμητικές συμπεριφορές, αποτελεί απειλή για την όποια εξουσία τους επάνω του. Κι αυτό δεν αφορά μόνο τους απλούς πολίτες, αλλά δυστυχώς και πολλούς εργαζόμενους στον χώρο της ψυχικής υγείας. Όσο για την ισότιμη συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών ψυχικής υγείας και χρηστών ψυχικής υγείας στην εκπαίδευση, ναι μεν αποτελεί κλειδί για την ανάπτυξη της φροντίδας με στόχο την αποκατάσταση της ψυχικής υγείας, αλλά πολλοί εργαζόμενοι στον χώρο αισθάνονται φρίκη με αυτήν τη σκέψη, δυστυχώς.

Ευχαριστούμε τις κυρίες από τη Μεγάλη Βρετανία, για τις γνώσεις και τις πρακτικές που μας μεταφέρουν. Οι εμπειρίες τους μας είναι πολύτιμες.

Εδώ, παρόλο που η λεγόμενη ψυχιατρική μεταρρύθμιση ξεκίνησε περίπου πριν από 25 χρόνια, με χρήματα μάλιστα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το βιογραφικό του κάθε χαρακτηριζόμενου ως ψυχασθενή πολίτη εξακολουθεί να τελειώνει τη μέρα της θετικής ψυχιατρικής γνωμάτευσης, ολοκληρωτικά. Για όλη την υπόλοιπη ζωή του, η οποία είναι και πολύ πιο σύντομη για διάφορους λόγους από τους άλλους πολίτες, έχει πάνω του το ταμπελάκι με την συνήθως ακαταλαβίστικη ψυχιατρική γνωμάτευση.

Το να σταδιοδρομήσει ένας χαρακτηριζόμενος ως ψυχασθενής, για εμάς αυτό είναι ανέκδοτο. Το να πάρει δίπλωμα που να έχει κάποια σχέση με τη μελέτη του ψυχισμού είναι, για εμάς πάλι, επιστημονική φαντασία. Και βέβαια δεν εννοώ αυτούς τους χαρακτηριζόμενους ως ψυχασθενείς που μπορούν να επανέλθουν με μερικές συνεδρίες ψυχοθεραπείας, ούτε αυτούς που έχουν την οικονομική δυνατότητα να ακολουθήσουν τον τρόπο ζωής που επιθυμούν, αλλά όλους τους υπόλοιπους.

Τέλος, εύχομαι αυτές οι εκδηλώσεις να πληθαίνουν και να έρθει πιο κοντά η μέρα στην οποία τα άτομα με κάποια ψυχική διαταραχή να μην αντιμετωπίζονται στη χώρα μας σαν να έχουν λέπρα. Ευχαριστώ και καλή συνέχεια.

 

Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση σε κρίση. Ερώτηση βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ

Ερώτηση 03/12/2009

Προς την κ. Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης

ΘΕΜΑ: Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση σε κρίση

Είναι κοινός τόπος ότι η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας βρίσκεται σε βαθιά κρίση. Η υποχρηματοδότηση των μονάδων ψυχικής υγείας, η παντελής έλλειψη υπηρεσιών σε πολλές περιοχές της χώρας και η απουσία στρατηγικού σχεδιασμού είναι μερικά από τα προβλήματα που βιώνει ο χώρος, με τραγικές επιπτώσεις για τους χρήστες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας αλλά και για τους εργαζόμενους. Η κρίση αναγνωρίζεται και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία υποχρέωσε από τον περασμένο Απρίλιο την προηγούμενη κυβέρνηση σε συνομολόγηση ενός μνημονίου συνεργασίας (Σύμφωνο Spidla), στο οποίο απαιτεί την απρόσκοπτη χρηματοδότηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης από το ελληνικό κράτος και απειλεί με διακοπή των κοινοτικών κονδυλίων. (πρόγραμμα ΨΥΧΑΡΓΩΣ)

Έως σήμερα ελάχιστα πράγματα έχουν γίνει. Ήδη το 2009 θα κλείσει με έλλειμμα 15.000.000 ευρώ για τις μονάδες που αναπτύσσονται από Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Δ/νσης Ψυχικής Υγείας, και για το 2010 έχουν προϋπολογιστεί, σύμφωνα με το κατατεθειμένο σχέδιο προϋπολογισμού 2010, μόλις 65.000.000 ευρώ από τα 105 που απαιτούνται.

