Οικονομική Κρίση και Ψυχικές Διαταραχές

Η πληθωριστική χρήση της λέξης κρίση έχει επεκταθεί σε όλα σχεδόν τα πεδία της ζωής: πολιτική, κουλτούρα, οικονομία, εκκλησίες και θρησκείες, όλες οι επιστήμες του πνεύματος και στις κοινωνικές επιστήμες, γενικά στο σύνολο του κοινωνικού και πολιτικού συστήματος. Ο Ιπποκράτης με τον όρο «κρίσις» υποδηλώνει ακριβώς την «κριτική» φάση μιας ασθένειας, κατά την οποία φθάνει σε μια τελική έκβαση η πάλη ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο.

Στην ψυχιατρική πολλές ψυχικές διαταραχές εκδηλώνονται υπό μορφή κρίσεων που είναι οξείες μορφές ψυχικών διαταραχών και χρήζουν επείγουσας ιατρικής βοήθειας. Αναφέρω επιγραμματικά, κρίση άγχους, κρίσεις πανικού, κρίσεις ψυχοκινητικής ανησυχίας κτλ (που όλοι σας έχετε ακούσει). Ουσιαστικά έχουμε διαταραχή της ισορροπίας των ψυχικών και πνευματικών λειτουργιών, που οφείλεται είτε σε ενδογενείς είτε σε εξωγενείς παράγοντες, βιολογικούς, ψυχολογικούς και κοινωνικούς.

Η οικονομική κρίση είναι μια οικονομική – κοινωνική αναστάτωση που θα προκαλέσει αυξημένο στρές και ψυχικά νοσήματα, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει δηλώσει. Ακόμα διαπιστώνεται και μια αύξηση των παθολογικών οργανικών νοσημάτων. Ήδη αυτές τις μέρες έχουν διοργανωθεί ημερίδες από τις διάφορες Ιατρικές εταιρείες και παρουσιάσθηκαν μελέτες σε σχέση με την οικονομική κρίση και την υπέρταση, και για την κεφαλαλγία. Κύριο ζήτημα της οικονομικής κρίσης είναι η ανεργία, η οποία προκαλεί ψυχολογικά φαινόμενα όμοια με αυτά της απώλειας, όπως για παράδειγμα θάνατος στην οικογένεια, διαζύγιο κτλ.

Έχουν γίνει αρκετές μελέτες στο παρελθόν του υψηλού δείκτη συσχετισμού μεταξύ ανεργίας και ψυχιατρικής συμπτωματολογίας. Σε μεγάλο ποσοστό που φθάνει 50% των ανέργων, παρουσιάζουν συμπτώματα ψυχικής διαταραχής, και όσο περισσότερο έχει διάρκεια η ανεργία, διαπιστώνεται άγχος, αϋπνία, ψυχοσωματικά ενοχλήματα, κεφαλαλγίες, καταθλιπτικά συμπτώματα, λύπη, μειωμένη αυτοεκτίμηση και εκφράζουν ιδέες αναξιότητας, ενοχής και απαισιοδοξίας. Μελέτες που έχουν γίνει στο παρελθόν επιβεβαιώνουν ότι οι αυτοκτονίες και οι απόπειρες αυτοκτονίας είναι πολύ πιο συχνές στους άνεργους , παρά στους εργαζόμενους. Δεν υπάρχουν αντίστοιχες μελέτες στην χώρα μας και ιδιαίτερα για γεωγραφικές περιοχές που είχαν μαζικές απολύσεις, μεγάλο αριθμό ανέργων (Εύβοια). Ιδιαίτερα στο Μαντούδι της Εύβοιας, στην πλειοψηφία τους οι εργαζόμενοι επέστρεψαν στους τόπους καταγωγής ή αναζήτησαν εργασία σε άλλες πόλεις. Μεμονωμένες περιπτώσεις διαγνώσαμε αντιδραστική κατάθλιψη για απολυόμενους που ήταν μόνιμοι κάτοικοι της περιοχής.

Η εμφάνιση μιας ψυχικής νόσου και ιδιαίτερα στα άτομα που είχαν προδιάθεση, σε μεγάλο βαθμό διαπιστώνεται όταν συμβαίνουν συγκεκριμένα στρεσογόνα γεγονότα και δεν μπορούν να ανταποκριθούν. Έχουμε καταγράψει ότι η έναρξη ψυχωτικών επεισοδίων, στους άνδρες εκδηλώνεται κατά την διάρκεια της στρατιωτικής θητείας τους, με το γάμo, οι γυναίκες μετά τον τοκετό και γενικά σε σημαντικές αλλαγές της καθημερινότητας που είχαν μάθει να διαχειρίζονται. Κοινωνικές αναστατώσεις (παλαιότερα ο πόλεμος), καταστροφές (σεισμοί), αποτέλεσαν παράγοντες που συνέβαλαν στην έναρξη σοβαρής ψυχιατρικής διαταραχής.

Επίσης, είχε παρατηρηθεί αύξηση του αριθμού των χρόνιων νοσηλευομένων στα άσυλα με μεγάλο χρόνο παραμονής τους σε παρόμοιες περιόδους, δεδομένου ότι οι κοινωνικές υπηρεσίες έπαυαν να έχουν δυνατότητες και ελάχιστα ενισχύονταν το έργο τους. Ήδη τα τελευταία χρόνια μεγάλος αριθμός εισερχομένων στο Ψ.Ν.Α. αντιμετωπίζει σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, έλλειψη οικογένειας, έλλειψη οικονομικών πόρων κτλ. Το τραγικότερο είναι όταν η οικογένεια έχει οικονομικά προβλήματα και αδυνατεί να φροντίσει είτε ηλικιωμένους, είτε κάποιο μέλους της που πάσχει από ψυχική διαταραχή να καταφεύγει σε εισαγγελική παραγγελία, για να διασφαλίσει με την ακούσια νοσηλεία την χρόνια παραμονή του. Είναι μια πραγματικότητα που διαπιστώνουμε στις εφημερίες μας και με την οικονομική κρίση και τις συνεπαγόμενες συνέπειες θα προσλάβει διαστάσεις.

Μιλώντας για την οικονομική κρίση οφείλουμε να δούμε την σημερινή μας πραγματικότητα κοινωνική – πολιτισμική – τεχνολογική. Βασικά έρχεται να διαφοροποιήσει την συμπεριφορά μας σε σχέση με τον καταναλωτισμό, την ατομικότητα μας και τις οικογενειακές – κοινωνικές σχέσεις όπως είχαν διαμορφωθεί.

Σε επίπεδο των ψυχοπαθολογικών συμπεριφορών έχουμε έξαρση διάδοση των ναρκωτικών σε μεγάλες ομάδες πληθυσμού και σημαντική αύξηση είναι η κατανάλωση αλκοόλ, ιδιαίτερα σε μικρές ηλικίες, όπως δείχνουν τα αποτελέσματα ερευνών στο πληθυσμό των νέων. Διαπιστώνονται συχνές παρεκβατικές συμπεριφορές, βία και μορφές εγκληματικότητας. Η χρήση των ψυχοφαρμάκων, αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά είναι ευρείας κατανάλωσης. Πριν την οικονομική κρίση η παγκόσμια οργάνωση ψυχικής υγείας προειδοποιούσε ότι στην δεκαετία μας η κατάθλιψη θα καταγράφεται σε υψηλό ποσοστό του πληθυσμού. Επίσης είναι ιδιάζουσας σημασίας μελέτες για απόπειρες αυτοκτονίας σε παγκόσμιο επίπεδο, στατιστικά κατέγραψαν ότι το 80% επί του συνόλου πραγματοποιούνται σε χώρες της Ευρώπης. Ήδη έχουμε πληθυσμιακές ομάδες που παρουσιάζουν ψυχοπαθολογικές συμπεριφορές και ψυχικές διαταραχές, όπου η επιδείνωση τους με την οικονομική κρίση είναι αναμφισβήτητη.

Τα άτομα που έχουν την προδιάθεση θα παρουσιάσουν ψυχικά νοσήματα, σχιζοφρένεια ή διπολικές διαταραχές, πολλαπλοί παράμετροι θα ενεργοποιήσουν τις ψυχωτικές διεργασίες, όπως η μη δυνατότητα ικανοποίησης των προσωπικών εξόδων, η αποτυχία εργασιακής ένταξης, ο κοινωνικός τους αποκλεισμός και οι ενδο-οικογενειακές συναισθηματικές φορτίσεις. Ακόμα και στις περιπτώσεις που είχαν μια υπο–κλινική εικόνα ή αποτελούσαν κατηγορίες διαταραχών προσωπικότητας, θα υπάρξει ανάγκη νοσηλείας σε ψυχιατρική κλινική. Σοβαρά προβλήματα θα αντιμετωπίσουν και τα άτομα που ήδη πάσχουν από ψυχιατρικές διαταραχές. Υπάρχει ο κίνδυνος να μην αποτελούν προτεραιότητα των πολιτικών και κοινωνικών επιλογών.

Στις αρχές του 90 στα πλαίσια των ευρωπαϊκών προγραμμάτων καταπολέμησης του κοινωνικού αποκλεισμού, μεταξύ των διάφορων ομάδων, νέοι άνεργοι, άνεργοι μακράς διαρκείας κτλ συμπεριλάμβαναν τα άτομα με ψυχικές διαταραχές και αναπηρία. Οι ενέργειες που υλοποιήθηκαν απέβλεπαν στην επαγγελματική τους κατάρτιση με στόχο την επαγγελματική τους ένταξη που θα διευκόλυνε την κοινωνική τους επανένταξη. Όλες αυτές οι προσπάθειες συνέβαλαν στην διαμόρφωση νομοθετικού πλαισίου για τους ΚοιΣΠΕ, συνεταιρισμοί που θα συμμετείχαν στις διοικήσεις τα ίδια τα άτομα με ψυχικές διαταραχές. Είχε αποτελέσει μια πρωτοτυπία που ουσιαστικά θα άλλαζε τις προκαταλήψεις για αυτά τα άτομα, από την άλλη έδινε την δυνατότητα της συμμετοχής τους, στο πνεύμα της συνεργασίας και αλληλεγγύης. Οι λόγοι που δεν πραγματοποιήθηκαν αυτές οι συνεταιριστικές μορφές δεν είναι της παρούσας συζήτησης.

