Oi Νοσηλευτές Ψυχιατρικών Νοσοκομείων για τη "φύλαξη - νοσηλεία" κρατουμένων ασθενών

Σε συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησης με τίτλο “Οι ανεπιθύμητες κατηγορίες της ψυχιατρικής” δημοσιοποιούμε την επιστολή* που λάβαμε από τον Σύλλογο Νοσηλευτών Ψυχιατρικών Νοσοκομείων – Ε.Σ.Υ. του νομού Αττικής. Θα προσπαθήσουμε να συγκεντρώσουμε όσες περισσότερες απόψεις μπορούμε γι' αυτό το πολύπλευρο θέμα (όποιος θέλει να συμβάλει σε αυτή την προσπάθεια, με σχετικά κείμενα ή με τις προσωπικές του απόψεις, μπορεί να μας τα στείλει).

Ο Σύλλογος Νοσηλευτών Ψυχιατρικών Νοσοκομείων – ΕΣΥ του νομού Αττικής (ΣΥ.ΝΟ.ΨΥ.ΝΟ. –ΕΣΥ ΑΤΤΙΚΗΣ) σχετικά με τη νοσηλεία ψυχικά ασθενών με το άρθρο 69-70 του Π.Κ. στα ψυχιατρικά νοσοκομεία επισημαίνει τα ακόλουθα:

Οι παρεχόμενες υπηρεσίες ψυχικής υγείας στη χώρα μας όπως γνωρίζεται στηρίζονται πλέον στις αρχές της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης που στοχεύουν στην πρόληψη, στην βελτίωση των συνθηκών νοσηλείας, στην αποασυλοποίηση των ψυχικά ασθενών, στην συρρίκνωση και εκεί όπου είναι εφικτό στο κλείσιμο των ψυχιατρικών νοσοκομείων, δίνοντας παράλληλα έμφαση στην ανάπτυξη κοινοτικών δομών.

Σύμφωνα με τις διατάξεις του Π.Κ. οι συγκεκριμένοι ασθενείς, έπειτα από την πραγματογνωμοσύνη που διενεργείται στις δικαστικές φυλακές το δικαστήριο διατάσσει την μεταφορά τους για φύλαξη και νοσηλεία στα ψυχιατρικά νοσοκομεία. Στις περισσότερες περιπτώσεις νοσηλεύονται στα τμήματα εισαγωγών (κλειστά τμήματα) και καλύπτουν κλίνες για μακρύ χρονικό διάστημα, τις περισσότερες φορές έως και χρόνια. Τακτική η οποία βρίσκεται σε αντίφαση με τον χαρακτήρα των ψυχιατρικών νοσοκομείων και τις αρχές της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης.

Το άρθρο 34 του Π.Κ. αναφέρει: «η πράξη δεν καταλογίζεται στον δράστη αν, όταν τη διέπραξε, λόγω νοσηρής διατάραξης των πνευματικών λειτουργιών ή διατάραξης της συνείδησης, δεν είχε την ικανότητα να αντιληφθεί το άδικο της πράξης του ή αν ενεργήσει σύμφωνα με την αντίληψή του για το άδικο αυτό».

Σύμφωνα με το άρθρο 36 του Π.Κ. «αν εξαιτίας κάποιας από τις ψυχικές καταστάσεις που αναφέρονται στο άρθρο 34, δεν έχει εκλείψει εντελώς μειώθηκε όμως σημαντικά η ικανότητα για καταλογισμό που απαιτείται κατά το άρθρο αυτό, επιβάλλεται ποινή ελαττωμένη».

Σύμφωνα με το άρθρο 37 του Π.Κ.: όταν η κατάσταση των ατόμων που έχουν κατά το άρθρο 36 ελαττωμένη ικανότητα για καταλογισμό επιβάλλει ιδιαίτερη μεταχείριση ή μέριμνα, οι στερητικές της ελευθερίας ποινές που τους επιβάλλονται εκτελούνται σε ιδιαίτερα ψυχιατρικά καταστήματα ή παραρτήματα των φυλακών».