Η κατάσταση αυτή εγκυμονεί κινδύνους για τους ασθενείς και εξουθενώνει τους εργαζόμενους, οι οποίοι είναι ήδη απλήρωτοι για πάνω από τρεις μήνες, για πολλοστή φορά. Στους εργαζόμενους δε του φορέα «ΙΡΙΣ», του οποίου οι άδειες λειτουργίας έχουν ανακληθεί λόγω οικονομικών ατασθαλιών, οφείλονται επιπλέον τρεις μισθοί του 2008 και δεν έχει ακόμα βρεθεί ο τρόπος κάλυψης των λειτουργικών δαπανών των μονάδων του από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία, στα οποία και έχει ανατεθεί η ευθύνη λειτουργίας τους.

Κατόπιν των παραπάνω,

Ερωτάται η κυρία Υπουργός

1.Τι πρόκειται να κάνει για την άμεση αντιμετώπιση των κατεπειγόντων προβλημάτων των μονάδων του φορέα «ΙΡΙΣ»;
2.Πώς θα αντιμετωπίσει το πρόβλημα χρηματοδότησης, δεδομένου μάλιστα ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απειλεί με διακοπή της κοινοτικής χρηματοδότησης εάν δεν επιλυθούν τα προβλήματα;
3.Είναι στις προθέσεις της να ανοίξει έναν πλατύ διάλογο για την πολυαναμενόμενη αναθεώρηση του προγράμματος «Ψυχαργώς» και το μέλλον της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης γενικότερα;

Οι ερωτώντες βουλευτές

Ηρώ Διώτη
Βασίλης Μουλόπουλος
Τάσος Κουράκης

Τι θα γίνει με το μνημόνιο για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση;

    

 
Πλησιάζουμε στο τέλος της χρονιάς και οι Ελληνικές αρχές οφείλουν να παρουσιάσουν, μέσα στις επόμενες μέρες, τα αποτελέσματα της προόδου που έχει επιτευχθεί στο χώρο της ψυχικής υγείας, σύμφωνα με το μνημόνιο συνεργασίας Spidla – Αβραμόπουλου που υπεγράφη τον περασμένο Απρίλιο.

Τι ακριβώς θα παρουσιάσουν, δεν γνωρίζουμε. Από ό,τι πληροφορηθήκαμε, το Υπουργείο Υγείας προχώρησε στην υποβολή κατεπείγοντος αιτήματος προς το Υπουργείο Οικονομικών για την εξασφάλιση των χρημάτων που απαιτούνται για την αποπληρωμή των δεδουλευμένων των εργαζομένων στις κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας.

Αν ανταποκριθεί το Υπουργείο Οικονομικών στο αίτημα του Υπουργείου Υγείας οι εργαζόμενοι θα λάβουν τους μισθούς τους, αλλά και αυτό αποτελεί ένα μόνο σημείο της συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας και Ε.Ε. για τη συνέχιση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Βέβαια, αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι για την επόμενη χρονιά δεν έχει εγγραφεί στον προϋπολογισμό το απαιτούμενο ποσό για την κάλυψη των αναγκών των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης, καταλαβαίνουμε πως ακόμα και η καταβολή των οφειλόμενων μισθών αποτελεί μια προσωρινή λύση του προβλήματος. Να σας θυμίσουμε ότι, σύμφωνα με το μνημόνιο, οι Ελληνικές αρχές έχουν δεσμευτεί “για τα έτη 2010 και μετά, να εξασφαλίζουν ετησίως στον Τακτικό Προϋπολογισμό που αφορά στο Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το σύνολο των απαραίτητων πόρων για την απρόσκοπτη και αποτελεσματική λειτουργία τους , ειδικότερα όσον αφορά στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών τους προς τους ασθενείς και να τους καταβάλουν προκαταβολικά στους φορείς, ανά τρίμηνο και για τα δυο πρώτα τρίμηνα κάθε έτους ποσοστό 50% του προϋπολογισμού τους.”