Εκείνο όμως που πρέπει να λάβουμε υπ’ όψη είναι ότι έχουμε μια ομάδα ανθρώπων που δίχως πολιτικές ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων θα οδηγηθούν στην χρονιότητα και στην επιστροφή στα άσυλα. Αυτός ο κίνδυνος έχει γίνει ήδη ορατός και θα έχετε ενημερωθεί για την κρίση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και την αναστολή λειτουργίας μονάδων ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης. Θα είναι σοβαρή παράλειψη αν δεν μελετήσουμε τις συνέπειες της κρίσης στους αλλοδαπούς που ζουν στην χώρα μας. Σημαντικός αριθμός έχουν νοσηλευτεί στο ΨΝΑ και σε άλλες υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Έχει συσταθεί και λειτουργεί ειδικό κέντρο ημέρας που αντιμετωπίζει ψυχιατρικά προβλήματα, έχοντας διερμηνείς ιδιαίτερα για αλλοδαπούς προερχόμενους από Ιρακ – Ιραν - Αφγανιστάν και τους παρέχουν επιπλέον και νομικές υπηρεσίες να τακτοποιήσουν τις διάφορες εκκρεμότητες τους.

Στην αρχή της εισήγησής μου αναφέρθηκα στην συσχέτιση της ανεργίας και των αυτοκτονιών. Στη χώρα μας δεν είχαμε αυτοκτονίες ως συνέπειες της οικονομικής κρίσης, μόνο δύο περιπτώσεις. Σε άλλες χώρες που έχουν εκδηλωθεί αυτοκτονίες αυτές που έχουμε πληροφορηθεί από τα ΜΜΕ, έχουν κάποια χαρακτηριστικά τα οποία χρειάζεται να μελετήσουμε. Συνήθως ένα άτομο όταν παρουσιάζει κατάθλιψη και διακατέχεται από αυτοκτονικό ιδεασμό προβαίνει σε αυτοκτονία, που εκ των υστέρων γίνεται αντιληπτό από το περιβάλλον ότι είχε σοβαρό πρόβλημα, παρ’ ότι με διάφορους τρόπους είχε επιδιώξει να προειδοποιήσει, επιζητώντας κάποια βοήθεια. Είναι σημαντική η προσοχή μας και το ενδιαφέρον, όταν ένα άτομο πάσχει από κατάθλιψη, αποφεύγοντας να ενισχύουμε τις ενοχές ή τις ιδέες αναξιότητας.

Από τις περιπτώσεις που έχουν αναφερθεί σε άλλες χώρες, με επιφύλαξη διακρίνουμε κάποιες κατηγορίες. Σημειώθηκαν αυτοκτονίες από ανθρώπους που είχαν μια υψηλή οικονομική θέση και έχασαν σε μια νύχτα κάθε περιουσιακό τους στοιχείο. Σε ηλικιωμένα άτομα που έχασαν την κατοικία τους από την αδυναμία να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις του δανεισμού. Αναφέρθηκαν επίσης περιπτώσεις όπου πριν προβούν σε απόπειρα αυτοκτονίας, δολοφονούσαν τα αγαπημένα οικεία πρόσωπα και ύστερα αυτοκτονούσαν. Ως υπόθεση εργασίας, είναι να έχουμε υπ’ όψη μας για πάρα πολλούς παράγοντες κοινωνικής συνοχής, συναισθηματικών στηριγμάτων, η κατάθλιψη μπορεί να μη έχει τον χαρακτήρα επιβράδυνσης των ψυχικών λειτουργιών αλλά της διέγερσης – επιθετικής συμπεριφοράς, έντονης ψυχοκινητικής ανησυχίας. Επίσης, διαπιστώνουμε ότι με την καταθλιπτική συνδρομή μπορεί να παρουσιάζονται συμπτώματα ψυχωτικού τύπου, παραλήρημα ιδέες διώξεως κτλ, όπου εντείνεται το άγχος, παραληρητικές ιδέες συντέλειας του κόσμου και ως συνέπεια δολοφονούν τα αγαπημένα τους πρόσωπα για να τα λυτρώσουν από την επικείμενη κόλαση. Μπορεί να παρουσιασθούν πρωτοφανείς διαταραχές συμπεριφοράς και ιδιαίτερα παρεκβατικού τύπου.

Υπάρχει μια σαφής διαφορετική κοινωνική πραγματικότητα στην εποχή μας, σε σχέση με την ψυχοπαθολογία που εμφανίζονταν πριν τρεις δεκαετίες, όπου τότε είχαν γίνει οι διάφορες μελέτες. Ακόμα και για την οικονομική κρίση του 29 ο κοινωνικός ιστός είχε διαφορετική σύνθεση και εκείνη την περίοδο είχε καταγραφεί μεγάλος αριθμός αυτοκτονιών. Η αίσθηση της απώλειας της εργασίας, η απουσία της προσδοκίας που με την πληροφόρηση, δεν μπορεί να αναμένει από υποσχέσεις όπως άλλοτε που του τροφοδοτούσαν την ελπίδα, θα μεγαλώνει η απόγνωση. Η πλήρης ανατροπή του τρόπου ζωής σε επίπεδο της καθημερινότητας, θα επιδράσει σημαντικά σε σχέση με τα χρονικά περιθώρια τα οποία όλο και θα περιορίζονται και θα δυσχεραίνεται στο πώς να διαχειριστεί τις συναισθηματικές αντιδράσεις και τον έλεγχο των συμπεριφορών. Βιώνοντας αυτή την κρίση διαλυτική σε όλα τα επίπεδα των διαπροσωπικών σχέσεων, ρόλων στην οικογένεια, προσωπικής υπόστασης, ως τραυματικό γεγονός θα προκληθεί έντονο άγχος και φόβος ψυχωτικού τύπου. Όπου οι συμπεριφορές θα είναι αλλόκοτες ιδιαίτερα με ακατανόητη επιθετικότητα. Επίσης η έλλειψη των κοινωνικών ομάδων, γειτονιά, συγγενείς, που αποτελούσαν συναισθηματικούς χώρους άλλοτε, τώρα στην εποχή της μοναξιάς το άτομο θα αδυνατεί να διαχειριστεί ή να κατευθύνει το άγχος του, που δεν έχει να μιλήσει με κάποιους να πει αυτό που αισθάνεται την αλήθεια του, θα του εντείνεται η απελπισία του η απογοήτευση. Μπορεί να προβεί σε πράξεις βίας εγκληματικότητας ως ενέργειες απόγνωσης. Η εκδήλωση τέτοιων συμπεριφορών είναι πάρα πολύ πιθανές στο βαθμό που η βία, μας προβάλλονταν στην καθημερινότητά μας ως συνηθισμένο φαινόμενο, από την άλλη έχουν καταρρεύσει κοινωνικές αξίες που λειτουργούσαν ως ανασταλτικοί μηχανισμοί.

Η οικονομική κρίση είναι ένα ζήτημα, που δεν μπορούμε να μιλήσουμε για το μέγεθος της, όμως είναι απαραίτητο να προσδιορίσουμε όλες τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση των συνεπειών της. Σε σχέση με τις υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Άμεσα οι ελάχιστες κοινοτικές δομές που λειτουργούν Κέντρα ψυχικής υγείας, να αποκτήσουν την κατάλληλη προετοιμασία, εκπαίδευση προσωπικού και ανάπτυξη υπηρεσιών, προγραμμάτων για την αντιμετώπιση αυτών των νέων προβλημάτων. Επίσης με ταχύτατους ρυθμούς να συσταθούν όλες οι προβλεπόμενες υπηρεσίες ψυχικής υγείας πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Είναι σημαντικό όταν ένα άτομο αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα να μπορεί να ζητήσει βοήθεια από μια κοινοτική δομή. Το ίδιο όταν το οικογενειακό του περιβάλλον έχει βοήθεια στην αντιμετώπιση των ενδοοικογενειακών συγκρούσεων που πιθανώς θα αναπτυχθούν. Η σύσταση ομάδων με κοινά προβλήματα, λειτουργία ψυχοθεραπευτικών ομάδων, θα μειώνει τις ενοχές, τις ιδέες αναξιότητας κτλ. Η ένταξη τους σε Κέντρα Ημέρας με δραστηριότητες πολιτισμικές θα συμβάλλουν στην προφύλαξη από την αποδιοργάνωση. Αντίστοιχες εμπειρίες έχουμε από άλλες χώρες με θετικά αποτελέσματα σε άλλου τύπου κοινωνικών κρίσεων. Στις υπηρεσίες των ΚΨΥ είναι η ευαισθητοποίηση της κοινότητας και ιδιαίτερα την ενεργοποίηση άλλων υπηρεσιών με κύριο ρόλο την τοπική αυτοδιοίκηση. Το ότι μπορεί να υπάρχουν νομικοί – κοινωνικοί λειτουργοί που μπορούν να παρεμβαίνουν σε σημαντικά ζητήματα της καθημερινότητας, θα αποτελούν σοβαρούς ψυχολογικούς ενισχυτικούς μηχανισμούς, Επομένως, η έννοια της κρίσης περικλείει δυνητικά όλες τις καταστάσεις απόφασης της εσωτερικής και εξωτερικής ζωής, του μεμονωμένου προσώπου και της κοινότητας του. Το νόημα της κρίσης με άλλα λόγια είναι το να κατανοήσουμε ότι ο χρόνος πιέζει, μπροστά στην αβεβαιότητα και στην αναγκαιότητα να προλάβουμε για να αποφύγουμε μια συμφορά ή για να σωθούμε.