Σύμφωνα με το άρθρο 38 του Π.Κ.: «αν εκείνος που έχει κατά το άρθρο 36 ελαττωμένη για καταλογισμό λόγω διατάραξης των πνευματικών λειτουργιών ή ο κατά το άρθρο 33 παρ. 2 κωφάλαλος είναι επικίνδυνος στη δημόσια ασφάλεια και η πράξη που τέλεσε είναι κακούργημα ή πλημμέλημα για το οποίο ο νόμος απειλεί ποινή στερητική της ελευθερίας ανώτερη από έξι μήνες, το δικαστήριο τον καταδικάζει σε περιορισμό στα ψυχιατρικά καταστήματα ή παραρτήματα φυλακών του άρθρου 37. Στην απόφαση καθορίζεται μόνο το ελάχιστο όριο διάρκειας του περιορισμού, το οποίο δεν μπορεί να είναι κατώτερο από το μισό του ανωτάτου κατά το άρθρο 36 παρ. 1 ορίου ποινής για την πράξη που τελέστηκε».

Σύμφωνα με το άρθρο 39 του Π.Κ., ορίζεται η διάρκεια του περιορισμού στα ψυχιατρικά καταστήματα. Αφού συμπληρωθεί το ελάχιστο όριο που όρισε η απόφαση σύμφωνα με το άρθρο 38 παρ. 2, και κατόπιν κάθε δύο έτη, εξετάζεται, είτε με αίτηση του κρατουμένου είτε κι αυτεπαγγέλτως, αν αυτός μπορεί να απολυθεί. Για το θέμα αυτό αποφασίζει, ύστερα από γνωμοδότηση ειδικών εμπειρογνωμόνων, το δικαστήριο των πλημμελειοδικών στην περιφέρεια του οποίου εκτελείται η ποινή.

Σύμφωνα όμως με το άρθρο 69 του Π.Κ.: «αν κάποιος λόγω νοσηρής διατάραξης των πνευματικών του λειτουργιών (άρθρο 34 Π.Κ.) απαλλάχθηκε από την ποινή ή τη δίωξη για κακούργημα ή πλημμέλημα, για το οποίο ο νόμος απειλεί ποινή ανώτερη από έξι μήνες, το δικαστήριο διατάσσει τη φύλαξή του σε δημόσιο θεραπευτικό κατάστημα εφόσον κρίνει ότι είναι επικίνδυνος για τη δημόσια ασφάλεια».

Το άρθρο 70 του Π.Κ. αναφέρει για τη διάρκεια της φύλαξης: «ότι συνεχίζεται όσο χρόνο το επιβάλλει η δημόσια ασφάλεια. Κάθε τρία χρόνια το δικαστήριο των πλημμελειοδικών στην περιφέρεια του οποίου εκτελείται η φύλαξη αποφασίζει αν αυτή πρέπει να εξακολουθήσει. Το ίδιο δικαστήριο μπορεί όμως οποτεδήποτε με αίτηση του εισαγγελέα ή της διεύθυνσης του καταστήματος να διατάξει την απόλυση εκείνου που φυλάσσεται».

Οι άνθρωποι αυτοί λοιπόν «φυλάσσονται – νοσηλεύονται» στα ψυχιατρικά νοσοκομεία της χώρας και μάλιστα σε κλειστά τμήματα που στα περισσότερα ψυχιατρικά νοσοκομεία είναι τα τμήματα «οξέων περιστατικών». Οι συγκεκριμένες Μονάδες ψυχικής υγείας είναι ιδιαίτερα δύσκολες και πολύπλοκες και έχουν προορισμό την αντιμετώπιση της οξείας φάσης της ασθένειας. Αποτελούν την «Μονάδα Εντατικής Θεραπείας» των ψυχιατρικών νοσοκομείων, και το πλαίσιο λειτουργίας τους στοχεύει στην ύφεση των συμπτωμάτων και την βραχεία παραμονή των ασθενών για την αποφυγή της ιδρυματοποίησης, εφαρμόζοντας αποτελεσματικές νοσηλευτικές και ιατρικές παρεμβάσεις.

Ο χρόνος «φύλαξης – νοσηλείας» των ασθενών με το άρθρο 69-70 του Π.Κ. είναι απροσδιόριστος (κάθε τρία χρόνια αποφασίζει το δικαστήριο) κι από την εμπειρία μας όταν σε χρονικό διάστημα που κρίνει ο θεράπων ιατρός, κληθεί σε εκ νέου δίκη στην πλειοψηφία των περιπτώσεων διατάσσεται η συνέχιση της «φύλαξης – νοσηλείας» για χρονικό διάστημα που δεν ορίζεται ποτέ. Επίσης όπως έχει διαπιστωθεί τελευταία από τις παραστάσεις των συγκεκριμένων ασθενών στα δικαστήρια, ως βασικό κριτήριο άρσης του εγκλεισμού των ασθενών αυτών πέρα από την θεραπευτική τους πορεία, θεωρείται από τους δικαστές η παραμονή τους στο ψυχιατρικό νοσοκομείο τουλάχιστον επί τέσσερα έως έξι έτη. Οι περισσότεροι βέβαια από αυτούς παραμένουν ως νοσηλευόμενοι για αρκετά χρόνια και συνήθως για όλη τους τη ζωή. Όσο περισσότερο χρονικό διάστημα παραμένουν στο ψυχιατρικό νοσοκομείο, τόσο περισσότερο δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για την ισόβια παραμονή τους.

