Από ποιους κινδυνεύουμε;

Σήμερα αναδημοσιεύουμε δύο χαρακτηριστικά κείμενα για την κατάσταση που επικρατεί στο χώρο της ψυχικής υγείας.

Στο πρώτο (άρθρο της εφημερίδας Έθνος) γίνεται αναφορά σε έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, η οποία αποκαλύπτει τον εγκληματικό τρόπο 'διαχείρισης' της ψυχικής ασθένειας από την πολιτεία. Θα διαβάσετε για εγκλεισμούς σε ψυχιατρεία χωρίς αιτιολογημένη ιατρική γνωμάτευση, παράνομες μακροχρόνιες κρατήσεις χωρίς δικαστική απόφαση, βίαιες μεταφορές με χειροπέδες και περιπολικά... Γνωστά όλα αυτά, αλλά ειδικά την εποχή που καταρρέει η ψυχιατρική μεταρρύθμιση, δηλαδή η μοναδική ελπίδα να λειτουργήσει διαφορετικά το σύστημα ψυχικής υγείας, δεν πρέπει να τα ξεχνάμε.

Στο δεύτερο κείμενο, απόσπασμα από το editorial της κ. Μαρίας Κανελλή - Παπανικολάου στην έκδοση "Μηνύματα" του Συλλόγου Οικογενειών για την Ψυχική Υγεία (Σ.Ο.Ψ.Υ.), αποτυπώνεται η αγωνία για τη διακοπή της λειτουργίας των κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας και μας καλεί όλους να αγωνιστούμε ενωμένοι για να διεκδικήσουμε τα αυτονόητα.

Το ίδιο διάστημα, το Υπουργείο Υγείας εκδίδει δελτία τύπου που συνήθως καταλήγουν στο “η ψυχιατρική μεταρρύθμιση θα προχωρήσει και ο χώρος της ψυχικής υγείας θα εξυγιανθεί” και η κυβέρνηση ασχολείται με το “μεγάλο παπί” και με κουκούλες. Εμείς αναρωτιόμαστε: από ποιους κινδυνεύουμε τελικά;

Έκθεση - κόλαφος του Συνηγόρου του Πολίτη δείχνει ότι η ψυχική υγεία στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται με συνθήκες... τρίτου κόσμου. Εξ ου και η τεράστια διαφορά των ακούσιων εγκλεισμών, που στη χώρα μας αντιπροσωπεύουν το 55% - 60% των εισαγωγών σε ψυχιατρεία, την ώρα που στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες το αντίστοιχο ποσοστό είναι στο 7%-8%!

Ελλείψει των αναγκαίων δομών ψυχικής υγείας, συχνά συγγενείς ασθενών με ψυχικά προβλήματα αναγκάζονται να καταφεύγουν στον εγκλεισμό των ψυχικώς πασχόντων με εισαγγελική εντολή, προκειμένου να εξασφαλίσουν την εισαγωγή τους σε κάποιο νοσοκομείο ή ψυχιατρική κλινική!

Το 97% των ασθενών μεταφέρεται από περιπολικά της Αστυνομίας και όχι από το ΕΚΑΒ (όπως προβλέπεται από τον νόμο), γεγονός που, όπως επισημαίνεται στην έκθεση του Συνηγόρου, υποδηλώνει την αντιμετώπιση των ατόμων αυτών ως «δυνάμει επικίνδυνων προσώπων» και όχι ως ασθενών.

Η αδικαιολόγητη αυτή αντιμετώπιση των ψυχασθενών εκδηλώνεται με τη δέσμευσή τους με χειροπέδες και τη συνοδεία τους από αστυνομικό προσωπικό, ακόμη και όταν η θέα του ένστολου προσωπικού επιτείνει την ταραχή και επιδεινώνει την κατάσταση της υγείας τους.

Για να συνταχθεί η έκθεση πραγματοποιήθηκε σειρά επισκέψεων κλιμακίου του ΣτΠ στο Δρομοκαϊτειο και στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών (ΨΝΑ). Έγινε συλλογή υλικού με τυχαία επιλογή 89 φακέλων ασθενών και των δύο φύλων που είχαν εισαχθεί αναγκαστικά για νοσηλεία, κατά την τελευταία διετία με τον νόμο 2071/1992, σε ισχύ.

Από τους φακέλους αυτούς μελετήθηκαν 179 περιπτώσεις, αφού διαπιστώθηκε ότι υπήρχαν περιπτώσεις ασθενών με πολλαπλούς εγκλεισμούς.

