Μια ιστορία ψυχιατρικής νοσηλείας

 

Ελλείψει των αναγκαίων δομών ψυχικής υγείας, συχνά συγγενείς ασθενών με ψυχικά προβλήματα αναγκάζονται να καταφεύγουν στον εγκλεισμό των ψυχικώς πασχόντων με εισαγγελική εντολή, προκειμένου να εξασφαλίσουν την εισαγωγή τους σε κάποιο νοσοκομείο ή ψυχιατρική κλινική!

Το 97% των ασθενών μεταφέρεται από περιπολικά της Αστυνομίας και όχι από το ΕΚΑΒ (όπως προβλέπεται από τον νόμο), γεγονός που, όπως επισημαίνεται σε έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, υποδηλώνει την αντιμετώπιση των ατόμων αυτών ως «δυνάμει επικίνδυνων προσώπων» και όχι ως ασθενών. Η αδικαιολόγητη αυτή αντιμετώπιση των ψυχικά ασθενών εκδηλώνεται με τη δέσμευσή τους με χειροπέδες και τη συνοδεία τους από αστυνομικό προσωπικό, ακόμη και όταν η θέα του ένστολου προσωπικού επιτείνει την ταραχή και επιδεινώνει την κατάσταση της υγείας τους.

Τα παραπάνω στοιχεία δημοσιεύθηκαν τον περασμένο μήνα στο Έθνος και προέρχονται από έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη που δείχνει ότι η ψυχική υγεία στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται με συνθήκες... τρίτου κόσμου. Εξ ου και η τεράστια διαφορά των ακούσιων εγκλεισμών, που στη χώρα μας αντιπροσωπεύουν το 55%-60% των εισαγωγών σε ψυχιατρεία, την ώρα που στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες το αντίστοιχο ποσοστό είναι στο 7%-8%!

Τα ποσοστά είναι αποκαλυπτικά και πίσω από τα αυτά τα ποσοστά υπάρχουν ανθρώπινες ιστορίες. Κάθε ψυχιατρικός εγκλεισμός αποτελεί μια επώδυνη εμπειρία για τους ασθενείς αλλά και για τους συγγενείς τους. Μια εμπειρία σαν αυτή που περιγράφει η επιστολή που λάβαμε στο psi-action:

Εδώ και καιρό ταλανίζομαι από τη σκέψη να γράψω για την εμπειρία που ζήσαμε η μητέρα μου και γώ, όταν το καλοκαίρι του 2008 χρειάστηκε να νοσηλευθεί ακούσια. Η εμπειρία, άθλια και τραυματική, κυρίως για εκείνη αλλά και για μένα που αναγκάστηκα να μπω στη διαδικασία της εισαγγελικής παραγγελίας για την ακούσια εξέτασή της. 

Η μητέρα μου, μετά από 35 χρόνια εργασίας στο χώρο της δημόσιας υγείας ως ανώτατη διοικητική υπάλληλος και λίγο μετά το θάνατο του συζύγου της, άρχισε να παρουσιάζει σημαντικά προβλήματα που δυσκόλευαν τη ζωή της. Κάθε προσπάθειά μου για να συμβουλευθεί ειδικό ψυχικής υγείας κατέληγε όλα αυτά τα χρόνια σε αποτυχία και τραυμάτιζε καθημερινά τη σχέση μας. Όμως δεν έβρισκα το κουράγιο να ανέβω τα σκαλιά της Εισαγγελίας, όσο και αν ήταν πια αναγκαίο για την υγεία της. Όμως τα πράγματα αγρίεψαν και ένα πολύ σοβαρό επεισόδιο με ανάγκασε να πάρω την επώδυνη απόφαση. Ο γολγοθάς άρχισε:

ΗΜΕΡΑ ΠΡΩΤΗ: Η μητέρα μου παρουσιάζει οξύ επεισόδιο. Δεν ξέρω πώς να το χειριστώ. Αλήθεια πού να αποτανθώ; Οι αστυνομικοί που έρχονται στο σπίτι μου, όπου η μητέρα μου μας έχει αποκλείσει, δυσκολεύονται να τη πείσουν να φύγει και μου λένε ότι δεν μπορούν να κάνουν τίποτα χωρίς εισαγγελική παραγγελία. Φεύγουν.