Γνωρίζουμε ότι με την μακρά παραμονή τους στα ψυχιατρικά νοσοκομεία, αναπτύσσονται συμπτώματα ιδρυματοποίησης όπως απομόνωση, αποξένωση, παθητική συμπεριφορά και έκπτωση των κοινωνικών δεξιοτήτων. Συμπτώματα τα οποία είναι πολύ δύσκολο να αποφευχθούν.

Σχετικές τοποθετήσεις από την Επιτροπή Δικαιωμάτων των Ατόμων με Ψυχικές Διαταραχές και την Επιτροπή Βασανιστηρίων τονίζουν σε γενικές γραμμές ότι οι μονάδες ψυχικής υγείας εντός του σωφρονιστικού συστήματος διασφαλίζουν την παροχή μέριμνας στις καλύτερες δυνατές συνθήκες ασφαλείας και την εντατικοποίηση των δραστηριοτήτων των ιατρικών και κοινωνικών υπηρεσιών εντός του συστήματος.

Ο Συνήγορος του Πολίτη αναφέρει: «Αποτελεί νομικό παράδοξο να ανατίθεται στις ψυχιατρικές μονάδες, που κατά κύριο λόγο, λειτουργούν πλέον βάσει των αρχών της αποασυλοποίησης, η φύλαξη ακαταλόγιστων «εγκληματιών» και να συστήνεται στο νοσηλευτικό προσωπικό να αποφεύγεται η καθήλωση ατόμων για τα οποία θα τους αποδοθούν ενδεχομένως και ευθύνες για συνέργεια σε τυχόν απόδραση κρατουμένου».

Πρόσφατη γνωμοδότηση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου (αρ. πρωτ. 3287 – 8/10-9-2008) για τους συγκεκριμένους ασθενείς αναφέρει: Πρόκειται για «αναγκαστικό εγκλεισμό ψυχικώς νοσούντος εγκληματία με διπλό προορισμό, αφ’ ενός θεραπευτικό, αφετέρου φύλαξης»

Ο ασθενής θεωρείται κρατούμενος ανεξαρτήτως του ότι δεν κρατείται αυτός στην φυλακή αλλά σε θεραπευτικό κατάστημα.

Στην καθημερινή πρακτική το ρόλο του «φύλακα» καλείται να επιτελέσει το νοσηλευτικό προσωπικό του τμήματος που νοσηλεύεται.

Ουσιαστικά πρόκειται για πολύ λειτουργικούς ασθενείς που ο νοσηλευτής – φύλακας κατά τον νόμο πρέπει διαχειριστεί την σχέση του εν λόγω ασθενούς στο θεραπευτικό περιβάλλον. Να διαχειριστεί το θέμα της επικινδυνότητας όσον αφορά το ποινικό αδίκημα, συχνότατα φόνος, με γνώμονα την ασφαλή νοσηλεία των ασθενών και την ασφαλή παροχή αυτής από τους νοσηλευτές.

Οι Νοσηλευτές Ψυχικής Υγείας με απολύτως δικαιολογημένη απορία – αγανάκτηση αναφέρουν: «Είμαστε φύλακες, σωφρονιστικοί υπάλληλοι ή νοσηλευτές;».

Η γνώμη μας είναι ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί ειδική θεραπευτική μονάδα απαραίτητα εκτός ψυχιατρείου, υπό την εποπτεία του Υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία θα τηρεί τις απαιτούμενες προϋποθέσεις και τους όρους ασφαλείας και φύλαξης, με το απαιτούμενο φυλακτικό και επιστημονικό προσωπικό, κατάλληλα εκπαιδευμένο στις σύγχρονες αρχές της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και θα πρέπει να εφαρμόζονται σε αυτή την Μονάδα ειδικά θεραπευτικά προγράμματα για την βελτίωση και αποκατάσταση των συγκεκριμένων ασθενών. Εξάλλου θεραπευτικές μονάδες ήδη έχει ξεκινήσει και έχει αναπτύξει στο παρελθόν το συγκεκριμένο υπουργείο, όπως είναι το κέντρο απεξάρτησης τοξικομανών στον Ελαιώνα Θηβών με ιδιαίτερα αξιόλογα αποτελέσματα. Παράλληλα θα διασφαλίζεται και ο χαρακτήρας της φύλαξης που σαφέστατα προσδιορίζεται από τον νόμο και είναι αναγκαίο.