Τι θα απαντήσει το Υπουργείο Υγείας για τα υπόλοιπα σημεία της συμφωνίας; Υπενθυμίζουμε ότι στη συμφωνία συμπεριλαμβάνονται: η πλήρης στελέχωση των δομών (των ψυχιατρικών τμημάτων των Γενικών Νοσοκομείων και των Κέντρων Ψυχικής Υγείας), οι προσλήψεις εκατό ψυχιάτρων - παιδοψυχιάτρων και 800 λοιπών επαγγελματιών ψυχικής υγείας, η πιστοποίηση και η έκδοση αδειών λειτουργίας για το σύνολο των δομών ψυχικής υγείας, η σύναψη συμφώνων μεταξύ του Υπουργείου Υγείας και όλων των εμπλεκόμενων φορέων ψυχικής υγείας, η ανάπτυξη, στήριξη και εξασφάλιση της ομαλής λειτουργίας των ΚοιΣΠΕ (Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί) κ.α.

Ας μην ξεχνάμε - και κυρίως ας μην ξεχνά η νέα πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας - ότι υπάρχει ακόμα ο κίνδυνος να διακοπεί η παροχή οικονομικής βοήθειας για κοινωνικά έργα, από την Ε.Ε.

Να μην πούμε για τις προεκλογικές δεσμεύσεις, γιατί αυτές τις ξέχασαν ήδη.

H ιστορία της Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα & oι προτάσεις των Συλλόγων Οικογενειών

H ιστορία της Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα και οι Προτάσεις της ΠΟΣΟΨΥ προς την πολιτεία (αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία - Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ.)

Με χρονική καθυστέρηση σε σύγκριση με άλλες χώρες του Δυτικού κόσμου και μετά την εθνική μας διαπόμπευση στις αρχές τις δεκαετίας του ΄80 με την καθιέρωση διεθνώς του όρου «Λεροποίηση» να υποδηλώνει τον απάνθρωπο ιδρυματισμό των χρόνιων ψυχικά ασθενών, στην Ελλάδα τα τελευταία 20 χρόνια οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας μεταρρυθμίζονται σταδιακά και το παρωχημένο μοντέλο του πολύχρονου και μη αναγκαίου θεραπευτικά εγκλεισμού στα μεγάλα ψυχιατρικά ιδρύματα δίνει την θέση του σε μικρές σύγχρονες μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης στην κοινότητα και ταυτόχρονα σε νέες κοινοτικές δομές παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Όλα άρχισαν με την ψήφιση του Νόμου για το Εθνικό Σύστημα Υγείας (Ν.1397/83) και λίγο αργότερα με την εφαρμογή του κανονισμού 815/84 της επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Ο επόμενος μεγάλος σταθμός είναι το Εθνικό Πρόγραμμα «Ψυχαργώς» που αποτελεί συνέχεια του κανονισμού 815/84 και που στο τέλος του 2001 έγινε η πρώτη του αναθεώρηση ώστε να ισχύει πλέον για την δεκαετία 2001-2010.

Όμως η πρόκληση και το στοίχημα της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης μέσα από το πρόγραμμα «Ψυχαργώς» δεν εστιάζει μόνο στους ασθενείς που επί χρόνια ζούσαν στο άσυλο, αλλά και στους ασθενείς που ζουν στην κοινότητα. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ενίσχυση και επέκταση των ευκαιριών κατάρτισης και απασχόλησης των ψυχικά πασχόντων, με στόχο να παραμείνουν στην κοινότητα, εκτός νοσοκομείου, και να έχουν ευκαιρίες και δυνατότητες επαγγελματικής ένταξης. Αυτό λοιπόν που προβάλλει επιτακτικό για τους ψυχικά ασθενείς είναι το μεγάλο ζήτημα της ολοκληρωμένης ψυχιατρικής φροντίδας σε όλα τα επίπεδα των αναγκών τους(Α’,Β’,Γ βάθμια περίλθαψη) και της Επαγγελματικής Αποκατάστασης και πλήρους Κοινωνικής Επανένταξης.