Τι προβλέπεται

Οι προϋποθέσεις για την ακούσια νοσηλεία, σύμφωνα με τον νόμο, είναι «ο ασθενής να πάσχει από ψυχική διαταραχή, να μην είναι ικανός να κρίνει για το συμφέρον της υγείας του, η έλλειψη νοσηλείας να έχει ως συνέπεια να επιδεινωθεί η κατάσταση της υγείας του ή η νοσηλεία να είναι απαραίτητη για να αποτραπούν πράξεις βίας κατά του ίδιου ή τρίτου».

Επίσης αναφέρεται ότι την αίτηση για την ακούσια νοσηλεία που απευθύνεται στον εισαγγελέα πρωτοδικών «...συνοδεύουν επίσημες αναλυτικές γραπτές γνωματεύσεις για την κατάσταση του ασθενούς δύο ψυχιάτρων ή επί αδυναμίας εξευρέσεως δύο ψυχιάτρων, ενός ψυχίατρου και ενός ιατρού παρεμφερούς ειδικότητας».

Αυτό που συγκλονίζει είναι ότι στις μισές περιπτώσεις ακούσιων εγκλεισμών, δεν υπήρχε αιτιολογημένη ιατρική γνωμάτευση, αναφορικά με την ύπαρξη ή όχι συγκεκριμένης ψυχικής διαταραχής.

Από τους φακέλους που εξετάστηκαν και περιελάμβαναν έγκυρες παρατηρήσεις, σε ποσοστό 98% οι ιατρικές γνωματεύσεις υπογράφονται από 2 ψυχιάτρους. Ωστόσο σε κανένα από τα ιατρικά σημειώματα δεν υπάρχει η ψυχιατρική ειδικότητα των γιατρών και η θέση τους στο νοσοκομείο, κάτι το οποίο είναι παράνομο.

Οι ψυχίατροι «ως οιονεί πραγματογνώμονες» πρέπει να αιτιολογούν πλήρως την κρίση τους, ώστε να καταστεί δυνατή η ορθή άσκηση των αρμοδιοτήτων του εισαγγελέα για την ακούσια νοσηλεία. Συνεπώς δεν καλύπτεται η απαίτηση του νόμου για αιτιολογημένες γνωματεύσεις...

Επίσης σε πάρα πολλές περιπτώσεις δεν προκύπτει με βεβαιότητα ότι οι ασθενείς ενημερώθηκαν επαρκώς «για τα δικαιώματά τους και ειδικότερα το δικαίωμά τους να ασκήσουν ένδικο μέσο».

Ενώ σε ποσοστό 94% βρέθηκε εισαγγελική εντολή για εγκλεισμό, στους περισσότερους φακέλους των ασθενών δεν υπήρχε κλήση για δίκη και σε ποσοστό 84% δεν βρέθηκε δικαστική απόφαση περί εγκλεισμού.

Παραμονή ασθενούς στο ψυχιατρείο
Οι δέκα ημέρες που προβλέπει ο νόμος εύκολα γίνονται... πενήντα

Διαπιστώθηκε και επιβεβαιώθηκε η υπέρβαση του χρονικού διαστήματος των 10 ημερών παραμονής του ασθενούς στο ψυχιατρείο που ορίζει ο νόμος. Η μέση διάρκεια παραμονής των ψυχικά ασθενών στο νοσοκομείο είναι 52 ημέρες, ενώ το μέγιστο χρονικό διάστημα που προέκυψε από τις περιπτώσεις του δείγματος που εξετάστηκαν έφτασε τις 540 ημέρες!

Η υπέρβαση των προθεσμιών που ορίζονται στις σχετικές διατάξεις του προαναφερθέντος νόμου θεμελιώνει ευθύνη για παράνομη στέρηση της ελευθερίας τού ακούσια νοσηλευόμενου ψυχικά ασθενούς. Η μη τήρηση των προβλεπόμενων δικαστικών διαδικασιών εκθέτει τα ψυχιατρικά νοσοκομεία και τους ιατρούς, καθώς τους μετακυλίει την ευθύνη απόδειξης, ότι υπήρχε κίνδυνος ζωής ή σοβαρής βλάβης της υγείας του ίδιου του ασθενούς. Παρά το μεγάλο ποσοστό των ατόμων που πάσχουν από ψυχική ασθένεια, το πρόβλημα παραμένει στο περιθώριο του δημόσιου διαλόγου. Ενα πέπλο σιωπής γύρω από τα θέματα της ψυχικής υγείας έχει υφανθεί εδώ και χρόνια. Οι ψυχικά ασθενείς εκτός από την ίδια τη νόσο έχουν να αντιμετωπίσουν το κοινωνικό στίγμα, την προκατάληψη και τον φόβο της κοινωνίας. Σύμφωνα με διεθνείς επιδημιολογικές μελέτες ένας στους 5 ενηλίκους διαγιγνώσκεται με κάποια συγκεκριμένη ψυχική διαταραχή. Ενδεικτικά αναφέρουμε πως το 9,5% του πληθυσμού έχει κάποια καταθλιπτική διαταραχή, το 13,3 % κάποια αγχώδη διαταραχή και το 3% τη σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας, ενώ στα χρόνια που έρχονται αυτά τα ποσοστά αναμένεται να αυξηθούν.