ΗΜΕΡΑ ΔΕΥΤΕΡΗ: Πρωί-πρωί πηγαίνω στην Εισαγγελία. Η ουρά στον Εισαγγελέα Ακροάσεων ατελείωτη. Η αγωνία μου μεγαλώνει λεπτό προς λεπτό. Δεν ξέρω που βρίσκεται η μητέρα μου ούτε σε τι κατάσταση είναι. Ο Εισαγγελέας, αφού άκουσε το ιστορικό, μου ζήτησε να εξετασθούν σαν μάρτυρες άτομα παρόντα στο επεισόδιο, όχι όμως στην Εισαγγελία, αλλά στο κατά τόπο αρμόδιο Αστυνομικό Τμήμα. Στο Αστυνομικό Τμήμα διηγούμαι για δεύτερη φορά τα γεγονότα. Ήδη μέχρι να τελειώσει η επώδυνη διαδικασία των καταθέσεων έχει φθάσει απόγευμα. Όταν επιστρέφω στην Εισαγγελία τη βρίσκω κλειστή και μέχρι ο Εισαγγελέας να επιστρέψει και να εκδώσει την παραγγελία έχει βραδιάσει. Όταν φτάνω πια στο Αστυνομικό Τμήμα ο Αξιωματικός Υπηρεσίας μου αναγγέλλει ότι η παραγγελία δεν μπορεί να εκτελεστεί γιατί δεν υπάρχει περιπολικό. Εντωμεταξύ η μητέρα μου –που μου τηλεφωνεί συνέχεια- είναι σε έντονο παραλήρημα, μόνη της, χαμένη στους φόβους της και η οικογένεια μου σε πλήρη αγωνία για το τι πρόκειται να γίνει. Ρωτάω τον αξιωματικό τι να κάνω και μου απαντά θα έρθετε πάλι αύριο το πρωί.

ΗΜΕΡΑ ΤΡΙΤΗ: Πρωί-πρωί είμαι μπροστά σε άλλον Αξιωματικό Υπηρεσίας ο οποίος –ξινά- μου λέει ότι δεν μπορεί και πάλι να εκτελεστεί η παραγγελία γιατί δεν υπάρχει περιπολικό, να πάω σπίτι μου και να περιμένω τηλέφωνό τους. Όλο αυτό το χρονικό διάστημα να τρέμω ότι η μητέρα μου μέσα στο παραλήρημά της μπορεί να κάνει κακό στον εαυτό της. Έχει φτάσει πια απόγευμα όταν μου τηλεφωνούν από την Αστυνομία να μου πουν ότι έχουν περιπολικό, αλλά δεν το στέλνουν αν δεν τους διαβεβαιώσω ότι η μητέρα μου είναι σπίτι και ότι θα τους ανοίξει. Τους απαντώ ότι δεν μπορώ να τους διαβεβαιώσω για τίποτα από τα δύο. Τότε μου απαντούν ότι δεν μπορούν να στείλουν περιπολικό. Πλέον σε έξαλλη κατάσταση πηγαίνω στο Αστυνομικό Τμήμα, όπου για τρίτη ή τέταρτη φορά αναγκάζομαι να διηγηθώ επώδυνα και προσωπικά περιστατικά δικά μου και της μητέρας μου. Νιώθω ντροπή… Το στίγμα… Το βλέμμα των αστυνομικών απέναντι μου εξεταστικό με ενοχλεί. Ο Αξιωματικός Υπηρεσίας αφού με άκουσε μου συνέστησε να τους τηλεφωνήσω μόλις βρω τη μητέρα μου σε ανοιχτό χώρο, οπότε εκεί θα αναγκασθεί να μπει στο περιπολικό. Τον κοιτάζω ξέπνοη. Πώς θα γίνει αυτό; να παρακολουθώ δηλαδή τη μητέρα μου; Δεν πήρα απάντηση. Απογοητευμένη φεύγω και κατευθύνομαι προς το σπίτι της μητέρας μου. Τη βρίσκω να κάθεται στα σκαλιά της πολυκατοικίας μόνη της, χαμένη, αλλού… Σε πλήρη πανικό και με απερίγραπτα συναισθήματα τηλεφωνώ στην Αστυνομία. Σε λίγα λεπτά έφτασε το περιπολικό με δύο αστυνομικούς οι οποίοι, μην έχοντας φυσικά εκπαίδευση να χειριστούν τέτοια περιστατικά, δεν μπόρεσαν να βάλουν τη μητέρα μου στο περιπολικό. Ακολούθησαν απίστευτες σκηνές στο δρόμο, παρουσία περαστικών, που φαίνεται ότι τους άρεσε το θέαμα γιατί είχαν μαζευτεί γύρω μας σαν σε πηγαδάκι. Η μητέρα μου να φωνάζει, να με βρίζει, ο αστυνομικός να μου λέει βάλτην εσύ στο περιπολικό, μάνα σου είναι… Καταρρέω σε μια γωνιά. Το περιπολικό φεύγει και γώ μένω ανήμπορη, μη μπορώντας να καταλάβω τι έχει ακριβώς συμβεί και κυρίως τι πρόκειται να γίνει. Γυρνάω σπίτι μου –αλήθεια δεν ξέρω πώς- πιστεύοντας ότι δεν θα μπορέσω τελικά να βοηθήσω τη μητέρα μου που ύστερα και από το καταδιωκτικό περιστατικό που μόλις βίωσε βυθίστηκε ακόμα πιο έντονα στο παραλήρημα. Φοβάμαι ότι όλα έχουν χαθεί και η μητέρα μου κινδυνεύει σοβαρά.