Έτσι θα πρέπει να ξεκινήσει:
• άμεσα τροποποίηση του Π.Κ. όσον αφορά τις σχετικές διατάξεις,
• να σταματήσει η εισαγωγή των συγκεκριμένων ασθενών στα ψυχιατρικά νοσοκομεία και
• να πραγματοποιηθεί μεταφορά των ήδη νοσηλευομένων από τα ψυχιατρικά νοσοκομεία στην συγκεκριμένη θεραπευτική μονάδα.

Επιπλέον με αυτό τον τρόπο θα γίνει αποσυμφόρηση σημαντικού αριθμού κλινών που είναι καλυμμένες στα ψυχιατρικά νοσοκομεία. Στο ΨΝΑ π.χ. 85 ασθενείς είναι με το άρθρο 69-70. Οι κλίνες στα κλειστά τμήματα είναι 200 (25 Χ8). Θα κάλυπταν δηλαδή πάνω από το 1/3 των κλινών των τμημάτων εισαγωγών, αν δεν νοσηλεύονταν και σε ανοικτά τμήματα ή δομές αποκατάστασης. Τα ίδια ποσοστά προφανώς ισχύουν και στα υπόλοιπα ψυχιατρικά νοσοκομεία. Ενός αριθμού που διαρκώς αυξάνεται, εμποδίζει τον μετασχηματισμό των ψυχιατρικών νοσοκομείων και ματαιώνει μια προσπάθεια που έχει ξεκινήσει εδώ και μερικά χρόνια και που έχουν δαπανηθεί εκατομμύρια ευρώ. Όσο αυτή η κατάσταση συνεχίζει να επικρατεί θα μιλάμε στο μέλλον για ψυχιατρικά νοσοκομεία κρατουμένων. Σενάριο δηλαδή που σε καμία περίπτωση ούτε ένας εργαζόμενος θα αποδεχτεί και θα οδηγηθούμε σε μαζικές κινητοποιήσεις και αιτήσεις μετατάξεων σε άλλα νοσοκομεία.

Υπάρχει βέβαια η τακτική από κάποιους ψυχιάτρους και για λόγους θεραπευτικούς να νοσηλεύονται αυτοί οι ασθενείς σε ανοικτά τμήματα ή δομές αποκατάστασης. Με την τακτική όμως αυτή αναιρείται ο προσδιορισμός της φύλαξης. Τα προβλήματα θα υπάρχουν στην περίπτωση που κάποιος από τους συγκεκριμένους ασθενείς προβεί εκ νέου σε κάποια αξιόποινη πράξη. Τότe οι δικαστικές αρχές θα ζητήσουν ευθύνες από το νοσηλευτικό προσωπικό (ελλιπής φύλαξη, συμμετοχή σε απόδραση κρατουμένου, αμέλεια καθήκοντος κ.α.) που προφανώς δεν του αναλογούν. Εξάλλου σε όλες τις μονάδες ψυχικής υγείας ο αριθμός του νοσηλευτικού προσωπικού είναι αρκετά μικρότερος από ότι είναι αναγκαίο και οι ελλείψεις να ξεπερνάνε το 30%. Επίσης θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι όσον αφορά τη σύνθεση του σε σχέση με το φύλο αποτελείται περίπου το 80% από γυναίκες, οι οποίες δικαιολογημένα παραπονούνται για αγωνία, φόβο και ανασφάλεια.

Γενικά το ισχύον καθεστώς όπως είναι διαμορφωμένο και έτσι όπως εξελίσσεται μόνο προβλήματα δημιουργεί, δεν δίνει προοπτική στους συγκεκριμένους ασθενείς (απειροελάχιστα είναι τα εξιτήρια που έχουν δοθεί όλα αυτά τα χρόνια), εκθέτει σε κίνδυνο ασθενείς, προσωπικό και κοινωνικό σύνολο.

Οι νοσηλευτές/νοσηλεύτριες ψυχικής υγείας που εργάζονται στα ψυχιατρικά νοσοκομεία δεν αποδέχονται το ρόλο του φύλακα και των συνεπειών που μπορεί να προκύψουν κατά την παραμονή των συγκεκριμένων ασθενών και που θα οφείλονται στην επικινδυνότητα και στο ακαταλόγιστο των πράξεων τους.