«Το ανθρώπινο είδος» έλεγε ο Τόμας Έλιοτ στο ποίημα του Τέσσερα Κουαρτέτα «δεν αντέχει πάρα πολλή πραγματικότητα», όποιο συμβολισμό να περιέχει το ποίημα, καλά θα ήταν να το λάβουμε υπ’ όψη όχι μόνο να βγούμε από την οικονομική κρίση. Ως την τελευταία ευκαιρία μας να αναδείξουμε νέες αξίες που θα επιδιώκουν την ποιότητα της καθημερινότητας στην ζωή μας και θα υπερασπίζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Το δύσκολο και το πιο σημαντικό είναι να δούμε, να εκφράσουμε και να αντιμετωπίσουμε αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Ο πιο δύσκολος όρος, έλεγε ο Χέγκελ στη «Λογική» του είναι ο όρος «αυτό». Και όσο πιο κοντά μας βρίσκεται «αυτό», όσο πιο πολύ παύει να είναι κάποια καταστροφή που μπορούμε να απολαύσουμε καθισμένοι αναπαυτικά μπροστά στο δελτίο των οκτώ και χτυπάει την πόρτα μας, τόσο έχουμε την τάση να το εξορκίσουμε, είτε αποσιωπώντας το είτε διαλέγοντας το δρόμο μιας δραματοποίησης που λειτουργεί σαν εκτόνωση και άλλοθι της αδράνειας. Οι αριθμοί, οι στατιστικές μελέτες, τα συγκρινόμουνα μεγέθη, με την πάροδο του χρόνου μπορεί να μη έχουν και πολύ σημασία. Στο τώρα και στο μέλλον, είναι να μη μας βαραίνει η ντροπή που χάσαμε το κουράγιο, να γνωρίσουμε την φύση του ανθρώπου. Που έχει την σοφία – και τον παραλογισμό, που έχει την κακία και την καλοσύνη, και είναι τα νήματα να υφαίνουμε το υφαντό της ζωής. Να τα ξευφαίνουμε και να τα υφαίνουμε συνέχεια, παίρνοντας την άκρη και πάλι από την αρχή, πότε το νήμα της σοφίας και πότε της αλαζονείας. Με υπομονή. Δεν θα κερδίσουμε από το χρόνο, όσο από την καθημερινή εξάσκηση στην τέχνη. Η αγάπη για την φύση του ανθρώπου είναι τέχνη, από τις πιο κοπιαστικές, που θέλει εξάσκηση στις στιγμές της μέρας μας ακόμα και τη νύχτα στα όνειρά μας.

Χρήστος Πανέττας, Ψυχίατρος

*Φωτογραφία: Progress by BostonBill

Προχειρότητα και για την ψυχιατρική εφημερία

Η πρόσφατη παρέμβαση της Ε.Ε., η οποία υποχρέωσε τη χώρα μας να λάβει μέτρα για την επίλυση των προβλημάτων των κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας των μη-κερδοσκοπικών οργανισμών (οι εργαζόμενοι των οποίων συνεχίζουν να παραμένουν απλήρωτοι), δεν ήταν αρκετή για να σταματήσει την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας από το να αποκρύπτει την αλήθεια και να αντιμετωπίζει τα σοβαρά προβλήματα στο χώρο της ψυχικής υγείας με πρόχειρους χειρισμούς. Έτσι, ενώ ο Υπουργός Υγείας προβαίνει σε δηλώσεις για τη “δυναμική εποχή που ανοίγει για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την πολιτική της Ψυχικής Υγείας” (και συμπεριλαμβάνει την ψυχιατρική μεταρρύθμιση ώς έργο του στο προσωπικό του site!), οι πολίτες παρακολουθούν το δημόσιο σύστημα ψυχικής υγείας να καταρρέει.

Μια εικόνα της κατάστασης που επικρατεί μπορούμε να δούμε με αφορμή το θέμα των εφημεριών στα ψυχιατρικά νοσοκομεία και τις ψυχιατρικές κλινικές των γενικών νοσοκομείων.

Πρόσφατα, λοιπόν, το Υπουργείο Υγείας, για να “επιλύσει” το πρόβλημα των εφημεριών, το οποίο σχετίζεται με την έλλειψη προσωπικού, του “Δρομοκαΐτειου” Ψυχιατρικού Νοσοκομείου, έδωσε εντολή να προστεθεί εφημερία στο ήδη επιβαρυμένο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής (Δαφνί). Η κίνηση αυτή προκάλεσε τις αντιδράσεις των εργαζομένων, οι οποίοι προχώρησαν σε "κλείσιμο" της εφημερίας του νοσοκομείου.

Το επόμενο βήμα της ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας ήταν να ζητήσει την παραίτηση του διοικητή του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής κ. Αθ. Κοσμόπουλου διότι “δεν μπόρεσε να κάμψει τις αντιδράσεις των εργαζομένων”!

Στη συνέχεια, διαβάσαμε στον τύπο ότι με νέα απόφαση θα τοποθετηθεί ο πρώην διοικητής του "Δαφνιού" κ. Κοσμόπουλος στη θέση του διοικητή του “Δρομοκαΐτειου” και ο πρώην διοικητής του "Δρομοκαϊτειου" κ. Κοδέλας θα αναλάβει τη θέση του διοικητή στο "Δαφνί". Δηλαδή, να γίνει μια ανταλλαγή διοικητών για να λυθεί το πρόβλημα της έλλειψης προσωπικού!

Επιπλέον, σε νέο δημοσίευμα αναφέρεται ότι κατά την επίσκεψη της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας στο “Δαφνί”, οι δύο γενικοί γραμματείς (κ.κ. Καλογερόπουλος και Τροχάνη) καταφέρθηκαν με... βαρέως απαξιωτικές εκφράσεις και σχόλια κατά του προσωπικού. Μάλιστα, ο κ. Καλογερόπουλος - Στράτης ισχυρίσθηκε σε έντονο, προσβλητικό και προκλητικό ύφος ότι το προσωπικό του νοσοκομείου... τεμπελιάζει και αυτή είναι η αιτία για τις αντιδράσεις κατά της απόφασης για την επιπλέον εφημερία!

Τελικά, φαίνεται ότι ο Υπουργός Υγείας κ. Αβραμόπουλος αντιλήφθηκε την αποτυχία των πρόχειρων χειρισμών με τους οποίους αντιμετώπισαν το θέμα και αναγκάστηκε να ανακαλέσει τις αποφάσεις του και για την επιπλέον εφημερία του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής και για την απομάκρυνση του κ. Κοσμόπουλου από τη θέση του διοικητή του νοσοκομείου. Όσο για το πρόβλημα των εφημεριών, αποφάσισε να το αναθέσει σε ειδική επιτροπή που ...θα συσταθεί!

Τι θα γίνει μέχρι τότε; Το Εθνικό Κέντρο Επιχειρήσεων Υγείας (ΕΚΕΠΥ) του Υπουργείου Υγείας έδωσε εντολή στον διευθυντή της ψυχιατρικής κλινικής του Θριασίου Νοσοκομείου να θέσει την κλινική σε εφημερία, αγνοώντας ίσως πως η συγκεκριμένη ψυχιατρική κλινική παραμένει κλειστή εδώ και μήνες! Αλλά και όσες ψυχιατρικές κλινικές γενικών νοσοκομείων συνεχίζουν να λειτουργούν αναγκάζονται να στοιβάζουν τους ψυχικά ασθενείς σε ράντζα στους διαδρόμους των νοσοκομείων.

Με όλα αυτά θυμηθήκαμε και τις δηλώσεις Υπουργών και Γραμματέων, οι οποίοι (όποτε κατέρρεαν τα επιχειρήματά τους για την εγκατάλειψη και την υποχρηματοδότηση των κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας των μη-κερδοσκοπικών οργανισμών) δεν παρέλειπαν να δηλώνουν ότι "δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα στον δημόσιο τομέα ψυχικής υγείας".

Μήπως να το αλλάξουν και να δηλώνουν ότι δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα στην εξάπλωση των ιδιωτικών κλινικών, οι οποίες θα αποτελούν στο μέλλον τη μόνη λύση;

Η ζωή στην κοινότητα: Δικαίωμα ή ...Θεραπεία;

 

Τον τελευταίο καιρό ολοένα και πληθαίνουν οι φωνές γύρω από ένα ζήτημα που μέχρι πρότινος δεν απασχολούσε σχεδόν κανένα: το κλείσιμο των ψυχιατρικών νοσοκομείων, ή, για να το πούμε καλύτερα, το μετασχηματισμό τους σε δίκτυα κοινοτικών μονάδων παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας διαμέσου μιας διαδικασίας μετατροπής πόρων που προσανατολίζονται στην κοινωνική και όχι την ιδρυματική αναπαραγωγή του ψυχικά πάσχοντα.

Δεν απασχολούσε σχεδόν κανένα, καθώς μια τέτοια πραγματικότητα για τον ελληνικό χώρο φάνταζε τουλάχιστον ουτοπία. Τώρα όμως που άρχισε να γίνεται απτή πραγματικότητα (κλείσιμο των ψυχιατρικών νοσοκομείων Πέτρας Ολύμπου και Χανίων, συρρίκνωση σε μηδενικό αριθμό χρόνιων εγκλείστων σε Παιδοψυχιατρικό, Κέρκυρα, αποασυλοποίηση μεγάλου αριθμού χρόνιων εγκλείστων σε Τρίπολη, Θεσσαλονίκη, Δαφνί, Δρομοκαΐτειο), η δυσφορία όσων μέχρι πρόσφατα δεν ασχολούνταν άρχισε να γίνεται εμφανής. Δεν είναι τυχαίο πως ενώ μέχρι προ τριετίας στα «Τετράδια Ψυχιατρικής» τα προηγούμενα 20 χρόνια δεν είχε δημοσιευτεί ούτε ένα άρθρο που να τολμούσε να θίξει έστω την υπεράσπιση του ασύλου, πρόσφατα έχουν δημοσιευτεί άρθρα που προβλέπουν την καταστροφή μπροστά σε αυτή την προοπτική.

Επίσης, η Ε.Ψ.Ε. (Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία), προ τριετίας περίπου προχώρησε στη διενέργεια ενός σχεδόν δημοψηφίσματος προκειμένου τα μέλη της να αποφανθούν κατά πόσο ήταν σύμφωνα με το κλείσιμο των ψυχιατρείων ή όχι.

Ακόμη, σε καθημερινή εφημερίδα δημοσιεύτηκε επιστολή εκπροσώπων του συνδικαλιστικού οργάνου των ιδιοκτητών των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών στην οποία οι υπογράφοντες επέσειαν τη δαμόκλεια σπάθη του κοινωνικού κινδύνου που επικρέμαται αν κλείσουν τα ψυχιατρεία.