Δυστυχώς σήμερα το όλο εγχείρημα βρίσκεται σε υψηλό κίνδυνο και απειλείται να καταρρεύσει και να ακυρωθεί τόσο σε επίπεδο Πρόληψης-Θεραπείας-Αποκατάστασης όσο και σε επίπεδο ποιότητας και αξιοπρέπειας ζωής των ψυχικά πασχόντων.

Τα τελευταία χρόνια διαπιστώνεται έλλειψη δομών έγκαιρης παρέμβασης στη κρίση και αντιμετώπισης οξέων περιστατικών, έλλειψη των απαιτούμενων ψυχιατρικών κλινών, έλλειψη συστήματος παρακολούθησης των ασθενών μετά το πέρας της θεραπευτικής αντιμετώπισης ώστε να προλαμβάνεται η «χρονιοποίηση».

Διαπιστώνεται να γίνονται «εκπτώσεις» από βασικές επιστημονικές αρχές που έχει υιοθετήσει η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση και να αμφισβητούνται βασικά δικαιώματα των ψυχικά ασθενών. Αναιρούνται δεσμεύσεις που το ίδιο το ελληνικό κράτος έχει λάβει απέναντι στην Ευρωπαική Ένωση στο πλαίσιο των συμβάσεων για το Β’ και Γ’ ΚΠΣ θέτοντας σε κίνδυνο την συνέχιση της χρηματοδότησης της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης από το ΕΣΠΑ. Ιδιαίτερα τα έτη 2005, 2006 και 2007 η υποχρηματοδότηση καθιστά αδύνατη την λειτουργία των μονάδων και αβέβαιο το μέλλον των ασθενών και του προσωπικού που απασχολείται σε αυτές, γεγονός που ανάγκασε των Ευρωπαίο Επίτροπο Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων κύριο Vladimir Spidla να θέσει την Ελλάδα υπό καθεστώς επιτήρησης ομάδας διεθνών εμπειρογνωμόνων.

Τα προβλήματα που ανέκοψαν τους ρυθμούς υλοποίησης της Μεταρρύθμισης την τελευταία κυρίως πενταετία έχουν να κάνουν με την υποχρηματοδότηση, την ασυνέχεια-ανισοκατανομή, την έλλειψη τομεοποίησης, την ανεπάρκεια δράσεων πρόληψης και νοσηλείας, αλλά κυρίως έχουν να κάνουν κατά την γνώμη μας με θέματα επιλογών και προτεραιοτήτων της προηγούμενης κυβέρνησης. Έχει να κάνει με την άποψη ότι ο ψυχικά ασθενής θεωρείται άτομο που δεν είναι σε θέση να συμβάλλει στην παραγωγή και επομένως δεν χρειάζεται να επενδύσει πάνω του η πατρίδα. Έχει να κάνει με το ότι τα δικαιώματα των ανθρώπων με ψυχική αναπηρία παραμένουν ευχολόγια. Έχει να κάνει με την έλλειψη γνώσης για την ψυχική νόσο και το στίγμα που την συνοδεύει που διαπερνά το σύνολο της κοινωνίας μας από τον απλό γείτονα έως τους υψηλόβαθμους κρατικούς λειτουργούς και τους πολιτικούς που παίρνουν τις αποφάσεις και κατανέμουν τις πιστώσεις.

Στα παραπάνω θα πρέπει να προστεθεί η έλλειψη «Εθνικού Σχεδιασμού» για την ψυχική υγεία με προγράμματα που απαντούν στις ιδιαίτερες ανάγκες του κάθε ατόμου, στο κάθε στάδιο της ζωής του. Τα επιχειρήματα για το κόστος που θα απαιτείτο για ένα σύγχρονο σύστημα Ψυχικής Υγείας δεν ευσταθούν γιατί δεν έχει υπολογιστεί ποτέ το κόστος της μη έγκαιρης διάγνωσης και κατάλληλης αντιμετώπισης, το οποίο είναι πολλαπλάσιο.