ΗΜΕΡΑ ΤΕΤΑΡΤΗ: Πρωί προσπαθώ να πιω ένα καφέ και να ανασυντάξω τις σκέψεις μου. Δίπλα το παιδί μου προσπαθεί να μου πιάσει κουβέντα, με έχει χάσει για μέρες. Εννοείται ότι έχω εγκαταλείψει κάθε ελπίδα ότι θα εκτελεστεί η παραγγελία. Σκέφτομαι γιατί πρέπει αστυνομικοί να κάνουν αυτή την δουλειά; δεν έπρεπε τουλάχιστον να υπάρχει συνεργασία ΕΚΑΒ και Αστυνομίας; Άρρωστη είναι η μητέρα μου και όχι εγκληματίας που πρέπει να συλληφθεί. Το κεφάλι μου πάει να σπάσει, δεν ξέρω τι να κάνω, πώς να αντιδράσω… Εκείνη τη στιγμή, με παίρνουν πάλι τηλέφωνο από την Αστυνομία, μου λένε ότι έχουν διαθέσιμο περιπολικό και να πάω τώρα αμέσως στο σπίτι της μητέρας μου. Τους ρωτάω τι διαφορετικό θα γίνει από το χθεσινό εφιαλτικό επεισόδιο; Τουλάχιστον – το σκέφτομαι τελευταία στιγμή- τους ζητάω να ειδοποιήσουν το ΕΚΑΒ. Ακούω τον εαυτό μου να φωνάζει: άρρωστη είναι η μητέρα μου όχι καταζητούμενη. Πηγαίνω για άλλη μια φορά έξω από το σπίτι της μητέρας μου, όπου έχει φτάσει το περιπολικό. Οι αστυνομικοί με αντιμετωπίζουν με το γνωστό ύφος, το περιπολικό έχει κλείσει το δρόμο, ο κόσμος κοιτάζει περίεργα, περιμένουμε το ΕΚΑΒ. Η μητέρα μου φυσικά μόλις ακούει κουδούνι δεν ανοίγει, χρησιμοποιώ μια γειτόνισσα για να ανοίξει και .. μπουκάρουν.. αυτή είναι η εικόνα. Νιώθω άθλια, σαν να κατέδωσα τη μητέρα μου, που με βλέπει και αρχίζει να ουρλιάζει και να με βρίζει. Καταλαβαίνει… Ο ΕΚΑΒιτης μου λέει να πάω παραπέρα, με μαζεύει ένας γείτονας από το διπλανό διαμέρισμα. Ακούω φωνές και μετά τίποτα… Σε λίγο τη παίρνουν και τη βάζουν στο ασθενοφόρο. Κανείς δεν μπήκε στο κόπο να μου πει που τη πάνε. Τους ρωτάω εγώ. Ο αστυνομικός μου λέει, πάρε το αυτοκίνητο σου και έλα στο Δαφνί. Το στίγμα… στο Δαφνί; η μητέρα μου; που ήταν εργαζόμενη μια ζωή; που ταξίδεψε με τον άντρα της σε όλο τον κόσμο; Μέσα στο ταξί κλαίω με λυγμούς. Μέχρι να πάω ήδη την εξέταζαν. Οι ίδιοι αστυνομικοί περίμεναν απ’ έξω. Γιατί; για να μη τους φύγει; Σε λίγο με κάλεσαν οι δύο γιατροί. Μου ζήτησαν ιστορικό και μου είπαν ότι η μητέρα μου χρήζει νοσηλείας. Δεν νομίζω ότι έχω σταματήσει να κλαίω. Αν είναι δυνατόν, το ίδιο περιπολικό που την έφερε από το σπίτι της την μεταφέρει από τα εξωτερικά ιατρεία στο κλειστό τμήμα νοσηλείας. Τη βλέπω στο πίσω κάθισμα του περιπολικού και θέλω να πάω να τη πάρω και να πάμε σπίτι. Δεν το αντέχω. Η γιατρός στα εξωτερικά ιατρεία μου λέει ότι πρέπει να πάω να της φέρω ρούχα και ότι έκανα το σωστό για τη μητέρα μου. Επιστρέφω και μπαίνω στο τμήμα για να παραδώσω τα ρούχα. Οι γιατροί προηγουμένως μου είχαν πει ότι η μητέρα μου δεν κάνει να με δει. Νόμιζα ότι οι νοσηλευτές θα το φρόντιζαν αυτό…Με το που μπαίνω όμως η μητέρα μου είναι εκεί μπροστά στη πόρτα και αφού με βρίζει, μου ζητάει να τους ζητήσω να τη βγάλουν. Τι μου έκανες; τι μου έκανες; το βλέμμα και τη φωνή αυτή δεν θα τα ξεχάσω ποτέ. Κοιτάζω γύρω μου. Με το βλέμμα μου ζητάω βοήθεια από τους νοσηλευτές. Νιώθω απόγνωση όταν η βοήθεια δεν έρχεται. Όμως ούτε η μητέρα μου νιώθω να έχει βοήθεια. Από το σπίτι της βρέθηκε στο χώρο του ψυχιατρείου. Άραγε της είπαν κάτι; Την στήριξαν; Η αφέθηκε μόνη της στους φόβους της; Είμαι σοκαρισμένη… Δεν είχα ξαναμπεί σε ψυχιατρείο… Φοβάμαι για τη μητέρα μου. Το μόνο που μου είπε είναι ότι της έκαναν ένεση…