Οι νοσηλευτές/νοσηλεύτριες ψυχικής υγείας που εργάζονται στα ψυχιατρικά νοσοκομεία αγωνίζονται καθημερινά και υλοποιούν σε συνεργασία με τους υπόλοιπους επαγγελματίες ψυχικής υγείας την ψυχιατρική μεταρρύθμιση αναπτύσσοντας ολοκληρωμένα δίκτυα υπηρεσιών ψυχικής υγείας, κάτω από άνισους όρους, με ελλιπή στελέχωση, με μειωμένες χρηματοδοτήσεις και με εξαντλητικές συνθήκες εργασίας και απαιτούν την συνέχιση και υποστήριξη από την μεριά της Πολιτείας αυτής της προσπάθειας.

Είμαστε βέβαιοι ότι η δημιουργία τέτοιων ειδικών θεραπευτικών μονάδων εκτός ψυχιατρικών νοσοκομείων, θα συμβάλλει στη συνέχιση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και θα δώσει προοπτική στους συγκεκριμένους ασθενείς ώστε να ακολουθήσουν ειδικά θεραπευτικά προγράμματα που θα οδηγήσουν στην αποκατάστασή τους.

Επισημαίνουμε τέλος ότι κυρίαρχο ρόλο πρέπει να έχουν οι θεραπευτικές παρεμβάσεις και αυτές θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα. Οι όροι φύλαξης δεν θα πρέπει να παρεμποδίζουν το θεραπευτικό έργο και να στέκονται εμπόδιο στην βελτίωση της κατάστασης των ασθενών και για αυτό το φυλακτικό προσωπικό θα πρέπει να είναι κατάλληλα εκπαιδευμένο, προκειμένου να κατανοεί τα θεραπευτικά προγράμματα και τις ιδιαίτερες ανάγκες των ασθενών.

Ζητάμε άμεσα να παρθούν αποφάσεις προς αυτή την κατεύθυνση και είμαστε διαθέσιμοι για οποιαδήποτε διευκρίνιση και πληροφορία.

*Η επιστολή, με θέμα: Νοσηλεία - Φύλαξη ασθενών με το άρθρο 69-70 Π.Κ. στα Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, απευθύνθηκε την 1η Ιουλίου 2009 στους:
Υπουργό Δικαιοσύνης κ. Νικόλαο Δένδια
Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ. Δημήτριο Αβραμόπουλο
Πρόεδρο του Αρείου Πάγου κ. Γεώργιο Σανιδά
Διοικητή του ΨΝΑ κ. Αθανάσιο Κοσμόπουλο
Πρόεδρο του ΨΝΑ «Δρομοκαΐτειο» κ. Νικόλαο Τσική
Πρόεδρο της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας κ. Νικόλαο Τζαβάρα
Πρόεδρο της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδος κ. Δημήτριο Σκουτέλη
Πρόεδρο της Πανελλήνιας Συνδικαλιστικής Νοσηλευτικής Ομοσπονδίας κ. Αριστείδη Δάγλα

Οι ανεπιθύμητες "κατηγορίες" της ψυχιατρικής

“Βόμβα στο δικαστικό κατεστημένο αποτελούν αποκαλύψεις - καταγγελίες, στο Newstime Tv, του ψυχίατρου Διευθυντή στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Αθηνών Αλέξανδρου Χαϊδεμένου, σύμφωνα με τις οποίες εγκληματίες, δολοφόνοι και κάθε λογής βαρυποινίτες που χαρακτηρίζονται ως άτομα με μειωμένο καταλογισμό δεν εκτίουν την ποινή τους μέσα στη φυλακή αλλά θα εγκλειστούν αναγκαστικά για τουλάχιστον τρία χρόνια σε ψυχιατρείο. Αυτό προβλέπει ο ποινικός κώδικας και κανένας δεν νοιάζεται για το ακαταλόγιστο του νόμου. Για παράδειγμα υπάρχει ασθενής που έχει κάνει 3 φόνους και παρά το γεγονός ότι υποβλήθηκε σε συνεχή φαρμακευτική αγωγή ούτε αναισθησία απέκτησε, ούτε τον εγκατέλειψαν οι παραλυτικές του ιδέες και οι ψευδαισθήσεις.”

