Η ψυχική υγεία στους ιδιώτες και οι ανάπηροι στον καιάδα;

“Είναι πρωτοφανής κοινωνική – πολιτική νοσηρότητα να συζητείται να επιστρέψουν πάλι στα ψυχιατρεία”.

Σε επιστολή, που λάβαμε με e-mail στο psi-action.blogspot.com, ο κ. Χρήστος Πανέττας, ψυχίατρος, αναφέρεται στις ελλείψεις υπηρεσιών στη χώρα μας και “προειδοποιεί” για τις συνέπειες της ανεπαρκούς χρηματοδότησης των μονάδων ψυχικής υγείας. Επίσης, περιγράφει την ασφυκτική κατάσταση που επικρατεί στις κοινοτικές δομές και ζητά, μεταξύ άλλων, να κατοχυρωθεί ο μη κερδοσκοπικός χαρακτήρας των ΜΚΟ και να μη γίνει ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών. Παραθέτουμε την επιστολή του:

"Φαίνεται ότι η ψυχιατρική μεταρρύθμιση ήταν μέχρις εδώ, όπου θα καταρρεύσουν όσες προσπάθειες έχουν γίνει, όσα θετικά αποτελέσματα έχουν επιτευχθεί στον τόπο μας.

Συνεχίζουν να είναι ανύπαρκτες οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε πολλές περιοχές της χώρας μας. Δεν συστήθηκαν υπηρεσίες πρωτοβάθμιας περίθαλψης, κέντρα ψυχικής υγείας, κέντρα ημέρας, κινητές μονάδες. Ελάχιστα ιατροπαιδαγωγικά κέντρα και παιδοψυχιατρικές μονάδες. Απουσία ειδικών κέντρων φροντίδας, για άτομα με νοητική υστέρηση – αυτισμό – οργανικά ψυχοσύνδρομα. Καμιά ανάπτυξη κέντρων προ-επαγγελματικής εκπαίδευσης, κοινωνικές λέσχες, αποτυχία στην σύσταση των ΚοιΣΠΕ. Ανεφάρμοστη η τομεοποίηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Η σύσταση της ανεξάρτητης αρχής προάσπισης των δικαιωμάτων των ψυχιατρικών ασθενών θα μπορούσε να αποτελέσει αφετηρία να καθιερώσουμε στην χώρα μας δικαιώματα, ποιότητα των υπηρεσιών στο πνεύμα μιας κοινωνικής πολιτικής.

Στη χώρα μας ουδέποτε υπήρξε κοινωνική πολιτική, με αυθαίρετες ενέργειες αγνοούνται ανθρώπινα και συνταγματικά δικαιώματα αυτών των ανθρώπων. Στη χώρα μας δεν αναπτύχθηκε κανένας διάλογος για δικαιώματα των κοινωνικών ομάδων που παρουσιάζουν διαφορετικότητα.

Σήμερα και άμεσα απαιτούνται να συσταθούν κέντρα ψυχικής υγείας να παρέχουν θεραπευτική υποστήριξη σε πολύ μεγάλο αριθμό ανθρώπων που παρουσιάζουν πολλαπλά προβλήματα ψυχικών διαταραχών και δυσκολία στην αντιμετώπιση της καθημερινότητας. Διαφορετικά θα πάρουν διαστάσεις κοινωνικής επιδημίας οι ψυχικές διαταραχές.

Είναι σαφές ότι ζούμε σε μια συνεχή μεταβαλλόμενη κοινωνική-οικονομική – πολιτισμική εποχή και ανεξάρτητα αν μας αρέσει ή μας φοβίζει είναι πραγματικότητα. Το χειρότερο είναι να την αγνοούμε και να αντιμετωπίζουμε προβλήματα που προκαλούνται με αναχρονιστικούς μεθόδους, όπου διαιωνίζονται τα αδιέξοδα. Σημαίνει ότι δεν κατανοήσαμε τις κοσμογονικές μεταβολές που έγιναν παγκοσμίως και στις χώρες της Ε.Ε. Υπάρχει φόβος να μη κατανοήσουμε την σημερινή εποχή που παγκοσμίως προκαλεί μεγάλη ανησυχία. Τότε οι επιπτώσεις σ’ όλα τα επίπεδα της κοινωνικής μας ζωής θα είναι καταστρεπτικές.