Η μητέρα μου νοσηλεύθηκε για περίπου δύο μήνες και όλο αυτό το διάστημα που την επισκεπτόμουν συνεχίστηκαν οι νύχτες αγωνίας. Το κλειστό τμήμα στο οποίο νοσηλεύθηκε ήταν καθαρό. Το δωμάτιο ευρύχωρο και κλιματιζόμενο. Το Δαφνί έχει ανακαινισθεί. Και εδώ σταματούν τα παρήγορα. Δύο μήνες δυσκολευόμουν να βρώ και να μιλήσω με γιατρό. Δεν νομίζω ότι δεν είχαν την διάθεση, χρόνο δεν είχαν. Ελάχιστοι γιατροί πολλοί οι ασθενείς. Σε ποιόν να δώσουν χρόνο; Στους ασθενείς τους ή στους συγγενείς; Οι νοσηλευτές κλεισμένοι μέσα στο χώρο τους απροσπέλαστοι. Προσπαθούσα να δώσω δικαιολογίες. Δημόσιο νοσοκομείο είναι γιατί να διαφέρει από τα υπόλοιπα; Τα ίδια δεν αντιμετωπίζουμε όλοι οι Έλληνες σε όλα τα δημόσια νοσοκομεία; Μήπως σε οποιαδήποτε κλινική γενικού νοσοκομείου δεν «κυνηγάμε» το γιατρό για να μας ενημερώσει για τον ασθενή μας;