Τα όρια ανάμεσα στο φυσιολογικό και το παθολογικό είναι δυσδιάκριτα, αρκετές φορές ασαφή και δεν δικαιολογούν την περιθωριοποίηση των ψυχικά ασθενών από τους υγιείς, αφού πολύ εύκολα κάποιος μπορεί να περάσει από την μια κατηγορία στην άλλη.

Ε. Φυτράκης, διδάκτωρ Νομικής, ειδικός επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη
Ο εγκλεισμός είναι κοκτέιλ φυλακής με θεραπεία...

«Η αναγκαστική νοσηλεία επιφέρει μια διπλή κάμψη στα δικαιώματα του ανθρώπου: στέρηση της ελευθερίας και υποβολή σε ιατρικές πράξεις χωρίς συναίνεση. Πρόκειται δηλ. για ένα πολύ σοβαρό μέτρο που θα πρεπε μόνο σπάνια να χρησιμοποιείται. Κι όμως η ανεπάρκεια του συστήματος ψυχικής υγείας έχει μετατρέψει την αναγκαστική νοσηλεία από εξαίρεση σε κανόνα και μάλιστα με μια υποτυπώδη διαδικασία. Ειδικότερα: Με μια απλή αίτηση, χωρίς κανένα αποδεικτικό στοιχείο, εκδίδεται -στα γρήγορα- μια εισαγγελική παραγγελία, και, τελικά, η Αστυνομία αναλαμβάνει να «συλλάβει» τον τρελό με κλομπ και χειροπέδες! Θα ακολουθήσουν δύο-τρεις λέξεις, όπως «ψυχωσική συνδρομή», ως παρωδία ψυχιατρικής γνωμάτευσης, για να ξεκινήσει ο ψυχιατρικός εγκλεισμός. Αν ποτέ γίνει δίκη, ο ασθενής θα είναι απών, αλλά ούτε και κανείς άλλος θα τον υπερασπιστεί. Ετσι, τελικά, η σημαντικότερη εγγύηση του πολίτη απέναντι στην κρατική βία, δηλ. η δικαιοσύνη, καταλήγει μια απλή τυπική σφραγίδα! ».

Θ. Μεγαλοοικονόμου, διευθυντής ψυχίατρος ΨΝΑ
Καμία αλλαγή στις υπηρεσίες ψυχικής υγείας

«Ο αριθμός των ακούσιων νοσηλειών (55%-60% του συνόλου των εισαγωγών) είναι ένας αδιάψευστος δείκτης ότι δεν έχει υπάρξει πραγματικός μετασχηματισμός των υπηρεσιών ψυχικής υγείας. Ενας άλλος αδιάψευστος δείκτης είναι η μη εφαρμογή του νόμου για τις ακούσιες νοσηλείες με κοινή τη γραφειοκρατική/ διεκπεραιωτική προσέγγιση και την αδιαφορία των λειτουργών, τόσο στον χώρο της Ψυχικής Υγείας, όσο και σ' αυτόν της Δικαιοσύνης. Η κατάφωρη καταπάτηση των δικαιωμάτων μιας μεγάλης μερίδας πολιτών δεν είναι κατ εξαίρεσιν, αλλά αποτελεί τον παγιωμένο τρόπο της καθημερινής λειτουργίας και των δύο θεσμών, ψυχιατρικού και δικαστικού. Στο χώρο της Δικαιοσύνης επικρατεί μια απηρχαιωμένη κουλτούρα, η οποία βλέπει τον ψυχικά πάσχοντα ως άτομο επικίνδυνο και στον χώρο της Ψυχικής Υγείας κυριαρχεί η παραδοσιακή λειτουργία του ψυχιατρικού θεσμού, επίσης για την προστασία της κοινωνικής τάξης, κατ εντολήν της οποίας λειτουργεί».

Από το Έθνος, 17-03-2009

"...Προσωπικά έμαθα πολλά, μέσα από πρωτόγνωρες για μένα δυσκολίες γνώρισα τους ανθρώπους, ξεχώρισα αυτούς που πραγματικά αξίζουν απ' αυτούς που κωφεύουν και έχουν μόνο φυσική παρουσία και όχι ουσιαστική, κατανόησα για άλλη μια φορά - εμπέδωσα ίσως θα ήταν η σωστή φράση - πόσο σημαντικό είναι να έχεις δίπλα σου ανθρώπους που σε στηρίζουν, που σε κάνουν να ανακαλύπτεις δυνάμεις και αντοχές που δεν το φανταζόσουν ίσως ότι έχεις, καθώς και τη δύναμη που αποκτάει ο καθένας μας να πει και να αποδείξει ότι αξίζει ν' αγωνιστεί για ένα καλύτερο αύριο.