Στο χώρο της ψυχικής υγείας με τις χρηματοδοτήσεις από την Ε.Ε. συγκεκριμένων κοινωνικών κατευθύνσεων, απέβλεπαν στην αντιμετώπιση της καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού κοινωνικών ομάδων, φαινόμενο που παρουσιάζονταν σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες με τις κοινωνικές-οικονομικές μεταβολές. Φαίνεται ότι στη χώρα μας δεν είχαν γίνει κατανοητές αυτές οι μεταβαλλόμενες συνθήκες και ιδιαίτερα ότι σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα κοινωνικές ομάδες θα οδηγούνταν σε κοινωνικό αποκλεισμό. Εισπράτταμε τα κοινοτικά κονδύλια που πολλές φορές χρησιμοποιήθηκαν άστοχα, χωρίς προγραμματισμό και αποτελεσματικότητα. Τα χρηματοδοτούμενα προγράμματα στην πλειοψηφία τους στόχευαν στην επαγγελματική κατάρτιση και κοινωνική επανένταξη ψυχιατρικών ασθενών με ελάχιστα αποτελέσματα.

Με τις χρηματοδοτήσεις προγραμμάτων, σημαντικές και αποτελεσματικές ενέργειες έγιναν στο ψυχιατρείο της Λέρου και τα τελευταία χρόνια, με το πρόγραμμα ψυχαργώς, αποσυλοποίηση χρόνιων νοσηλευόμενων από τα ψυχιατρικά ιδρύματα της χώρας μας, με την εγκατάσταση τους σε ξενώνες-οικοτροφεία. Οι μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης – στεγαστικές δομές στην κοινότητα, λειτούργησαν τόσο από φορείς του δημοσίου όσο από φορείς ΜΚΟ - μη κερδοσκοπικούς. Προβλέπονταν χρηματοδότηση από την Ε.Ε. για 18 μήνες και στη συνέχεια θα εντάσσονταν στο κρατικό προϋπολογισμό. Μετά τους 18 μήνες οι χρηματοδοτήσεις ανεπαρκείς και να καταβάλλονται σε μη τακτά χρονικά διαστήματα, όπου σταδιακά εμφανίστηκαν σοβαρά ζητήματα σε σχέση με την λειτουργία των δομών. 
 

Οι ξενώνες – οικοτροφεία του Δημοσίου λειτουργούν με πόρους των ψυχιατρικών νοσοκομείων. Οι ασθενείς είναι νοσηλευόμενοι σε αυτές τις δομές, πιθανώς δικαιολογούνται νοσήλια, θεωρούνται νοσηλευτικά τμήματα, όπου ανήκουν σε συγκεκριμένες κλινικές του νοσοκομείου. Η επιλογή των χρόνιων νοσηλευόμενων που πήραν οι φορείς ιδιωτικού δικαίου, ήταν σε σχέση με την «βαρύτητα» των περιστατικών, είτε άτομα με βαριά νοητική υστέρηση – αυτισμό –οργανικά ψυχοσύνδρομα – χρόνιοι ασθενείς με μεγάλου βαθμού έκπτωση της λειτουργικότητας τους. Ασθενείς που είχαν ανάγκη υψηλή φροντίδα, πολλαπλές δυσκολίες φιλοξενίας σε περιβάλλον κατοικίας στην κοινότητα. Όμως τα αποτελέσματα που σημειώθηκαν είναι αξιόλογα. Οι ασθενείς αυτοί πήραν εξιτήριο από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία (άρση νοσηλείας από τον Δημόσιο φορέα). Φυσικά δεν υπήρξε η έγκριση από συγγενικά πρόσωπα, ούτε νομική επιτροπή προστασίας των συνταγματικών δικαιωμάτων τους.