Αυτά “αποκαλύπτει”, μεταξύ άλλων, το ρεπορτάζ του Newstime (ακολουθεί το video)

Ποια είναι αυτή η “κατηγορία” των “επικίνδυνων” (ή των “δυνητικά επικίνδυνων”) ψυχικά ασθενών; Ποιος θα αποφασίσει για την εν δυνάμει επικινδυνότητα ενός ανθρώπου με ψυχική νόσο (η δικαιοσύνη ή η ψυχιατρική); Ποια είναι η κατάλληλη αντιμετώπιση (νοσηλεία ή φύλαξη) και που θα εφαρμοστεί; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που τίθενται σε μια εποχή που επιχειρείται η στροφή προς την κοινοτική ψυχιατρική (με τη λειτουργία ανοιχτών δομών ψυχικής υγείας), αλλά παράλληλα οι οκτώ στους δέκα Αθηναίους θεωρούν δημόσιο κίνδυνο τα άτομα που προέρχονται από κοινωνικά ευπαθείς ομάδες.

Σας προτείνουμε:

α) να διαβάσετε το άρθρο της Αφροδίτης Κουκουτσάκη, επ. καθηγήτριας στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Παν/μίου, με τίτλο “ασθενείς ή απορρίμματα” (από το crime vs socialcontrol)

β) να ακούσετε τον Στέλιο Στυλιανίδη, αν. καθηγητή Κοινωνικής Ψυχιατρικής, σε σχόλιο (στο tvxs) για την παρέμβαση του Σαρκοζί, μετά από περιστατικό ανθρωποκτονίας στη Γαλλική πόλη Grenoble

γ) να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα “Trapped: Mental Illness in America's Prisons” της φωτογράφου Jenn Ackerman, στην οποία μπορείτε να δείτε πως το σύστημα ψυχικής υγείας μπορεί να αντικατασταθεί από το ...σωφρονιστικό σύστημα

update: Διαβάστε και τις απόψεις του Συλλόγου Νοσηλευτών Ψυχιατρικών Νοσοκομείων (ΕΣΥ - Ν. Αττικής): Υπόμνημα με θέμα τη νοσηλεία – φύλαξη ασθενών με το άρθρο 69-70 του Π.Κ. στα ψυχιατρικά νοσοκομεία.

Το ΠΑΣΟΚ θα συνεχίσει να υποχρηματοδοτεί τις δομές ψυχικής υγείας;

Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες. το Υπουργείο Οικονομικών διέθεσε περίπου το 40% από τα χρήματα που απαιτούνται για να καλυφθούν οι ανάγκες των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης για το 2009. Περίπου το ίδιο ποσοστό, απ΄ ό, τι μάθαμε, έχει εγγραφεί στον προϋπολογισμό για το 2010 !!!

Χρειάζεται να επαναλάβουμε τι σημαίνουν τα παραπάνω ποσοστά σε πρακτικό επίπεδο; Μάλλον όχι, γιατί τα ίδια περίπου ποσοστά είχε εγγράψει στον προϋπολογισμό του 2009 η προηγούμενη κυβέρνηση. Στις περισσότερες αναρτήσεις του blog ασχοληθήκαμε με τις καταστροφικές (για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση) πολιτικές επιλογές της Νέας Δημοκρατίας.

Δηλαδή, "μια απ' τα ίδια"; Όχι ακριβώς. Υπάρχει μια σημαντική διαφορά. Τα τελευταία χρόνια το ΠΑΣΟΚ άσκησε σκληρή κριτική στη Νέα Δημοκρατία για την απαξίωση και την υποχρηματοδότηση των δομών ψυχικής υγείας. Δεκάδες ήταν οι παρεμβάσεις, από Βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, για το θέμα.

Ας θυμηθούμε, με την ευκαιρία, κάποια (ενδεικτικά) σημεία:

“...Είναι υποχρέωση όλων μας να υπερασπιστούμε την ψυχική υγεία, καθώς η διασφάλιση των δικαιωμάτων των ψυχικά ασθενών και των οικογενειών τους αποτελεί ιδεολογική και πολιτική θέση σύμφωνα με την οποία το κράτος στηρίζει κοινωνικά και προστατεύει αυτούς που έχουν ανάγκη. Για την αποτελεσματική συνέχιση του προγράμματος της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης απαιτείται μακρόπνοος σχεδιασμός, επαρκής χρηματοδότηση, συντονισμός, έλεγχος και αναπροσαρμογή των πολιτικών για την αντιμετώπιση των νέων προκλήσεων. Πάνω από όλα όμως απαιτείται πολιτική βούληση και επιθυμία για ανάληψη ουσιαστικής δράσης.”

