Οι πρώτες επιστροφές άρχισαν…

  

Ο ΞΕΝΩΝΑΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΣΤΟ ΑΙΓΑΛΕΩ ΚΛΕΙΝΕΙ. ΟΙ ΕΝΟΙΚΟΙ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΝ ΣΤΟ ΔΑΦΝΙ.

Από το Δαφνί στη Λέρο, μετά  σε ξενώνα στο Αιγάλεω  και τώρα πάλι στο Δαφνί -αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα: www.psyspirosi.gr-

Οι πρώτες επιστροφές άρχισαν…Με διαδικασίες fast track, κατά την ορολογία και την πρακτική των εγκάθετων της τρόικας, οι 13 ένοικοι του ξενώνα του Κέντρου Ψυχικής Υγιεινής στο Αιγάλεω αποφασίστηκε να μεταφερθούν στο Δαφνί και σε άλλες δομές, μετά το κλείσιμο του ξενώνα, που ακολούθησε το πρώτο κύμα μαζικών απολύσεων από το ΕΚΕΨΥΕ προχτές (70 λειτουργών ψυχικής υγείας με συμβάσεις ορισμένου χρόνου).

Μέσα σε μια βδομάδα, όπως διέταξε το εκτελεστικό επιτελείο του φον Λοβέρδου, οι ασθενείς θα πρέπει να μεταφερθούν αλλού - ορισμένοι σε οικοτροφείο της ΜΚΟ «Εδρα», άλλοι στον ξενώνα βραχείας παραμονής  της ψυχιατρικής κλινικής του νοσοκομείου «Ευαγγελισμός» (απ΄ όπου είχαν μεταστεγαστεί στον εν λόγω ξενώνα στο Αιγάλεω), ενώ οι περισσότεροι (8) στο Δαφνί, σε κενές θέσεις των στεγαστικών του δομών.

Λίγο πριν τις 2 μμ, στις 15/9, ήλθε η ειδοποίηση από το Υπουργείο και αμέσως συγκλήθηκε επείγουσα συνάντηση για την επομένη το πρωί, των διευθυντών και των επιστημονικών υπευθύνων των στεγαστικών δομών του ΨΝΑ προκειμένου, πρώτον, να υποδεχτούν, θέλοντας και μη, τους εκδιωκόμενους από τον ξενώνα του Αιγάλεω και δεύτερο, για να γίνει η επισήμανση, για πολλοστή φορά, ότι εξακολουθούν να υπάρχουν 101 κενές θέσεις στις πάνω από 100 στεγαστικές δομές του ΨΝΑ, ξενώνες, οικοτροφεία και προστατευόμενα διαμερίσματα (όπου φιλοξενούνται πάνω από 600 ένοικοι).

Ακούστηκε ότι, μετά το Αιγάλεω, ίσως έπεται η Λειβαδιά (όπου το ΕΚΕΨΥΕ έχει δύο οικοτροφεία), πιθανόν οι στεγαστικές δομές του ΕΠΙΨΥ, ενώ κυκλοφόρησαν και τα ονόματα κάποιων εταιρειών που ετοιμάζονται, μετά τις δραστικές περικοπές, να ξεφορτωθούν κάποιες από τις δομές τους, στέλνοντας τους ασθενείς στα ψυχιατρεία. Ακούστηκε για φορείς όπως το ΕΚΕΨΥΕ, ότι  θα κρατήσει πρωτίστως την δραστηριότητα του ΚΕΚ (‘εκπαίδευση’), ενώ το ΕΠΙΨΥ θα ασχολείται κυρίως με την ‘έρευνα’. Τέρμα η προσφορά υπηρεσιών προς τους χρήστες, τουλάχιστον με τη μορφή των στεγαστικών  δομών.