Όλα αυτά τα τελευταία χρόνια η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία ρωτούσε την κυβέρνηση και τον αρμόδιο Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης :

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ δημιουργήθηκαν και δεν λειτούργησαν οι ψυχιατρικές κλινικές στα Γενικά Νοσοκομεία του ΕΣΥ;

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ δημιουργήθηκαν και δεν λειτούργησαν περισσότερο Κέντρα Ψυχικής Υγείας;

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ έγιναν περισσότερα Νοσοκομεία Ημέρας;

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ δημιουργήθηκαν οι μετανοσοκομειακοί ξενώνες;

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ έχει εφαρμοστεί η Τομεοποίηση;

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ έγιναν οι 3.000 εξαγγελθείσες προσλήψεις προσωπικού;

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ προχώρησαν οι προβλεπόμενες Δράσεις Εκπαίδευσης , Κατάρτισης και Εξειδίκευσης του προσωπικού, όπως προέβλεπε το πρόγραμμα «ΨΥΧΑΡΓΩΣ» , με συνέπεια να μην υπάρχει πλέον δυνατότητα εισαγωγής νέων ασθενών στις δομές;

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ καταρτίστηκε Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία, με την οργάνωση ολοκληρωμένου δικτύου υπηρεσιών για έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση, θεραπεία και επανένταξη των ατόμων με ψυχική νόσο, την προώθηση προγραμμάτων κατ’ οίκον βοήθειας, αλλά και γενικότερων παρεμβάσεων στην εκπαίδευση , την εργασία, την οικογένεια;

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ αυξήθηκε όλα αυτά τα χρόνια το προνοιακό επίδομα των 240 ευρώ το μήνα, για την κάλυψη των βασικών αναγκών των ατόμων με ψυχικές παθήσεις;

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ αντιμετωπίστηκε το θέμα της ακούσιας νοσηλείας, όταν αυτή είναι αναγκαία, με την προώθηση της συνεργασίας των υπηρεσιών υγείας και της αστυνομίας , για την περαιτέρω ασφάλεια και ανθρώπινη μεταχείριση των ατόμων με ψυχικές παθήσεις προκειμένου να διασφαλιστούν ήπιες συνθήκες προσαγωγής;

- ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ εφαρμόστηκε ο Νόμος για τα ΚΟΙΣΠΕ σε κάθε νομό;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΔΕΝ ΕΙΧΑΜΕ ΠΑΡΕΙ ΠΟΤΕ

Ένα μεγάλο ζήτημα για την ελληνική πραγματικότητα είναι ο ρόλος που διαδραματίζει η οικογένεια στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση των ψυχικά ασθενών. Γνωρίζατε ότι στη χώρα μας η οικογένεια παραμένει ένας ισχυρός θεσμός. Χαρακτηριστικό είναι ότι σύμφωνα με στοιχεία του ευρωβαρόμετρου η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα στην Eευρωπαϊκή Ένωση μετά την Πορτογαλία όπου οι ψυχικά ασθενείς διαμένουν με την οικογένειά τους σε ποσοστό μάλιστα που ξεπερνά το 90%. Πλήθος ερευνών επιβεβαιώνουν την αποτελεσματικότητα των ψυχοεκπαιδευτικών παρεμβάσεων στην οικογένεια. Ιδίως την τελευταία δεκαετία με το κίνημα του αποϊδρυματισμού και την αντιμετώπιση του αρρώστου έξω από το ίδρυμα στην κοινότητα ο ρόλος της οικογένειας καθίσταται ακόμα πιο σημαντικός, μιας και η οικογένεια είναι το κύριο φυσικό υποστηρικτικό σύστημα για τον άρρωστο και η βασική και πολλές φορές μοναδική πηγή φροντίδας.