Από την άλλη μεριά, πολλοί απ’ αυτούς που «παραδοσιακά» ήταν υπέρ του μετασχηματισμού των ασύλων, του αποϊδρυματισμού κλπ. έχουν αρχίσει να ξαναβλέπουν τη στάση τους αφού σε συνθήκες «άγριου καπιταλισμού» αυτή η πραγματικότητα μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση των ψυχικά πασχόντων οι οποίοι, έστω και στο άσυλο, έχουν τουλάχιστον «που την κεφαλήν κλίναι».
..
Θεωρούμε πως έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η εξέταση των αιτιάσεων που επικαλούνται οι περισσότεροι από όσους εξεδήλωσαν όψιμο ενδιαφέρον προκειμένου να μην κλείσουν τα άσυλα (χρησιμοποιούμε τον όρο «άσυλα» ως συνώνυμο των ψυχιατρικών νοσοκομείων, απογυμνώνοντάς τα από τον «προστατευτικό» τους χαρακτήρα – για ποιον άλλωστε; - και αφήνοντάς τα με τον χαρακτήρα της αποθήκης ψυχών, που ως τέτοια έχουν καταγγελθεί, δηλώνοντας δε ευθαρσώς πως δεν υπάρχουν καλά και κακά ψυχιατρικά νοσοκομεία: από τη στιγμή που χρησιμοποιούνται για τον βραχύχρονο ή μακρόχρονο περισσότερων από 5 ανθρώπων είναι αποθήκες απάνθρωπες, φυλακές για «εγκληματίες» που το μόνο τους έγκλημα είναι πως πάσχουν).

Η εξέταση των αιτιάσεων τις οποίες επικαλούνται οι υπερασπιστές των ασύλων θα μπορούσαν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες (αυθαίρετη κατηγοριοποίηση, πράγματι, αλλά χρήσιμη για την οικονομία του λόγου). Η μια κατηγορία αφορά στη διαχείριση των ψυχικά πασχόντων που δεν γιατρεύονται. Η άλλη, τον κίνδυνο αυτοί οι άνθρωποι να βρεθούν στο δρόμο, αν δεν υπάρχει το άσυλο να τους «φιλοξενήσει».

Ως προς την πρώτη κατηγορία, η αναποτελεσματικότητα των εναλλακτικών στο άσυλο δομών ως προς την «ιασιμότητα» των ψυχικά πασχόντων βασίζεται σε ασαφείς αναφορές σε εμπειρίες άλλων χωρών ή σε παράθεση δεδομένων που δείχνουν πως η μετακίνηση (έστω) χρόνιων εγκλείστων σε μη νοσοκομειακά πλαίσια (χρησιμοποιούμε αυτό τον αδόκιμο όρο καθώς πιστεύουμε πως άλλο είναι το εξωνοσοκομειακό και άλλο το κοινοτικό πλαίσιο διαβίωσης) δεν έχει επιφέρει την ίαση ή έστω τη βελτίωση σε όρους συμπτωματολογίας, ψυχοπαθολογίας, διάγνωσης, κοκ.

Η δεύτερη κατηγορία κόπτεται για την ποιότητα ζωής των ψυχικά πασχόντων και θεωρεί πως αυτοί οι άνθρωποι ή θα είναι στο άσυλο (που τους προσφέρει – όταν λειτουργεί σωστά και «ανθρώπινα» - μιας αποδεκτής ποιότητας ζωή), ή θα είναι αφημένοι στη μοίρα τους, στο δρόμο, που αντιπροσωπεύει την απεχθέστερη μορφή διαβίωσης ενός ανθρώπου. Ενδιάμεση ή – ακόμη περισσότερο – άλλη προοπτική δεν υπάρχει.

Νομίζουμε πως δεν έχει γίνει καθόλου κατανοητό – κι όχι τυχαία – ένα απλό ζήτημα. Η κατάργηση του ασύλου δεν έχει να κάνει με επιστημονικά δεδομένα περί ίασης ή μη ίασης της ψυχικής διαταραχής. Δεν έχει να κάνει με τον εγκλεισμό ελλείψει καλύτερης λύσης. Αντίθετα, πρόκειται για μια υπόθεση που στη βάση της αφορά αποκλειστικά και μόνο στη διασφάλιση των στοιχειωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Με βάση αυτή την υπόθεση, κάθε άνθρωπος έχει δικαίωμα στην κατάλληλη φροντίδα, υποστήριξη κλπ. στην κοινότητα. Κανένας δεν μπορεί να παραμένει έγκλειστος επειδή είναι άρρωστος, όσο άρρωστος κι αν είναι. Καθένας έχει δικαίωμα να είναι όσο τρελός θέλει, αλλά στην κοινότητα. Η αποκατάσταση στην ψυχιατρική δεν έχει σχέση με την αποκατάσταση στην ορθοπεδική. Δεν αφορά την ίαση αλλά την άσκηση των βασικών, στοιχειωδών ατομικών, πολιτικών δικαιωμάτων του ανθρώπου, παρά και με την ασθένειά του. Η αποασυλοποίηση δεν έχει καμία σχέση με την ίαση: οι ασθενείς μετακινούνται (δυστυχώς) σε εξωνοσοκομειακές μονάδες (οικοτροφεία, ξενώνες, διαμερίσματα) όχι για να γίνουν καλά ή επειδή είναι καλύτερα, αλλά απλά επειδή έχουν δικαίωμα να λαμβάνουν τις απαραίτητες και ανάλογες με το πρόβλημα υγείας τους υπηρεσίες εκτός νοσοκομείου. Αν έχουν ανάγκη ενδονοσοκομειακής περίθαλψης, τότε αυτή η υπηρεσία τους παρέχεται για όσο καιρό χρειάζεται (προκειμένου, για παράδειγμα, να ξεπεραστεί η οξεία φάση της ασθένειας). Από τη στιγμή που η οξεία φάση της ασθένειας περάσει, τότε ο άνθρωπος αυτός δεν έχει ανάγκη (και κανένας δε δικαιούται να τον υποχρεώνει) να παραμείνει σε ψυχιατρείο. Μάλιστα, υπάρχουν πολλές έγκυρες και αξιόλογες εμπειρίες σε διαφορετικά μέρη του κόσμου που δείχνουν πως σε αρκετές περιπτώσεις ακόμη κι αυτή η οξεία φάση της ασθένειας είναι καλύτερο να αντιμετώπιζεται σε μη νοσοκομειακό περιβάλλον (πρβλ., για παράδειγμα, την εμπειρία της Τεργέστης – η οποία, σε πείσμα των αρνητών της, αναδείχθηκε τον Μάρτιο του 2005 από τον ΠΟΥ ως πιλοτική εμπειρία οργάνωσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας για όλον τον κόσμο– και Warner, 2005).

Η εκτός ασύλου λοιπόν διαχείριση των ψυχικά πασχόντων αφορά αποκλειστικά και μόνο το ζήτημα του δικαιώματός τους να ζουν στην κοινότητα, όπως οι μη πάσχοντες. Από κει και πέρα, για τους ενασχολούμενους με την ψυχιατρική τέχνη ιδού πεδίον μάχης λαμπρόν, ή μάλλον ιδού η Ρόδος, ιδού και το πήδημα. Ας εφαρμόσουν οποιαδήποτε «θεραπευτική» τεχνική θέλουν, ας χορηγήσουν τα καλύτερα ψυχοφάρμακα, ας ψυχοθεραπεύσουν ατομικά, ομαδικά, ας κάνουν ό,τι θέλουν: σε υποκείμενα όμως που ζουν στην κοινότητα, ελεύθερα, υπεύθυνα για τις πράξεις τους (ακόμη και ν’ αρνηθούν τη «θεραπευτική» αγωγή που τους χορηγείται), και όχι σε αντικείμενα παρεμβάσεων εντός κλειστών πλαισίων όπου η οποιαδήποτε έννοια ατομικής ελευθερίας καταπατιέται από ένα και μόνο γνώρισμα: την ομαδικότητα, ή – με άλλα λόγια – την ισοπέδωση της υποκειμενικότητας χάριν των απόψεων της όποιας Florence Nightingale. Στον 21ο αιώνα ζούμε άλλωστε.

Νίκος Γκιωνάκης, ψυχολόγος

*Φωτογραφία: Thompson Hall "My Favourite Place 2" (Print on Paper).
The Other Side Gallery

Μια ιστορία ψυχιατρικής νοσηλείας

 

Ελλείψει των αναγκαίων δομών ψυχικής υγείας, συχνά συγγενείς ασθενών με ψυχικά προβλήματα αναγκάζονται να καταφεύγουν στον εγκλεισμό των ψυχικώς πασχόντων με εισαγγελική εντολή, προκειμένου να εξασφαλίσουν την εισαγωγή τους σε κάποιο νοσοκομείο ή ψυχιατρική κλινική!

Το 97% των ασθενών μεταφέρεται από περιπολικά της Αστυνομίας και όχι από το ΕΚΑΒ (όπως προβλέπεται από τον νόμο), γεγονός που, όπως επισημαίνεται σε έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, υποδηλώνει την αντιμετώπιση των ατόμων αυτών ως «δυνάμει επικίνδυνων προσώπων» και όχι ως ασθενών. Η αδικαιολόγητη αυτή αντιμετώπιση των ψυχικά ασθενών εκδηλώνεται με τη δέσμευσή τους με χειροπέδες και τη συνοδεία τους από αστυνομικό προσωπικό, ακόμη και όταν η θέα του ένστολου προσωπικού επιτείνει την ταραχή και επιδεινώνει την κατάσταση της υγείας τους.

Τα παραπάνω στοιχεία δημοσιεύθηκαν τον περασμένο μήνα στο Έθνος και προέρχονται από έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη που δείχνει ότι η ψυχική υγεία στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται με συνθήκες... τρίτου κόσμου. Εξ ου και η τεράστια διαφορά των ακούσιων εγκλεισμών, που στη χώρα μας αντιπροσωπεύουν το 55%-60% των εισαγωγών σε ψυχιατρεία, την ώρα που στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες το αντίστοιχο ποσοστό είναι στο 7%-8%!