Για πολλοστή φορά, αυτομομφές από τη μια, και  ‘αποποίηση των ευθυνών’ από την άλλη, των λειτουργών του ΨΝΑ που κρατούν κενές αυτές τις θέσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα. Στη χρόνια ‘δυσλειτουργία’ του ψυχιατρικού κατεστημένου (τις λογικές της επιλογής των πιο ‘λειτουργικών’ και ‘ήσυχων’, την στενά κλινική, κατασταλτική και διεκπεραιωτική λογική, την αδράνεια και την παθητικότητα), έχει, ωστόσο, προστεθεί, τελευταία, η δραστική μείωση του προσωπικού των στεγαστικών δομών, που έχει σπρώξει πολλές από αυτές πέρα από τα όρια των όποιων δυνατοτήτων και επιδιώξεων για θεραπευτική, αποκαταστασιακή και ασφαλή λειτουργία. Ωστόσο, το Υπουργείο, αντί να είχε ήδη φροντίσει να δημιουργήσει τους όρους ώστε το ΨΝΑ και ο κάθε λειτουργός να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του προς όσους έχουν ανάγκη φιλοξενίας σε στεγαστική δομή (που είναι ήδη πολλοί και διαρκώς αυξάνονται), συνόδευε παθητικά, διαμέσου και των εκάστοτε Διοικήσεων και των αρμόδιων υπηρεσιών του Υπουργείου, αυτή την κατάσταση της αδράνειας, την οποία τώρα, ως ουρά, πλέον, της τρόικας, επιρρίπτει, κατά τον γνωστό λαϊκίστικο τρόπο, αποκλειστικά στους λειτουργούς του ΨΝΑ.

Βρέθηκε, λοιπόν, το επιχείρημα που θα επισείεται και θα δικαιολογεί τις ‘επιστροφές’ από τις δομές των ‘ΜΚΟ’, οι οποίες προβλέπεται ότι θ’  αρχίσουν με γεωμετρική πρόοδο να κλείνουν : στη διάθεση των εκδιωκομένων, πρώτα, οι κενές θέσεις των δομών του ΨΝΑ (του Δρομοκαϊτείου, του ΨΝΘ κοκ), έπειτα, όμως, όταν το πράγμα ‘σοβαρέψει’, το ξανάνοιγμα μερικών κτιρίων στο εσωτερικό των ψυχιατρείων, κλειστών από κάποια χρόνια και μισοερειπωμένων. Με τον ίδιο τρόπο, αντιθεραπευτικό και απάνθρωπο, που άνθρωποι μεταφέρονται, μέσα σε λίγες μέρες,  από τη δομή στην οποία έζησαν για πολλά χρόνια, αλλού, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, η παρότρυνση είναι τώρα στο ΨΝΑ «ας τα γεμίσουμε εμείς μέχρι την άλλη βδομάδα, για να μη μας φέρουν από αλλού».

Το κρίσιμο ερώτημα είναι ποια αντίσταση θα προβάλλουν οι λειτουργοί ψυχικής υγείας, στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, ώστε να μη μετατραπούν, επίσης με διαδικασίες fast tack, σε εργαλεία μιας χωρίς προηγούμενο παλινδρόμησης. Μια αντίσταση τόσο σε πολιτικό επίπεδο, όσο και σε συνάρτηση με την αξιοπιστία της θεραπευτικής δραστηριότητας, δεδομένου ότι αυτή δεν μπορεί κατ΄ ουδένα τρόπο να αναχθεί σε διαδικασία απλής μετακόμισης, ως αντικειμένων, «από εδώ, εκεί» μέσα σε λίγες μέρες.