Παρόλα αυτά στην χώρα μας οι ψυχοεκπαιδευτικές παρεμβάσεις στην οικογένεια δεν έχουν ενσωματωθεί στον κορμό των παρεχόμενων υπηρεσιών. Για όλους αυτούς τους ψυχικά ασθενείς που ζουν με τις οικογένειές τους δεν υπάρχει στον σχεδιασμό καμία θεσμική πρόβλεψη φροντίδας και αποκατάστασης, λες και οι ψυχικά πάσχοντες περιορίζονται στα όρια του ασύλου και των δομών και δεν επιτρέπεται για αυτούς να ζουν στην κοινότητα.

Φυσικό επόμενο λοιπόν είναι όλο αυτό το βάρος και το κόστος να μετακυλίεται στην οικογένεια, η οποία μόνη, αβοήθητη, αστήριχτη και ανεκπαίδευτη προσπαθεί να τα βγάλει πέρα μέσα σε ένα πέλαγος προβλημάτων και αντιξοοτήτων και έχοντας να αντιμετωπίσει επιπλέον και το κοινωνικό στίγμα που συνοδεύει την ασθένεια.

Με τους πιο μέτριους υπολογισμούς στην Ελλάδα 150.000 – 200.000 άνθρωποι υποφέρουν από σοβαρή ψυχική διαταραχή, φανερά ή κρυφά και οι ζωές τους ρημάζονται. Παράλληλα επηρεάζονται άμεσα ή έμμεσα και οι οικογένειες τους, με συνέπεια ο αριθμός του πληθυσμού που πλήττεται από αυτές να πλησιάζει το 1.000.000..

Όλα αυτά οδήγησαν στην ίδρυση Συλλόγων Οικογενειών ήδη από την δεκαετία του ΄90 και στην ίδρυση της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Συλλόγων Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία -Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ. το 2003.

Η Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ είναι το Δευτεροβάθμιο Όργανο πολλών τοπικών συλλόγων σε όλη την Ελλάδα, εθελοντικών οργανώσεων οικογενειών, φίλων και χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας που συνεχώς διευρύνεται.

Είναι το κίνημα των οικογενειών και των ίδιων των χρηστών των ψυχιατρικών υπηρεσιών που παρακολουθεί με μεγάλη ανησυχία τα συμβάντα στον χώρο της ψυχικής υγείας και την οπισθοδρόμηση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης.

Παρακολουθεί με ανησυχία την ανασφάλεια και τον φόβο που κατακλύζει τους ενοίκους των στεγαστικών-αποκαταστασιακών δομών.

Βλέπει την όλη προσπάθεια της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης που είναι έτοιμη να καταρρεύσει από την μη διάθεση αναγκαίων πόρων για την Ψυχική Υγεία, η οποία αποτελεί το φτωχό συγγενή του Ε.Σ.Υ.

Οι γενικοί στόχοι της Π.ΟΣ.Ο.Ψ.Υ ευθυγραμμίζονται με αυτούς του Ευρωπαϊκού Κινήματος Οικογενειών που είναι:

Α. Η βελτίωση της ποιότητας φροντίδας και ζωής των ατόμων με ψυχική αναπηρία και η αύξηση του επιπέδου υποστήριξης των φροντιστών συγγενών τους και φίλων.

Β. Η ενδυνάμωση και βοήθεια των συλλόγων - μελών στις προσπάθειές τους για βελτίωση του επιπέδου θεραπείας και φροντίδας των ατόμων με ψυχική νόσο και της ποιότητας της ζωής των μελών της οικογένειας τους.

Γ. Η στήριξη των συλλόγων - μελών στο συντονισμό των προσπαθειών τους σε Εθνικό και Ευρωπαϊκό επίπεδο.

Δ. Η παρακολούθηση του Συστήματος Παροχής Ψυχικής Υγείας και η συνεχής προσπάθεια βελτίωσής του.

Η Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ είναι μέλος της Ε.Σ.Α.με.Α και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Συλλόγων Οικογενειών Ατόμων με Ψυχική Νόσο - EUFAMI καθώς και της Παγκόσμιας Συμμαχίας Συμβουλευτικών Δικτύων για την Ψυχική Νόσο – GAMIAN EUROPE.