Σήμερα, με την ανεπαρκή χρηματοδότηση, με τις καθυστερήσεις στην καταβολή των οικονομικών πόρων, διαμορφώνονται επικίνδυνες καταστάσεις στην λειτουργία των οικοτροφείων. Διακοπή των πιστώσεων για προμήθειες τροφίμων, διακοπή παροχών από τις ΔΕΚΟ, εξώδικες αγωγές από τους ιδιοκτήτες για την μη καταβολή ενοικίων, οικονομική δυσκολία για αμοιβές γιατρών – παθολόγων, για την αγορά φαρμάκων παθολογικών που καταβάλλεται συμμετοχή. Να γίνουν εργαστηριακές εξετάσεις ή η μετακίνηση ασθενών στα εξωτερικά ιατρεία Γενικών Νοσοκομείων και δυσχερέστατη η νοσηλεία τους που απαιτούνται αρκετά έξοδα και προσωπικό (που μειώνεται καθημερινά). Ουσιαστικά υπάρχει κίνδυνος παρακολούθησης παθολογικών προβλημάτων που παρουσιάζουν και με τις συνθήκες που επικρατούν θα επιδεινωθούν.

Οι εργαζόμενοι όλων των ειδικοτήτων προσφέρουν υπηρεσίες, (πολύ δύσκολη εργασία η φροντίδα ατόμων που δεν αυτοεξυπηρετούνται) όλο το 24 ώρο, έχουν μήνες να πληρωθούν και αντιμετωπίζουν τραγικά οικονομικά – οικογενειακά προβλήματα.

Εργαζόμενοι σε απελπισία που θα αναγκασθούν να παραιτηθούν (παραμένουν μόνο από την ευαισθησία τους να μη εγκαταλείψουν αυτούς τους ανθρώπους), όπου πλέον είναι ορατός ο κίνδυνος όχι μόνο για την σωματική υγεία των φιλοξενουμένων αλλά και για την ίδια την ζωή τους.

Οι γονείς οι περισσότεροι ηλικιωμένοι με σοβαρά παθολογικά προβλήματα υγείας, με οικογενειακά προβλήματα, είναι τρομοκρατημένοι για την τύχη των παιδιών τους. Είναι ντροπή για την κοινωνία μας που δεν αφήνουμε αυτούς τους ανθρώπους να ζήσουν ήσυχα τα τελευταία χρόνια της ζωής τους. Είναι πρωτοφανής κοινωνική – πολιτική νοσηρότητα να συζητείται να επιστρέψουν πάλι στα ψυχιατρεία. Ήδη νοσηλεύουν υπεράριθμους ασθενείς που θα παραμείνουν για μακροχρόνια νοσηλεία. Είναι ορατός ο κίνδυνος να μετατραπούν σε αποθήκες με το μεγάλο ποσοστό επανεισαγωγών ο οποίος όλο και θα αυξάνεται λόγω της έλλειψης κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Επίσης στο μεγαλύτερο ποσοστό οι εισαγωγές είναι αναγκαστικές που πέρα από την ψυχική διαταραχή που παρουσιάζουν, είναι ασθενείς με σοβαρά κοινωνικά προβλήματα. Είναι φυσικό να γίνουν χρόνιοι νοσηλευόμενοι, λόγω της απουσίας οικογένειας, κατοικίας και οικονομικών πόρων.