Η διάλυση του ξενώνα στο Αιγάλεω είναι όχι μόνο η αρχή, αλλά, επιπροσθέτως, και άκρως ενδεικτική. Η κατάληξη που ο φον Λοβέρδος επεφύλαξε σ΄ αυτούς τους ανθρώπους, είναι άκρως ενδεικτική του αποτρόπαιου κοινωνικού εγκλήματος που επιτελείται  σ΄ αυτή τη χώρα, όπως και σ΄ όλη τη Ευρώπη. Κάποιοι από τους ενοίκους αυτού του ξενώνα νοσηλεύονταν, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 70, στο Δαφνί. Από αυτό μεταφέρθηκαν, με το γνωστό τρόπο (τις γνωστές ‘καραβιές’ με τον αριθμό στο πέτο), στην ευρισκόμενη τότε στην ‘ακμή’ της «Λέρο» (στο ΚΘΛ). Το 1990-91, στα πλαίσια του προγράμματος «Λέρος Ι» (καν. ΕΟΚ 815/84), μεταφέρθηκαν, στα πλαίσια της συμμετοχής του ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού τομέα, στον ξενώνα του Αιγάλεω, που ιδρύθηκε ακριβώς γι΄ αυτό το σκοπό (την αποιδρυματοποίηση του ΚΘ Λέρου). Τώρα, 20 χρόνια μετά, καταλήγουν εκεί απ΄ όπου ξεκίνησαν, στο Δαφνί. Δεν υπάρχει πιο αντιπροσωπευτική εικόνα και έκφραση της «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» στην Ελλάδα από την διαδρομή αυτών των ανθρώπων. Και είμαστε μόνο στην αρχή.

Γι΄ αυτό, το να λέμε απλώς ότι η κατάρρευση των υπηρεσιών  ψυχικής υγείας, με την δραστική περικοπή της χρηματοδότησης, τις απολύσεις κλπ, σημαίνει «επιστροφή στη Λέρο», είναι μια εύκολη φράση εντυπωσιασμού και, ως εκ τούτου, ίσως και παραπλανητική. Γιατί είναι πάντα πολύ πιο εύκολο  να κραυγάζει κανείς και να καταγγέλλει έξω από μια ήδη κατασκευασμένη ‘Λέρο’ που όλοι καταδικάζουν (έχοντας μάλιστα συμμετάσχει με ποικίλους τρόπους στην κατασκευή της), από το να επερωτά και έμπρακτα ν΄ αμφισβητεί τις πρακτικές, την κουλτούρα και τις διαδικασίες των οποίων είναι φορέας και εντός των οποίων συμμετέχει η ελληνική (όπως και, στην πλειονότητά της, η ευρωπαϊκή) ψυχιατρική, οικοδομώντας την ‘Λέρο’ της κάθε εποχής. Είναι, για την ακρίβεια, επιστροφή στην προ της ‘Λέρου’ περίοδο, όταν οι πρακτικές και η κουλτούρα της ελληνικής ψυχιατρικής, θεσμικού εντολοδόχου του κράτους, εγκυμονούσαν, προετοίμαζαν και οικοδομούσαν το στρατόπεδο συγκέντρωσης  - για τα οποίο, μάλιστα, μια ψυχίατρος που υπηρετούσε παλιά  εκεί, για χρόνια, είχε πει, την περίοδο του διεθνούς σκανδάλου: ‘γιατί μας κατηγορούν....εμείς τους δεχτήκαμε και τους περιθάλψαμε… αλλού θα τους είχαν κάνει σαπούνι»’, δείχνοντας πολύ παραστατικά τι ήταν η δημιουργία, από τον ελληνικό κράτος και την ελληνική ψυχιατρική, αυτής της αποθήκης εξόριστων ‘ψυχών και σωμάτων’, κατ΄ αναλογία των πιο ξακουστών στρατοπέδων συγκέντρωσης και εξόντωσης.

Στην πραγματικότητα, η ‘Λέρος’ (ένα, ας μη το ξεχνάμε, μεταπολεμικό δημιούργημα) δεν ξεπεράστηκε ποτέ στην ελληνική ψυχιατρική, ενώ, ταυτόχρονα, αυτό που εγκυμονείται και έχει ήδη μπει σε τροχιά, είναι κάτι πολύ χειρότερο από την όποια ‘Λέρο’ γνωρίσαμε μέχρι τώρα….

Φωτογραφία: Alex Majoli (Leros, 1994), Magnum Photos