Η Π.Ο.Σ.Ο.Ψ.Υ αξιοποιεί τις ήδη υπάρχουσες συμμαχίες της στον χώρο της Ψυχικής Υγείας και προσπαθεί να οικοδομήσει ευρύτερες κοινωνικές συμμαχίες γιατί τα θέματα υγείας συμπεριλαμβανομένης και της ψυχικής αφορούν όλη την κοινωνία.

Όπως αρχικά αναφέρθηκε το σύστημα Ψυχικής Υγείας στην χώρα μας παραπαίει. Η μόνη ακτίνα φωτός είναι ότι οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, οικογένειες, λήπτες υπηρεσιών, που αρχίζουν να «Σπάνε τη Σιωπή» και να διεκδικούν τα δικαιώματα τους.

Έχει γίνει σήμερα αποδεκτό ότι οποιοσδήποτε προγραμματισμός δεν μπορεί να δίνει λύση στα προβλήματα, αν στον σχεδιασμό δεν συμμετέχουν και οι άμεσα ενδιαφερόμενοι, οι οποίοι γνωρίζουν από πρώτο χέρι τις ανάγκες ή για να το πούμε όπως το λέει η Ε.Σ.Α.μ.εΑ. «ΤΙΠΟΤΑ ΓΙΑ ΕΜΑΣ ΧΩΡΙΣ ΕΜΑΣ».

Έτσι λοιπόν για την ΠΟΣΟΨΥ δύο είναι τα θεμελιώδη ζητήματα – αιτήματα:

Α. Η θεσμική αναγνώρισή της ως κοινωνικού εταίρου στον σχεδιασμό, επαναπροσδιορισμό, υλοποίηση και έλεγχο των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην χώρα μας, με όρους και προϋποθέσεις που θα κάνουν την συμμετοχή αυτή ισότιμη, παραγωγική και ουσιαστική. Η συμμετοχή αυτή στα κέντρα λήψης αποφάσεων πρέπει να γίνεται και σε κεντρικό και σε περιφερειακό επίπεδο.

Στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται ο ρόλος και η σημασία των συλλόγων των οικογενειών και των χρηστών είναι μεγάλος γιατί μπορούν να αποτελέσουν χώρο ανάπτυξης και εφαρμογής νέων μορφών κοινωνικής βοήθειας με την κινητοποίηση της τοπικής εξουσίας και της κοινωνίας των πολιτών προς την κατεύθυνση της δημιουργίας νέων δομών στον χώρο των κοινωνικών σχέσεων και προβλημάτων.

Β. Για τη λειτουργική και ουσιαστική στήριξη της Ομοσπονδίας και κάθε Τοπικού Συλλόγου, με βάση την αξιολόγηση δράσης τους στην παροχή κοινωνικής φροντίδας, πρέπει να υπάρξει στελέχωσή τους από Διεπιστημονική Ομάδα Προσωπικού (Διοικητικός Υπάλληλος, Ψυχολόγος, Κοινωνικός Λειτουργός).

Επιπλέον, η Ομοσπονδία και Τοπικοί Σύλλογοι πρέπει να στηρίζονται οικονομικά από το Υπουργείο για την υλοποίηση προγραμμάτων Ψυχοεκπαίδευσης, ενημέρωσης της κοινότητας και ευαισθητοποίησης ενάντια στο στίγμα.

Πέραν αυτών των ζητημάτων υπάρχουν πολλά που πρέπει να αλλάξουν:

* Πρόβλεψη κονδυλίων στον Κρατικό Προϋπολογισμό για την πρόσληψη ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού σε όλες τις υπηρεσίες ψυχκής υγείας .
* Αύξηση των κρατικών πόρων που διατίθενται από τον κρατικό προϋπολογισμό για την εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία και την επαγγελματική τους κατάρτιση και επανακατάρτιση.
* Χορήγηση του έκτακτου επιδόματος αλληλεγγύης στα άτομα με αναπηρία και θέσπιση ελαχίστου εγγυημένου εισοδήματος για τους ανασφάλιστους με αναπηρία.
* Ουσιαστική υλοποίηση Τομεοποίησης.
* Να υλοποιηθεί στο σύνολο το συμφωνητικό(memorandum) μεταξύ Ε.Ε (V.Spidla) και ΥΥΚΚΑ.
* Σταδιακή αύξηση των Πρωτοβάθμιων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας σε κοινοτικό επίπεδο, όπως Κέντρα Ψυχικής Υγείας με Κέντρα Ημέρας και με Προγράμματα για κατ’ οίκον παρεμβάσεις, μονάδες άμεσης αντιμετώπισης της κρίσης σε όλα τα Γ.Ν.
* Να μελετηθεί η ένταξη υπηρεσιών Πρωτοβάθμιας Ψυχικής Υγείας στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας ώστε να αποφεύγεται ο στιγματισμός.
* Να λειτουργήσουν ψυχιατρικές κλινικές σε όλα τα Γενικά Νοσοκομεία με το ανάλογο προσωπικό και να αναβαθμιστεί το επίπεδο των ήδη λειτουργουσών.
* Να εξασφαλιστεί η καλή λειτουργία και απρόσκοπτη λειτουργία των ήδη λειτουργούντων ξενώνων ,προστατευμένων διαμερισμάτων και οικοτροφείων, τόσο των ΝΠΔΔ όσο και των ΝΠΙΔ μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα.
* Σχετικά με την ακούσια νοσηλεία η οποία είναι απαράδεκτα συχνή σήμερα, να έχουν την αρμοδιότητα οι Υγειονομικές Υπηρεσίες (ΕΚΑΒ) με την υποστήριξη της αστυνομίας (όχι χειροπέδες και κρατητήριο).
* Να αυξηθούν οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους.
* Να ενισχυθεί μέσω του ΕΣΠΑ και της αναθεώρησης του προγράμματος «Ψυχαργώς» ,ο ρόλος των Κοι.Σ.Π.Ε ως βασικό εργαλείο ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης και επαγγελματικής ένταξης.
* Να εφαρμοστεί η κάρτα αναπηρίας. Με την πρώτη αξιολόγηση να δίνεται το ποσοστό αναπηρίας για πέντε χρόνια. Μετά την πενταετία να είναι στην διακριτική γνώση της επιτροπής η χορήγηση ισόβιας αναπηρίας.
* Αναμόρφωση της επιδοματικής πολιτικής με ουσιαστική αύξηση του προνοιακού επιδόματος, το οποίο δεν θα πρέπει να διακόπτεται στην περίπτωση εργασίας, νοσηλείας ή διαβίωσης σε προστατευόμενο διαμέρισμα και να μην εξαρτάται από το εισόδημα της οικογένειας. Άμεση ενέργεια θα πρέπει να είναι η μη διακοπή του επιδόματος στην περίπτωση 4ωρης απασχόλησης.
* Οι υπηρεσίες Πρόνοιας του Υπουργείου να έχουν αρμοδιότητα στα θέματα στέγασης.
* Θέσπιση του επιδόματος προσωπικού βοηθού για τα άτομα με αναπηρία που διαβιούν εκτός ιδρυμάτων (όπου χρειάζεται) .
* Δημιουργία Επιτροπής από εκπροσώπους των επαγγελμάτων ψυχικής υγείας (καθηγητές ψυχιατρικής, ψυχολόγους κ.α.) καθώς και νομικούς, εκπροσώπους οικογενειών και ασθενών για θέσπιση σύγχρονων νομοθεσιών για τον Τομέα της Ψυχικής Υγείας.

Είναι γεγονός ότι το κίνημα των οικογενειών και των χρηστών υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας περιμένει πολλά από τη νέα Κυβέρνηση και ιδιαίτερα από την ηγεσία του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο ίδιος ο Πρωθυπουργός της χώρας, κος. Γιώργος Παπανδρέου, δεσμεύτηκε προσωπικά απέναντί μας κατά τη διάρκεια της Δημόσιας διαβούλευσης που είχε συγκαλέσει ο Τομέας Υγείας του ΠΑΣΟΚ (Ομάδα Ψυχικής Υγείας και Εξαρτήσεων) στο Ζάππειο Μέγαρο τον Μάρτιο του 2009.