Τα ποσοστά είναι αποκαλυπτικά και πίσω από τα αυτά τα ποσοστά υπάρχουν ανθρώπινες ιστορίες. Κάθε ψυχιατρικός εγκλεισμός αποτελεί μια επώδυνη εμπειρία για τους ασθενείς αλλά και για τους συγγενείς τους. Μια εμπειρία σαν αυτή που περιγράφει η επιστολή που λάβαμε στο psi-action:

Εδώ και καιρό ταλανίζομαι από τη σκέψη να γράψω για την εμπειρία που ζήσαμε η μητέρα μου και γώ, όταν το καλοκαίρι του 2008 χρειάστηκε να νοσηλευθεί ακούσια. Η εμπειρία, άθλια και τραυματική, κυρίως για εκείνη αλλά και για μένα που αναγκάστηκα να μπω στη διαδικασία της εισαγγελικής παραγγελίας για την ακούσια εξέτασή της. 

Η μητέρα μου, μετά από 35 χρόνια εργασίας στο χώρο της δημόσιας υγείας ως ανώτατη διοικητική υπάλληλος και λίγο μετά το θάνατο του συζύγου της, άρχισε να παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα που δυσκόλευαν τη ζωή της. Κάθε προσπάθειά μου για να συμβουλευθεί ειδικό ψυχικής υγείας κατέληγε όλα αυτά τα χρόνια σε αποτυχία και τραυμάτιζε καθημερινά τη σχέση μας. Όμως δεν έβρισκα το κουράγιο να ανέβω τα σκαλιά της Εισαγγελίας, όσο και αν ήταν πια αναγκαίο για την υγεία της. Όμως τα πράγματα αγρίεψαν και ένα πολύ σοβαρό επεισόδιο με ανάγκασε να πάρω την επώδυνη απόφαση. Ο γολγοθάς άρχισε:

ΗΜΕΡΑ ΠΡΩΤΗ: Η μητέρα μου παρουσιάζει οξύ επεισόδιο. Δεν ξέρω πώς να το χειριστώ. Αλήθεια πού να αποτανθώ; Οι αστυνομικοί που έρχονται στο σπίτι μου, όπου η μητέρα μου μας έχει αποκλείσει, δυσκολεύονται να τη πείσουν να φύγει και μου λένε ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα χωρίς εισαγγελική παραγγελία. Φεύγουν.

ΗΜΕΡΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: Πρωί-πρωί πηγαίνω στην Εισαγγελία. Η ουρά στον Εισαγγελέα Ακροάσεων ατελείωτη. Η αγωνία μου μεγαλώνει λεπτό προς λεπτό. Δεν ξέρω που βρίσκεται η μητέρα μου ούτε σε τι κατάσταση είναι. Ο Εισαγγελέας, αφού άκουσε το ιστορικό, μου ζήτησε να εξετασθούν σαν μάρτυρες άτομα παρόντα στο επεισόδιο, όχι όμως στην Εισαγγελία, αλλά στο κατά τόπο αρμόδιο Αστυνομικό Τμήμα. Στο Αστυνομικό Τμήμα διηγούμαι για δεύτερη φορά τα γεγονότα. Ήδη μέχρι να τελειώσει η επώδυνη διαδικασία των καταθέσεων έχει φθάσει απόγευμα. Όταν επιστρέφω στην Εισαγγελία τη βρίσκω κλειστή και μέχρι ο Εισαγγελέας να επιστρέψει και να εκδώσει την παραγγελία έχει βραδιάσει. Όταν φτάνω πια στο Αστυνομικό Τμήμα ο Αξιωματικός Υπηρεσίας μου αναγγέλλει ότι η παραγγελία δεν μπορεί να εκτελεστεί γιατί δεν υπάρχει περιπολικό. Εντωμεταξύ η μητέρα μου –που μου τηλεφωνεί συνέχεια- είναι σε έντονο παραλήρημα, μόνη της, χαμένη στους φόβους της και η οικογένεια μου σε πλήρη αγωνία για το τι πρόκειται να γίνει. Ρωτάω τον αξιωματικό τι να κάνω και μου απαντά θα έρθετε πάλι αύριο το πρωί.

ΗΜΕΡΑ ΤΡΙΤΗ: Πρωί-πρωί είμαι μπροστά σε άλλον Αξιωματικό Υπηρεσίας ο οποίος –ξινά- μου λέει ότι δεν μπορεί και πάλι να εκτελεστεί η παραγγελία γιατί δεν υπάρχει περιπολικό, να πάω σπίτι μου και να περιμένω τηλέφωνό τους. Όλο αυτό το χρονικό διάστημα να τρέμω ότι η μητέρα μου μέσα στο παραλήρημά της μπορεί να κάνει κακό στον εαυτό της. Έχει φτάσει πια απόγευμα όταν μου τηλεφωνούν από την Αστυνομία να μου πουν ότι έχουν περιπολικό, αλλά δεν το στέλνουν αν δεν τους διαβεβαιώσω ότι η μητέρα μου είναι σπίτι και ότι θα τους ανοίξει. Τους απαντώ ότι δεν μπορώ να τους διαβεβαιώσω για τίποτα από τα δύο. Τότε μου απαντούν ότι δεν μπορούν να στείλουν περιπολικό. Πλέον σε έξαλλη κατάσταση πηγαίνω στο Αστυνομικό Τμήμα, όπου για τρίτη ή τέταρτη φορά αναγκάζομαι να διηγηθώ επώδυνα και προσωπικά περιστατικά δικά μου και της μητέρας μου. Νιώθω ντροπή… Το στίγμα… Το βλέμμα των αστυνομικών απέναντι μου εξεταστικό με ενοχλεί. Ο Αξιωματικός Υπηρεσίας αφού με άκουσε μου συνέστησε να τους τηλεφωνήσω μόλις βρω τη μητέρα μου σε ανοιχτό χώρο, οπότε εκεί θα αναγκασθεί να μπει στο περιπολικό. Τον κοιτάζω ξέπνοη. Πώς θα γίνει αυτό; να παρακολουθώ δηλαδή τη μητέρα μου; Δεν πήρα απάντηση. Απογοητευμένη φεύγω και κατευθύνομαι προς το σπίτι της μητέρας μου. Τη βρίσκω να κάθεται στα σκαλιά της πολυκατοικίας μόνη της, χαμένη, αλλού… Σε πλήρη πανικό και με απερίγραπτα συναισθήματα τηλεφωνώ στην Αστυνομία. Σε λίγα λεπτά έφτασε το περιπολικό με δύο αστυνομικούς οι οποίοι, μην έχοντας φυσικά εκπαίδευση να χειριστούν τέτοια περιστατικά, δεν μπόρεσαν να βάλουν τη μητέρα μου στο περιπολικό. Ακολούθησαν απίστευτες σκηνές στο δρόμο, παρουσία περαστικών, που φαίνεται ότι τους άρεσε το θέαμα γιατί είχαν μαζευτεί γύρω μας σαν σε πηγαδάκι. Η μητέρα μου να φωνάζει, να με βρίζει, ο αστυνομικός να μου λέει βάλτην εσύ στο περιπολικό, μάνα σου είναι… Καταρρέω σε μια γωνιά. Το περιπολικό φεύγει και γώ μένω ανήμπορη, μη μπορώντας να καταλάβω τι έχει ακριβώς συμβεί και κυρίως τι πρόκειται να γίνει. Γυρνάω σπίτι μου –αλήθεια δεν ξέρω πώς- πιστεύοντας ότι δεν θα μπορέσω τελικά να βοηθήσω τη μητέρα μου που ύστερα και από το καταδιωκτικό περιστατικό που μόλις βίωσε βυθίστηκε ακόμα πιο έντονα στο παραλήρημα. Φοβάμαι ότι όλα έχουν χαθεί και η μητέρα μου κινδυνεύει σοβαρά.