Μέχρι που ένα επεισόδιο με συγκλόνισε. Ημέρα εφημερίας και μία νεαρή κοπέλα μόλις έχει εισαχθεί με εισαγγελική παραγγελία για ακούσια νοσηλεία. Ρωτάει ξανά και ξανά τη νοσηλεύτρια γιατί την έφεραν εκεί μέσα, γιατί της πήραν τα προσωπικά της είδη. Η νοσηλεύτρια μην αντέχοντας τις επαναλαμβανόμενες ερωτήσεις ξεσπάει, τη βρίζει και της λέει να πας να ρωτήσεις τη μάνα σου που σε έφερε εδώ. Είμαι μπροστά και δεν αντέχω να μην αντιδράσω. Είσαι ψυχιατρική νοσηλεύτρια της λέω, αυτή είναι η δουλειά σου να υποστηρίζεις τους ασθενείς σου. Στα γρήγορα μαζεύονται προς υπεράσπισή της οι συνάδελφοι της, εγώ απάντηση δεν πήρα. Αλήθεια τι να μου έλεγαν; Την αλήθεια; Ότι είναι επαγγελματικά κουρασμένοι; Ότι και αυτοί δεν πλαισιώνονται κατάλληλα στο εξαιρετικά δύσκολο έργο τους; Εννοείται ότι η κοπέλα που ρώταγε κουραστικά την ίδια ερώτηση έμεινε μόνη της. Δεν είδα κανέναν ψυχολόγο ή άλλον ειδικό να την πλησιάζει εκείνη την πρώτη δύσκολη στιγμή της εισαγωγής της. Μετά το επεισόδιο απίστευτα ταραγμένη πηγαίνω στο σαλόνι. Με πλησιάζουν πολλοί νοσηλευόμενοι, όπου όλοι μου λένε για τον τρόπο που τους φέρονται εκεί μέσα. Τους παρατηρώ: άνθρωποι από όλες τις ηλικίες και από όλα τα κοινωνικά επίπεδα. Άνθρωποι που έτυχε να νοσήσουν… Θα μπορούσε να έχει συμβεί και σε μένα…Όλο αυτό το χρονικό διάστημα αλλά και μέχρι σήμερα δεν σταμάτησα να προβληματίζομαι για την αντιμετώπιση των ψυχικά ασθενών. Κάθε στιγμή από την Εισαγγελία και μετά είναι μία βάναυση στιγμή γι’ αυτούς. Η «σύλληψη» από ανεκπαίδευτους αστυνομικούς (κοστίζει η εκπαίδευση τους), η «συνοδεία» με το περιπολικό (κοστίζει η παρουσία και του ΕΚΑΒ), η «προσαγωγή» στο κλειστό τμήμα νοσηλείας (κοστίζει η ύπαρξη επιπλέον ειδικών ψυχικής υγείας). Και μετά; η θεραπεία; Πέρα από τη φαρμακευτική νοσηλεία ένιωσα τη παντελή έλλειψη άλλων υποστηρικτικών υπηρεσιών για τους ασθενείς. Δεν φταίει ούτε το ιατρικό ούτε το νοσηλευτικό προσωπικό. Στο μέτρο των δυνατοτήτων που έχουν, κάνουν ό,τι μπορούν.Ας σταματήσω όμως εδώ, ο προβληματισμός δεν χωρά σε τρεις κόλλες χαρτί. Ένα είναι σίγουρο: Οι ψυχικά ασθενείς που δεν έχουν οικογένεια να τους στηρίξει είναι πραγματικά καταδικασμένοι να μη ζουν. Απλά μπαινοβγαίνουν στα κλιματιζόμενα ανακαινισμένα κλειστά τμήματα των δημόσιων ψυχιατρείων καταναλώνοντας πανάκριβα φάρμακα.

*Φωτογραφία: Eve McDougall "Container" (Acrylic on Canvas).
The Other Side Gallery