Κάπως έτσι ίσως συμβαίνει με τους ανθρώπους. Κάποιοι από μας δυναμώνουν αντιμετωπίζοντας προβλήματα, μερικοί γίνονται καλύτεροι άνθρωποι, κάποιοι καταρρέουν ψυχολογικά, άλλοι μαθαίνουν να αγωνίζονται, ίσως πάλι ορισμένοι να μαθαίνουν το νόημα της ζωής, δυστυχώς όμως υπάρχουν και κάποιοι άλλοι που γίνονται σκληροί και ανάλγητοι όταν αποκτήσουν οποιασδήποτε μορφής εξουσία.

Ανάλγητοι και σκληροί σαν τους ιθύνοντος Υπουργείου Υγείας με τους ψυχικά πάσχοντες που ζουν στις δομές ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, με τους ιδιαίτερους αυτούς ανθρώπους, με τους εργαζόμενους που απασχολούνται στα Κέντρα Ψυχικής Υγείας και που καταβάλλουν κάθε φιλότιμη προσπάθεια, παρά το γεγονός ότι είναι απλήρωτοι για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πιστέψτε με, εκτός από τη γνώση και τον επαγγελματισμό που θα πρέπει να έχει κάποιος για να εργάζεται σε τέτοιες δομές, κατά τη δική μου άποψη απαραίτητες προϋποθέσεις είναι επίσης η ευαισθησία και το τσαγανό.

Το σημαντικό έργο που επιτελεί ο Ξενώνας και το Κέντρο Ημέρας του Σ.Ο.Ψ.Υ. αποδεικνύεται καθημερινά από τα αποτελέσματα που έχει να επιδείξει. Το έργο μας είναι σημαντικό. Άνθρωποι που μέχρι χτες φιλοξενούνταν στον Ξενώνα σήμερα ζουν ενταγμένοι στην κοινωνία. Άνθρωποι που είναι μόνοι τους, που δεν έχουν φίλους, που αντιμετωπίζουν δυσκολία επικοινωνίας, έχουν ένα αποκούμπι. Έρχονται στο Κέντρο Ημέρας του Σ.Ο.Ψ.Υ., αποκτούν δεξιότητες, παρακολουθούν εκπαιδευτικά προγράμματα, κάνουν φίλους, μαθαίνουν ότι είναι χρήσιμοι, ότι μπορούν να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο, στην οικογένεια τους, με το δικό του τρόπο ο καθένας.

Θα είναι τραγικό να σταματήσει η λειτουργία αυτών των δομών. Η ελλιπής χρηματοδότηση, η συνεχής κοροϊδία από την πλευρά του Υπουργείου Υγείας, μας εξοργίζει. Προσωπικά νιώθω ότι με εμπαίζουν, με εκμεταλλεύονται και με υποτιμούν σαν άνθρωπο.

Δεν μπορούμε να ανεχθούμε άλλη κοροϊδία. Πρέπει να αγωνιστούμε και να διεκδικήσουμε τα αυτονόητα. Όλοι μαζί ενωμένοι έχουμε δύναμη. Ο Σ.Ο.Ψ.Υ. έχει καταφέρει πολλά, μπορεί να καταφέρει και άλλα. Δεν πρέπει να αφήσουμε αυτό το έργο να πάει χαμένο.

Από μικρό παιδί έμαθα ότι ο άνθρωπος όταν βάζει στόχο και τον πιστεύει μπορεί να καταφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ο Σ.Ο.Ψ.Υ. έχει στόχους. Εσείς είστε ο Σ.Ο.Ψ.Υ.. θα αφήσετε να καταστραφεί αυτό που σας ανήκει, αυτό που δημιουργήσατε με κόπους, με θυσίες, με αγώνα; Ανοίξατε πόρτες ερμητικά κλειστές, θα αφήσετε να ξανακλείσουν; Ο καθένας από μας μπορεί να βάλει το λιθαράκι του ώστε όλοι μαζί να αποδείξουμε ότι τίποτα δεν πρέπει να πάει χαμένο, να αποδείξουμε αυτό που μας έλεγαν οι γονείς μας: «Μια βέργα μόνη της σπάει, ένα δεμάτι όμως όχι»..."

Από τα "Μηνύματα", περιοδική έκδοση του Σ.Ο.Ψ.Υ.