ΗΜΕΡΑ ΤΕΤΑΡΤΗ: Πρωί προσπαθώ να πιω ένα καφέ και να ανασυντάξω τις σκέψεις μου. Δίπλα το παιδί μου προσπαθεί να μου πιάσει κουβέντα, με έχει χάσει για μέρες. Εννοείται ότι έχω εγκαταλείψει κάθε ελπίδα ότι θα εκτελεστεί η παραγγελία. Σκέφτομαι γιατί πρέπει αστυνομικοί να κάνουν αυτή την δουλειά; δεν έπρεπε τουλάχιστον να υπάρχει συνεργασία ΕΚΑΒ και Αστυνομίας; Άρρωστη είναι η μητέρα μου και όχι εγκληματίας που πρέπει να συλληφθεί. Το κεφάλι μου πάει να σπάσει, δεν ξέρω τι να κάνω, πώς να αντιδράσω… Εκείνη τη στιγμή, με παίρνουν πάλι τηλέφωνο από την Αστυνομία, μου λένε ότι έχουν διαθέσιμο περιπολικό και να πάω τώρα αμέσως στο σπίτι της μητέρας μου. Τους ρωτάω τι διαφορετικό θα γίνει από το χθεσινό εφιαλτικό επεισόδιο; Τουλάχιστον – το σκέφτομαι τελευταία στιγμή- τους ζητάω να ειδοποιήσουν το ΕΚΑΒ. Ακούω τον εαυτό μου να φωνάζει: άρρωστη είναι η μητέρα μου όχι καταζητούμενη. Πηγαίνω για άλλη μια φορά έξω από το σπίτι της μητέρας μου, όπου έχει φτάσει το περιπολικό. Οι αστυνομικοί με αντιμετωπίζουν με το γνωστό ύφος, το περιπολικό έχει κλείσει το δρόμο, ο κόσμος κοιτάζει περίεργα, περιμένουμε το ΕΚΑΒ. Η μητέρα μου φυσικά μόλις ακούει κουδούνι δεν ανοίγει, χρησιμοποιώ μια γειτόνισσα για να ανοίξει και .. μπουκάρουν.. αυτή είναι η εικόνα. Νιώθω άθλια, σαν να κατέδωσα τη μητέρα μου, που με βλέπει και αρχίζει να ουρλιάζει και να με βρίζει. Καταλαβαίνει… Ο ΕΚΑΒιτης μου λέει να πάω παραπέρα, με μαζεύει ένας γείτονας από το διπλανό διαμέρισμα. Ακούω φωνές και μετά τίποτα… Σε λίγο τη παίρνουν και τη βάζουν στο ασθενοφόρο. Κανείς δεν μπήκε στο κόπο να μου πει που τη πάνε. Τους ρωτάω εγώ. Ο αστυνομικός μου λέει, πάρε το αυτοκίνητο σου και έλα στο Δαφνί. Το στίγμα… στο Δαφνί; η μητέρα μου; που ήταν εργαζόμενη μια ζωή; που ταξίδεψε με τον άντρα της σε όλο τον κόσμο; Μέσα στο ταξί κλαίω με λυγμούς. Μέχρι να πάω ήδη την εξέταζαν. Οι ίδιοι αστυνομικοί περίμεναν απ’ έξω. Γιατί; για να μη τους φύγει; Σε λίγο με κάλεσαν οι δύο γιατροί. Μου ζήτησαν ιστορικό και μου είπαν ότι η μητέρα μου χρήζει νοσηλείας. Δεν νομίζω ότι έχω σταματήσει να κλαίω. Αν είναι δυνατόν, το ίδιο περιπολικό που την έφερε από το σπίτι της την μεταφέρει από τα εξωτερικά ιατρεία στο κλειστό τμήμα νοσηλείας. Τη βλέπω στο πίσω κάθισμα του περιπολικού και θέλω να πάω να τη πάρω και να πάμε σπίτι. Δεν το αντέχω. Η γιατρός στα εξωτερικά ιατρεία μου λέει ότι πρέπει να πάω να της φέρω ρούχα και ότι έκανα το σωστό για τη μητέρα μου. Επιστρέφω και μπαίνω στο τμήμα για να παραδώσω τα ρούχα. Οι γιατροί προηγουμένως μου είχαν πει ότι η μητέρα μου δεν κάνει να με δει. Νόμιζα ότι οι νοσηλευτές θα το φρόντιζαν αυτό…Με το που μπαίνω όμως η μητέρα μου είναι εκεί μπροστά στη πόρτα και αφού με βρίζει, μου ζητάει να τους ζητήσω να τη βγάλουν. Τι μου έκανες; τι μου έκανες; το βλέμμα και τη φωνή αυτή δεν θα τα ξεχάσω ποτέ. Κοιτάζω γύρω μου. Με το βλέμμα μου ζητάω βοήθεια από τους νοσηλευτές. Νιώθω απόγνωση όταν η βοήθεια δεν έρχεται. Όμως ούτε η μητέρα μου νιώθω να έχει βοήθεια. Από το σπίτι της βρέθηκε στο χώρο του ψυχιατρείου. Άραγε της είπαν κάτι; Την στήριξαν; Η αφέθηκε μόνη της στους φόβους της; Είμαι σοκαρισμένη… Δεν είχα ξαναμπεί σε ψυχιατρείο… Φοβάμαι για τη μητέρα μου. Το μόνο που μου είπε είναι ότι της έκαναν ένεση…

Η μητέρα μου νοσηλεύθηκε για περίπου δύο μήνες και όλο αυτό το διάστημα που την επισκεπτόμουν συνεχίστηκαν οι νύχτες αγωνίας. Το κλειστό τμήμα στο οποίο νοσηλεύθηκε ήταν καθαρό. Το δωμάτιο ευρύχωρο και κλιματιζόμενο. Το Δαφνί έχει ανακαινισθεί. Και εδώ σταματούν τα παρήγορα. Δύο μήνες δυσκολευόμουν να βρώ και να μιλήσω με γιατρό. Δεν νομίζω ότι δεν είχαν την διάθεση, χρόνο δεν είχαν. Ελάχιστοι γιατροί πολλοί οι ασθενείς. Σε ποιόν να δώσουν χρόνο; Στους ασθενείς τους ή στους συγγενείς; Οι νοσηλευτές κλεισμένοι μέσα στο χώρο τους απροσπέλαστοι. Προσπαθούσα να δώσω δικαιολογίες. Δημόσιο νοσοκομείο είναι γιατί να διαφέρει από τα υπόλοιπα; Τα ίδια δεν αντιμετωπίζουμε όλοι οι Έλληνες σε όλα τα δημόσια νοσοκομεία; Μήπως σε οποιαδήποτε κλινική γενικού νοσοκομείου δεν «κυνηγάμε» το γιατρό για να μας ενημερώσει για τον ασθενή μας;

Μέχρι που ένα επεισόδιο με συγκλόνισε. Ημέρα εφημερίας και μία νεαρή κοπέλα μόλις έχει εισαχθεί με εισαγγελική παραγγελία για ακούσια νοσηλεία. Ρωτάει ξανά και ξανά τη νοσηλεύτρια γιατί την έφεραν εκεί μέσα, γιατί της πήραν τα προσωπικά της είδη. Η νοσηλεύτρια μην αντέχοντας τις επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις ξεσπάει, τη βρίζει και της λέει να πας να ρωτήσεις τη μάνα σου που σε έφερε εδώ. Είμαι μπροστά και δεν αντέχω να μην αντιδράσω. Είσαι ψυχιατρική νοσηλεύτρια της λέω, αυτή είναι η δουλειά σου να υποστηρίζεις τους ασθενείς σου. Στα γρήγορα μαζεύονται προς υπεράσπισή της οι συνάδελφοι της, εγώ απάντηση δεν πήρα. Αλήθεια τι να μου έλεγαν; Την αλήθεια; Ότι είναι επαγγελματικά κουρασμένοι; Ότι και αυτοί δεν πλαισιώνονται κατάλληλα στο εξαιρετικά δύσκολο έργο τους; Εννοείται ότι η κοπέλα που ρώταγε κουραστικά την ίδια ερώτηση έμεινε μόνη της. Δεν είδα κανέναν ψυχολόγο ή άλλον ειδικό να την πλησιάζει εκείνη την πρώτη δύσκολη στιγμή της εισαγωγής της. Μετά το επεισόδιο απίστευτα ταραγμένη πηγαίνω στο σαλόνι. Με πλησιάζουν πολλοί νοσηλευόμενοι, όπου όλοι μου λένε για τον τρόπο που τους φέρονται εκεί μέσα. Τους παρατηρώ: άνθρωποι από όλες τις ηλικίες και από όλα τα κοινωνικά επίπεδα. Άνθρωποι που έτυχε να νοσήσουν… Θα μπορούσε να έχει συμβεί και σε μένα…Όλο αυτό το χρονικό διάστημα αλλά και μέχρι σήμερα δεν σταμάτησα να προβληματίζομαι για την αντιμετώπιση των ψυχικά ασθενών. Κάθε στιγμή από την Εισαγγελία και μετά είναι μία βάναυση στιγμή γι’ αυτούς. Η «σύλληψη» από ανεκπαίδευτους αστυνομικούς (κοστίζει η εκπαίδευση τους), η «συνοδεία» με το περιπολικό (κοστίζει η παρουσία και του ΕΚΑΒ), η «προσαγωγή» στο κλειστό τμήμα νοσηλείας (κοστίζει η ύπαρξη επιπλέον ειδικών ψυχικής υγείας). Και μετά; η θεραπεία; Πέρα από τη φαρμακευτική νοσηλεία ένιωσα τη παντελή έλλειψη άλλων υποστηρικτικών υπηρεσιών για τους ασθενείς. Δεν φταίει ούτε το ιατρικό ούτε το νοσηλευτικό προσωπικό. Στο μέτρο των δυνατοτήτων που έχουν, κάνουν ό,τι μπορούν.Ας σταματήσω όμως εδώ, ο προβληματισμός δεν χωρά σε τρεις κόλλες χαρτί. Ένα είναι σίγουρο: Οι ψυχικά ασθενείς που δεν έχουν οικογένεια να τους στηρίξει είναι πραγματικά καταδικασμένοι να μη ζουν. Απλά μπαινοβγαίνουν στα κλιματιζόμενα ανακαινισμένα κλειστά τμήματα των δημόσιων ψυχιατρείων καταναλώνοντας πανάκριβα φάρμακα.

*Φωτογραφία: Eve McDougall "Container" (Acrylic on Canvas).
The Other Side Gallery

Υπό εποπτεία η ψυχιατρική μεταρρύθμιση

Μετά από τρία χρόνια δραματικής υποχρηματοδότησης της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, που οδήγησε σε κατάρρευση τις κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας, η παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής βάζει τέλος στην αυθαιρεσία του Υπουργείου Υγείας και “υπενθυμίζει” (με το μνημόνιο συνεργασίας) στη χώρα μας τις υποχρεώσεις της.

Στη συμφωνία αυτή γίνεται σαφές ότι η ψυχιατρική μεταρρύθμιση θα συνεχιστεί και η πορεία της θα παρακολουθείται από ομάδα διεθνών ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων. Οι Ελληνικές αρχές δεσμεύονται, μεταξύ άλλων, να προχωρήσουν άμεσα στην πιστοποίηση και την έκδοση αδειών λειτουργίας για το σύνολο των δομών ψυχικής υγείας, να εξασφαλίσουν την πλήρη στελέχωσή τους, να υπογράψουν συμβάσεις με τους μη-κερδοσκοπικούς φορείς που λειτουργούν κοινοτικές δομές και να εξασφαλίσουν τη στήριξη και τη λειτουργία των Κοινωνικών Συνεταιρισμών (ΚοιΣΠΕ).

Σαφής είναι η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και για την υποχρηματοδότηση των κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας, αφού αναγνωρίζεται η σημαντική αποσυμφόρηση των ιδρυμάτων αλλά παράλληλα διαπιστώνεται το σοβαρό πρόβλημα χρηματοδότησης των μη κερδοσκοπικών φορέων που λειτουργούν κοινοτικές δομές. Έτσι, το Υπουργείο Υγείας δεσμεύεται να καταβάλλει άμεσα τις οφειλές προς τους φορείς και να εξασφαλίζει στο εξής την καταβολή των απαραίτητων χρημάτων προκαταβολικά, ανά τρίμηνο. Επίσης, από το 2010 θα πρέπει να εγγράφονται στον τακτικό προϋπολογισμό όλοι οι απαραίτητοι πόροι, ώστε να εξασφαλίζεται η απρόσκοπτη λειτουργία των κοινοτικών δομών καθώς και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών τους.