Από τη Στρογγυλή Τράπεζα με θέμα “Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην ΕΕ: Η Περίπτωση της Ελλάδας” που διοργάνωσε η Ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ Ε. Τζαμπάζη

" ...Η συνέχιση του προγράμματος της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στη χώρα μας είναι «στον αέρα» και το οικοδόμημα του προγράμματος Ψυχαργώς κινδυνεύει να εγκαταλειφθεί, εξαιτίας των συνεχιζόμενων περικοπών στη χρηματοδότηση των μονάδων αποασυλοποίησης των ψυχικά πασχόντων.
...
Ερωτάται ο κ. Υπουργός

1.) Προτίθεσθε να χρηματοδοτήσετε τις μονάδες αποασυλοποίησης των ψυχικά ασθενών, ώστε να συνεχισθεί η λειτουργία τους;
2.) Ποιες άμεσες πρωτοβουλίες προτίθεσθε να πάρετε, προκειμένου να στηριχθεί το πρόγραμμα της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Ελλάδα, που απειλείται με κατάρρευση;
3.) Πότε θα καταβληθούν τα δεδουλευμένα στους εργαζομένους των μονάδων ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης; "

Από ερώτηση της Μαρίας Σκραφνάκη, Βουλευτή ΠΑΣΟΚ

"...Αν και υπάρχει ρητή δέσμευση της Ελλάδας να συνεχίσει τη χρηματοδότηση των μονάδων ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης, που δημιουργούνται από Κοινοτικούς και από εθνικούς πόρους, καταγράφονται δραματικές καθυστερήσεις στη χρηματοδότηση των δράσεων του προγράμματος «Ψυχαργώς» τόσο του δημοσίου τομέα, όσο και των Ν.Π.Ι.Δ. μη κερδοσκοπικών φορέων που λειτουργούν στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Ιδιαίτερα τα έτη 2005, 2006 και 2007 η υποχρηματοδότηση καθιστά αδύνατη τη λειτουργία των μονάδων που έχουν δημιουργηθεί και αβέβαιο το μέλλον των ασθενών και του προσωπικού που απασχολείται σε αυτές. Η περιγραφείσα κατάσταση εγκατάλειψης του προγράμματος, επιβεβαιώνεται και από την πρόσφατη απάντηση του Επιτρόπου Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων κ. Vladimír Špidla, σε σχετική ερώτηση των ευρωβουλευτών του ΠΑΣΟΚ, στην οποία μεταξύ άλλων, επισημαίνονται οι ευθύνες της Κυβέρνησης της ΝΔ, η οποία «παρόλο που γνώριζε καλά ότι η κοινοτική χρηματοδότηση για το συγκεκριμένο πρόγραμμα είχε ημερομηνία λήξης, αφού η κοινοτική στήριξη καλύπτει την αρχική φάση λειτουργίας των δομών, δηλαδή τους 18 έως 24 πρώτους μήνες, ΔΕΝ προγραμμάτισε έγκαιρα ώστε να συνεχίσει να στηρίζει με επαρκείς εθνικούς πόρους τις δομές ψυχικής υγείας που συστάθηκαν στο πλαίσιο της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης»."

Από επερώτηση (27!) Βουλευτών του ΠΑΣΟΚ για την εγκατάλειψη της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης από τη ΝΔ

Είναι γνωστό ότι τον περασμένο Απρίλη η παρέμβαση της Ε.Ε. είχε ως αποτέλεσμα την υπογραφή συμφωνίας, με σκοπό την απρόσκοπτη συνέχιση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, η οποία προέβλεπε:

- μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, να εξασφαλίσουν και να καταβάλλουν προκαταβολικά, ανά τρίμηνο, τους απαραίτητους πόρους για την κάλυψη των δαπανών που προβλέπεται να πραγματοποιηθούν από τους φορείς, και
- για τα έτη 2010 και μετά, να εξασφαλίζουν ετησίως στον Τακτικό Προϋπολογισμό που αφορά στο Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, το σύνολο των απαραίτητων πόρων για την απρόσκοπτη και αποτελεσματική λειτουργία τους, ειδικότερα όσον αφορά στην ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών τους προς τους ασθενείς και να τους καταβάλουν προκαταβολικά στους φορείς, ανά τρίμηνο και για τα δυο πρώτα τρίμηνα κάθε έτους ποσοστό 50% του προϋπολογισμού τους.