Δεν υπολογίσαμε άλλους σημαντικούς παράγοντες που θα χειροτερέψουν την λειτουργία των ψυχιατρείων. Στην Ελληνική κοινωνία έχουμε την παρουσία πολλαπλών κοινωνικών ομάδων με διαφορετικά κοινωνικά – οικονομικά – πολιτισμικά χαρακτηριστικά και μεγάλο αριθμό πληθυσμού άλλων εθνοτήτων που θα χρειασθούν ειδική ψυχιατρική υποστήριξη. Επίσης, η ραγδαία ανάπτυξη πληθυσμιακά των αστικών κέντρων τα τελευταία χρόνια, θα καταστούν επιτακτική ανάγκη την ανάπτυξη μονάδων ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης.

Διαφαίνεται και υπάρχει κίνδυνος άλλης πολιτικής για την ψυχική υγεία, να μετατραπούν οι μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης σε «θεραπευτήρια» ιδιωτικών επιχειρήσεων. Είναι σαφές ότι προωθείται σχέδιο για την προσέλκυση ιδιωτών επιχειρηματιών να δραστηριοποιηθούν στο χώρο της ψυχικής υγείας. Γίνονται συμβάσεις με ασφαλιστικά ταμεία με όρους αντίστοιχους των ιδιωτικών θεραπευτηρίων. Φυσικά το προβλεπόμενο νοσήλιο για κάθε νοσηλευόμενο θα είναι ασύμφορο για την επιχείρηση, όπου θα αντισταθμισθεί με αύξηση του αριθμού των ασθενών, μείωση του προσωπικού και κάθε άλλου τύπου οικονομικές συναλλαγές.

Τελικά είναι πολιτική θέση κοινωνικού κράτους, η ψυχική υγεία στους ιδιώτες και οι ανάπηροι στον καιάδα;

Τι σημαίνει όταν συνιστάται στους φορείς ΜΚΟ να πάρουν δάνεια από τις τράπεζες; Να προκύψουν νέο – επιχειρηματίες;

Όταν παρακινούν τους εργαζόμενους να κάνουν επίσχεση εργασίας και να διεκδικήσουν τα εργασιακά – μισθολογικά δικαιώματα από τους φορείς ΜΚΟ, δεν είναι φανερό ότι αναδεικνύονται εργοδότες;

Να μη γίνει ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας

Να μη λειτουργήσουν από φιλανθρωπίες

Να μη κινδυνεύσει η σωματική υγεία και η ζωή των ασθενών

Οι ΜΚΟ να παραμείνουν μη κερδοσκοπικές να ψηφισθεί θεσμικό – νομικό πλαίσιο για τον χαρακτήρα και τον ρόλο τους παροχής υπηρεσιών στο χώρο ψυχικής υγείας.

Άμεσα να καταβληθούν τα δεδουλευμένα των εργαζομένων και τα λειτουργικά έξοδα των δομών στο σύνολο για να διασφαλισθούν ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης.

Να συσταθεί ενιαίος φορέας στην Δ/νση ψυχικής υγείας του Υπουργείου, που θα υπάγονται οι μονάδες ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, κέντρα ημέρας, κινητές μονάδες, ανεξάρτητα το νομικό πρόσωπο του φορέα. 

Να εξασκεί έλεγχο – συντονισμό, την σύσταση δικτύου προώθησης κοινών δράσεων και ενεργειών, να θεσπισθούν πρωτόκολλα ποιότητας παροχής υπηρεσιών και κλίμακες αξιολόγησης.

Κάθε επαγγελματίας ψυχικής υγείας με σθένος να απαιτήσει την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και επιστημονικά να υποστηρίξει ότι η φυσιολογική ζωή που αποκτούν οι ψυχιατρικοί ασθενείς είναι θεραπεία.

Κάθε πολίτης με αίσθημα προσωπικής ευθύνης, κοινωνικής συνείδησης και ανθρώπινης αξιοπρέπειας, να συνηγορήσει να μη υποπέσουμε σε κοινωνική κατάντια και αθλιότητα, όπου η χώρα μας θα διασυρθεί εκ νέου διεθνώς."