Όπως καταλαβαίνετε τα παραπάνω δεν έχουν καμιά σχέση με τη μέχρι τώρα επίμονη στάση του Υπουργείου Υγείας “να πληρώνει απολογιστικά” (και να παροτρύνει τους φορείς να παίρνουν δάνεια από τις τράπεζες), να καλύπτει τα έξοδα με το 2% επί των προμηθειών (χρήματα που ποτέ δεν δόθηκαν στους φορείς) ή με τα έσοδα από το Κρατικό Λαχείο κτλ. Όλες αυτές οι ευφάνταστες και ανεφάρμοστες “λύσεις” φυσικά δεν συμπεριλαμβάνονται στο μνημόνιο και αμφιβάλλουμε αν προτάθηκαν από την ηγεσία του Υπουργείου Υγείας στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Μετά από όλη αυτή την περιπέτεια, η ηγεσία του Υπουργείου Υγείας θα μπορούσε τουλάχιστον να απολογηθεί για τους άστοχους σχεδιασμούς (ή καλύτερα για την έλλειψη σχεδιασμού), οι οποίοι οδήγησαν σε κατάρρευση το σύστημα ψυχικής υγείας. Αντί όμως γι΄ αυτό, επέλεξε να εκδώσει ένα θριαμβευτικό δελτίο τύπου!

Εμείς θα σας θυμίσουμε (με κάποια χαρακτηριστικά video) τις απίστευτες λύσεις που πρότεινε η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας για το πρόβλημα της υποχρηματοδότησης των κοινοτικών δομών. Φαίνεται ότι οι κ.κ. Δ. Αβραμόπουλος, Γ. Κωνσταντόπουλος (video), Μ.Σαλμάς (video), Μ. Τροχάνη (video) και Α. Καλογερόπουλος είχαν άλλες προτεραιότητες και δεν κατάλαβαν ότι η ψυχική υγεία των πολιτών δεν παζαρεύεται.

Τελειώνοντας, θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι δεν πιστεύουμε πως η συμφωνία μεταξύ Ε.Ε. και της χώρας μας είναι αρκετή για να αλλάξει ένα σύστημα το οποίο συντηρείται από ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ, μας δίνει όμως τη δυνατότητα να συνεχίσουμε τις προσπάθειές μας προς αυτή την κατεύθυνση.

Διαβάστε, λοιπόν, εδώ τη συμφωνία που υπέγραψε ο Επίτροπος κ. Vladimir Spidla και ο Υπουργός Υγείας κ. Δημήτρης Αβραμόπουλος και αφήνουμε σε εσάς τα υπόλοιπα σχόλια.

Σανίδα σωτηρίας για την ψυχική υγεία η παρέμβαση της Ε.Ε.;

Ολοκληρώθηκε σήμερα η επίσκεψη του Επιτρόπου Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ίσων Ευκαιριών της Ευρωπαϊκής Ένωσης κ. Vladimir Spidla στη χώρα μας και σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες το Υπουργείο Υγείας υποχρεώνεται να λάβει άμεσα μέτρα για την επίλυση των σοβαρών προβλημάτων στην ψυχική υγεία καθώς και για τη διασφάλιση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, η αξιολόγηση της οποίας ανατίθεται πλέον σε διεθνείς ανεξάρτητους εμπειρογνώμονες!

Ο Επίτροπος της Ε.Ε. και ο Υπουργός Υγείας υπέγραψαν συμφωνία για τη συνέχιση και την εδραίωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης. Στη συμφωνία αυτή, που ουσιαστικά περιλαμβάνει κάποια από τα χρόνια αιτήματα των φορέων ψυχικής υγείας, συγκεκριμένα αναφέρεται:

• Η δημιουργία ομάδας διεθνών ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων με κύρια αποστολή την εκτίμηση και την αξιολόγηση της προόδου υλοποίησης του προγράμματος μέχρι την ολοκλήρωση της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης (σημ. σε δελτίο τύπου που εξέδωσε το Υπουργείο Υγείας παρουσιάζει το συγκεκριμένο μέτρο ως πρότασή του!).

• Η σύναψη συμφώνων αποδοχής όρων υλοποίησης των δράσεων ψυχικής υγείας μεταξύ του Υπουργείου Υγείας και των μη-κερδοσκοπικών φορέων (ΜΚΟ), για την διασφάλιση εφαρμογής των ποιοτικών προτύπων των προσφερόμενων υπηρεσιών και των κριτηρίων παρακολούθησης, αξιολόγησης και οικονομικού ελέγχου (σημ. η σύναψη συμβάσεων αποτελούσε χρόνιο αίτημα των φορέων και τις απέφευγε συστηματικά το υπουργείο, προφανώς γιατί έτσι απέφευγε και τις υποχρεώσεις του).

• Η επέκταση της χρηματοδοτικής στήριξης των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης (ΚοιΣΠΕ) (σημ. μια προτεραιότητα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης που δεν “προχώρησε” ποτέ).

• Η πλήρης κάλυψη των προϋπολογισμών των κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας των μη-κερδοσκοπικών φορέων από τον κρατικό προϋπολογισμό με προκαταβολές ανά τρίμηνο (σημ. αυτό σημαίνει ότι η ηγεσία του Υπουργείου θα πρέπει να σταματήσει να εφευρίσκει ανεφάρμοστες λύσεις, όπως το περίφημο 2% επί των προμηθειών, το νοσήλιο για τους ελάχιστους ασφαλισμένους, τα χρήματα από το Κρατικό Λαχείο κτλ και επιτέλους να αρχίσει να χρηματοδοτεί τις κοινοτικές δομές).

• Η άμεση πρόσληψη μέχρι το τέλος του 2009, 100 ιατρών (ψυχιάτρων, παιδοψυχιάτρων) και 800 λοιπών επαγγελματιών ψυχικής υγείας με προτεραιότητα στη στελέχωση των ψυχιατρικών τμημάτων των Γενικών Νοσοκομείων και των Κέντρων Ψυχικής Υγείας.

Αυτά λένε οι πρώτες πληροφορίες και περιμένουμε να δούμε τι άλλο περιλαμβάνει το μνημόνιο που υπέγραψαν ο Υπουργός Υγείας και ο Επίτροπος της Ε.Ε. Φυσικά, θα πρέπει επίσης να δούμε πότε θα ξεκινήσει η εφαρμογή των μέτρων και μετά από πόσο καιρό θα καταφέρουν να λειτουργήσουν και πάλι κανονικά οι κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας.

Προς το παρόν, σας προτείνουμε να διαβάσετε το απίστευτο – για άλλη μια φορά - δελτίο τύπου που εξέδωσε το Υπουργείο Υγείας μετά την επίσκεψη του Επιτρόπου. Μεταξύ άλλων ο κ. Αβραμόπουλος μας ενημερώνει ότι “μια δυναμική εποχή ανοίγει για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την πολιτική της Ψυχικής Υγείας, ενώ σηματοδοτείται ένα ποιοτικό άλμα του κοινωνικού μας πολιτισμού, για μια από τις ευπαθέστερες κοινωνικές ομάδες, που είναι οι ψυχικά ασθενείς συνάνθρωποί μας”.

Δηλαδή, για να ανοίξει η “δυναμική εποχή” και να γίνει το “ποιοτικό άλμα” έπρεπε πρώτα να χρεοκοπήσει το δημόσιο σύστημα ψυχικής υγείας, να κλείσουν ψυχιατρικές κλινικές σε δημόσια νοσοκομεία, να διαλυθούν οι κοινοτικές δομές ψυχικής υγείας των ΜΚΟ (κάποιες έχουν ήδη κλείσει); Έπρεπε να παραιτηθούν δεκάδες εργαζόμενοι (γιατί δεν άντεχαν να είναι απλήρωτοι για έξι μήνες) και χιλιάδες ψυχικά ασθενείς με τις οικογένειές τους να ζουν με την αβεβαιότητα για το μέλλον τους; Έπρεπε να παρέμβει ο Συνήγορος του Πολίτη, η Ειδική Επιτροπή Ελέγχου Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές, η Παιδοψυχιατρική Εταιρία Ελλάδος, η Mental Health Europe και πολλοί άλλοι φορείς; Έπρεπε να κατατεθεί πληθώρα ερωτήσεων στο Ελληνικό και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο; Τελικά, έπρεπε να παρέμβει η Ευρωπαϊκή Ένωση;

Κύριε Υπουργέ, έγιναν όλα αυτά για να επιτύχουμε τελικά όχι ένα “ποιοτικό άλμα” αλλά το αυτονόητο. Γιατί θα πρέπει να γνωρίζετε ότι πριν από τα μεγάλα λόγια και τα μεγάλα άλματα πρέπει να ξαναχτίσουμε ό,τι διαλύθηκε τα τελευταία χρόνια με ευθύνη του Υπουργείου Υγείας και αυτό απαιτεί δουλειά. Ελπίζουμε, λοιπόν, αυτή τη φορά να μας επιτρέψετε να συνεχίσουμε τη δουλειά μας.

...και θα συνεχίσουμε να παρακολουθούμε στενά την πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης!

Ευρωπαϊκή Επιτροπή: Απειλείται η ψυχιατρική μεταρρύθμιση

Πριν από δύο μήνες πληροφορηθήκαμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διέκοψε τη χρηματοδότηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υγεία –Πρόνοια», μέχρι την πλήρη διευθέτηση του ζητήματος της βιωσιμότητας των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης. Μάλιστα, το Υπουργείο Υγείας είχε σπεύσει να υποβαθμίσει το γεγονός με ένα δελτίο τύπου που εξέδωσε την 28η Ιανουαρίου.

Όμως, η απάντηση του Επιτρόπου Vladimir Spidla, σε σχετική ερώτηση του Ευρωβουλευτή Δημήτρη Παπαδημούλη, δεν αφήνει καμιά αμφιβολία για το τι συνέβη τον Ιανουάριο που πέρασε. “Η Επιτροπή υποχρεώθηκε να διακόψει τις ενδιάμεσες πληρωμές, το ποσό των οποίων ανέρχεται σε 4.886.179,58 €”, απαντά ο κ. Spidla και επισημαίνει ότι “η υποχρηματοδότηση αυτών των δομών θέτει σε κίνδυνο την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα του προγράμματος καθώς και την ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα”.

Αξίζει, λοιπόν, να διαβάσετε το ερώτημα που θέσαμε στις 29 Ιανουαρίου με τίτλο: Ποιος Ψεύδεται; και στη συνέχεια την απάντηση του κ. Spidla στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Θα την διαψεύσει και αυτή το Υπουργείο Υγείας;

17 Φεβρουαρίου 2009 - Κοινοβουλευτική ερώτηση
Υποβολή: Dimitrios Papadimoulis (GUE/NGL)

Θέμα: Χρηματοδότηση δομών ψυχικής υγείας

Το Υπουργείο Υγείας σε δελτίο τύπου αναφέρει: «η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προέβη σε αναστολή για την ενδιάμεση πληρωμή του Επιχειρησιακού Προγράμματος Υγείας και Πρόνοιας, επισημαίνοντας ότι η αναστολή αυτή ισχύει μέχρι την πλήρη διευθέτηση της βιωσιμότητας των ιδιωτικών δομών ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης». Το σοβαρό πρόβλημα της υποχρηματοδότησης των μονάδων ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης επισημαίνει και ο Συνήγορος του Πολίτη ο οποίος διαπίστωσε ότι, λόγω των περικοπών, κινδυνεύει να ματαιωθεί το όραμα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και να εγκαταλειφθεί ο στόχος του προγράμματος «Ψυχαργώ».

Θα επιθυμούσα η Επιτροπή να με ενημερώσει:
1. Ποιοι είναι οι λόγοι που οδήγησαν στην αναστολή πληρωμής που αναφέρει το Υπουργείο Υγείας; Σε τι ποσό αναφέρεται, ποια μέτρα περιλαμβάνει και ποια αναμένεται να είναι η διάρκεια της;
2. Κινδυνεύει το πρόγραμμα «Ψυχαργώς» λόγω υποχρηματοδότησης; Ποιες είναι οι σχετικές υποχρεώσεις των ελληνικών αρχών και σε ποιες ενέργειες οφείλουν να προβούν;

31 Μαρτίου 2009 - Απάντηση του κ. Špidla εξ ονόματος της Επιτροπής

1. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή γνωρίζει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι ψυχοκοινωνικές δομές λόγω της καθυστέρησης πληρωμών από την πλευρά των εθνικών αρχών. Αυτές οι δυσκολίες είναι τέτοιες ώστε απειλούν την καλή λειτουργία αυτών των δομών και την ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα που αποτελεί έναν από τους κύριους στόχους του Επιχειρησιακού Προγράμματος (ΕΠ) «Υγεία- Πρόνοια 2000-2006» και του άξονα προτεραιότητας 5 «Εδραίωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, φροντίδα πρώτου βαθμού και δημόσια υγεία» του ΕΠ «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού 2007-2013» στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ).

Εν αναμονή της λύσης αυτών των προβλημάτων, η Επιτροπή υποχρεώθηκε να διακόψει τις ενδιάμεσες πληρωμές, το ποσό των οποίων ανέρχεται σε 4.886.179,58 € και αφορά τις αιτήσεις για πληρωμές που υποβλήθηκαν από το Δεκέμβριο του 2008 στο πλαίσιο του ΕΚΤ για το ΕΠ «Υγεία- Πρόνοια 2000-2006». Η διακοπή αυτή θα οδηγούσε σε επίσημη διαδικασία προ-αναστολής, αν οι ελληνικές αρχές δεν λάμβαναν επειγόντως τα αναγκαία μέτρα για να εγγυηθούν την καλή λειτουργία των ψυχοκοινωνικών δομών.

2. Η Επιτροπή προσδίδει μεγάλη σημασία στη βιωσιμότητα των ψυχοκοινωνικών δομών που έχουν δημιουργηθεί στο πλαίσιο του πολυετούς προγράμματος «ΨΥΧΑΡΓΩ» και οι οποίες έχουν λάβει χρηματοδότηση στο πλαίσιο του ΕΚΤ για την περίοδο προγραμματισμού 2000-2006. Η υποχρηματοδότηση αυτών των δομών θέτει σε κίνδυνο την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα του προγράμματος καθώς και την ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης στην Ελλάδα. Εναπόκειται στις εθνικές αρχές να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και την καλή λειτουργία αυτών των δομών μετά την αρχική περίοδο των 18 έως 24 μηνών κατά τη διάρκεια της οποίας έλαβαν κοινοτική συγχρηματοδότηση.

Όπως αναφέρεται στις απαντήσεις της Επιτροπής στις προηγούμενες ερωτήσεις σχετικά με τη ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα (E-5263/08 και E-4408/08(1)), τα κράτη μέλη έχουν την αποκλειστική ευθύνη για την οργάνωση και τη λειτουργία του συστήματος υγείας. Η δράση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω του ΕΚΤ, είναι συμπληρωματική των εθνικών πολιτικών και παρεμβάσεων. Η Επιτροπή έχει την πεποίθηση ότι οι ελληνικές αρχές θα λάβουν τα αναγκαία μέτρα για την εξεύρεση βιώσιμης λύσης, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις που έχουν λάβει στο πλαίσιο του Κοινοτικού Πλαισίου Στήριξης, του ΕΠ «Υγεία- Πρόνοια 2000-2006» καθώς και του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου και του προγράμματος Ανάπτυξη Ανθρωπίνων Πόρων 2007-2013.

Αναμένουμε τα αποτελέσματα της συνάντησης της πολιτικής ηγεσίας του Υπουργείου Υγείας με τον κ. Vladimir Spidla, ο οποίος επισκέπτεται τη χώρα μας αύριο.

Επίσκεψη του Vladimir Spidla στην Κρήτη

Ενώ η δραματική κατάσταση στο χώρο της ψυχικής υγείας συνεχίζεται, η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας θα ξεναγήσει τον Επίτροπο Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων κ. Vladimir Spidla στις δομές ψυχικής υγείας των Χανίων, σε μια ύστατη προσπάθεια να τον πείσει για τα "σημαντικά επιτεύγματα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης"! Φυσικά, ο κ. Spidla δεν θα ξεναγηθεί ούτε σε κάποιο ψυχιατρείο της χώρας μας, ούτε σε κάποια κοινοτική δομή ψυχικής υγείας που έκλεισε. Μάλλον δεν θα μάθει ούτε ότι οι εργαζόμενοι στην ψυχική υγεία παραμένουν απλήρωτοι για μήνες...

Ακολουθεί το δελτίο τύπου του Υπουργείου Υγείας:

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ SPIDLA ΣΤΙΣ ΔΟΜΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΧΑΝΙΩΝ
ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ 7 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2009

Η επίσκεψη του Επιτρόπου Απασχόλησης και Ίσων ευκαιριών της ΕΕ, κ. Vladimir Spidla στα Χανιά πραγματοποιείται στο πλαίσιο διήμερης επίσκεψης στην χώρα μας και σειράς συναντήσεων με τους Υπουργούς με αρμοδιότητες, που άπτονται του χαρτοφυλακίου του, Απασχόλησης, Παιδείας, Δημόσιας Διοίκησης και Υγείας. Η επίσκεψη του Επιτρόπου συνεχίζεται την 7η Απριλίου με περιοδεία του Επιτρόπου και Αντιπροσωπείας ΕΕ στην Κρήτη, όπου θα επισκεφτεί αποκλειστικά δομές της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης, που συγχρηματοδοτήθηκαν από τα Διαρθρωτικά Ταμεία και θα δώσει κοινή συνέντευξη τύπου με τον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, κ. Αβραμόπουλο.

Κυρίαρχο θέμα της Συνέντευξης Τύπου είναι η πορεία και το μέλλον της μεταρρύθμισης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην Ελλάδα. Η επίσκεψη του Επιτρόπου γίνεται σε κρίσιμη περίοδο, μετά από μακρά περίοδο σημαντικών επιτευγμάτων της μεταρρύθμισης και ολοκλήρωση του σχεδιασμού των παρεμβάσεων εδραίωσης του νεου μοντέλου, αλλά και επίλυσης θεμάτων, όπως ανεπάρκειες στην χρηματοδότηση των δομών ευθύνης ΝΠΙΔ, οι οποίες δημιουργήθηκαν με την συμβολή ΕΕ και ΥΥΚΑ. Τον κ. Spidla θα συνοδεύουν οι κ. Michael RALPH (μέλος του Γραφείου Επιτρόπου), οκ. Ιερόθεος Παπαδόπουλος (Δ/ντης της Αντιπροσωπείας ΕΕ στην Ελλάδα), οι κ. Georges KINTZELE και Aurelio CECILIO (επικεφαλής της Γεωγραφικής Ενότητας της ΕΕ, που αφορά την Ελλάδα.

Η Συνέντευξη Τύπου θα διεξαχθεί σε Αίθουσα του Ξενοδοχείου PERLA, στις 12.00 και θα ακολουθήσει γεύμα.

Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση υλοποιείται εδώ και χρόνια στην Ελλάδα μέσα από παρεμβάσεις και ενέργειες που περιλαμβάνουν νέες κοινοτικές δομές με σκοπό την οριστική κατάργηση 5 ψυχιατρείων της χώρας και το σύνολο των παρεμβάσεων που επιτρέπουν στον ψυχικά ασθενή να παραμείνει ενεργός πολίτης, μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον, με αυτονομία, οικονομική δράση και κοινωνική ένταξη.

Το μεγαλύτερο μέρος των παρεμβάσεων συγχρηματοδοτείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Υγεία-Πρόνοια» 2000-2008, με 75% από την Ευρωπαϊκή Ένωση-Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και 25% από εθνικούς πόρους-Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης.

http://www.mohaw.gr/epikeimeni-episkepsi-epitropoy-spintla-sta-chania