Θυμάται κανείς την ανακοίνωση του ΠΑΣΟΚ, μετά την υπογραφή της συμφωνίας;

" ...Μετά τη συμφωνία που υπέγραψε με τον κ. Spidla, ο υπουργός υγείας, Δ. Αβραμόπουλος, δήλωσε: «Μια δυναμική εποχή ξεκίνησε για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα». Είναι προφανές ότι ο κ. υπουργός δεν κατάλαβε ότι με την υπογραφή του, βάζει τη χώρα σε αυστηρή επιτήρηση, για δεσμεύσεις που όφειλε εδώ και καιρό να έχει υλοποιήσει. Η αναγκαιότητα των ενεργειών αυτών είχε επισημανθεί από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, το ΠΑΣΟΚ, τους πολιτικούς φορείς του τόπου, την επιστημονική κοινότητα, αλλά και τους εργαζόμενους στη ψυχική υγεία.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με τη συμφωνία, η Ελλάδα δεσμεύεται εντός διμήνου να εκπονήσει Οδικό Χάρτη με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για το τρέχον έτος. Το Υπουργείο Υγείας πρέπει να καταβάλει μέχρι τις 30 Ιουνίου όλα τα οφειλόμενα ποσά για το 2008, να εξασφαλίσει και να προκαταβάλει τους αναγκαίους πόρους μέχρι το τέλος του 2009. Εύλογα γεννάται το ερώτημα κατά πόσο αυτό είναι εφικτό.

Ο υπουργός κ. Δ. Αβραμόπουλος «παρέλειψε» να μας ενημερώνει για το σημαντικότερο. Αν δηλαδή έγινε άρση του «παγώματος» της κοινοτικής χρηματοδότησης που επεβλήθη πρόσφατα από την Ε.Ε. Προφανώς δεν το πέτυχε, γι’ αυτό άλλωστε και δεν το ανέφερε. Διότι στην υπογραφείσα συμφωνία προβλέπεται ότι η καταβολή των κονδυλίων από την Ε.Ε. θα γίνεται βάσει της έκθεσης αξιολόγησης προόδου, που θα εκπονεί η νεοσυσταθείσα ομάδα διεθνών ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων.

Αν και με παρέμβαση του κ. Spidla δικαιώθηκαν τα αιτήματα των εργαζομένων στον Τομέα της Ψυχικής Υγείας, η κυβέρνηση εκβιαζόμενη υπέγραψε για να αποφύγει το διεθνή διασυρμό. Με τη συμφωνία αυτή, ο κ. Αβραμόπουλος ακολούθησε πιστά το δόγμα της κυβέρνησης: «αγοράζω χρόνο για να αποδράσω από τα προβλήματα». "

Αναφέραμε κάποια από τα σημεία των ερωτήσεων και της συμφωνίας Spidla – Αβραμόπουλου, που σχετίζονται με την υποχρηματοδότηση των δομών (υπάρχουν όμως οι σύνδεσμοι για να διαβάσετε περισσότερα).

Δεν θα σχολιάσουμε κάτι άλλο, αυτή τη στιγμή.

Περιμένουμε να μας διαψεύσει με τις πράξεις της η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, γιατί αλλιώς θα πρέπει να απαντήσει στις ερωτήσεις που υπέβαλαν οι ίδιοι οι Βουλευτές της, πριν από λίγους μήνες !

update: Ενημερωθήκαμε ότι αποφασίστηκε να αλλάξει, την τελευταία στιγμή (!), το ποσό επιχορήγησης για τις μονάδες ψυχικής υγείας. Με τα νέα δεδομένα θα διατεθεί το 64% των αναγκαίων χρημάτων για το 2010. Φυσικά, το 64% είναι καλύτερο από το 40%, όπως και το να εργάζεσαι απλήρωτος για τρείς μήνες είναι καλύτερο από το να εργάζεσαι απλήρωτος για έξι μήνες! Θα πρέπει να εκφράσουμε την ικανοποίησή μας γι' αυτό; Τι λέτε;

Έξω από την πόρτα του Υπουργείου Υγείας και πάλι

Στην ανάρτησή μας με τίτλο: “Μετά τη θεωρία, αναμένουμε την πράξη”, είχαμε αναφερθεί στην εκδήλωση για την ψυχική υγεία κατά την οποία ο κ. Γιώργος Παπανδρέου κατέκρινε την τότε κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας για "συνειδητή, συστηματική εγκατάλειψη των υποδομών" και ανέπτυσσε τις θέσεις του ΠΑΣΟΚ. Προς το παρόν καμιά κίνηση δεν έχει γίνει από τη νέα κυβέρνηση για την επίλυση των προβλημάτων στο χώρο της ψυχικής υγείας. Οι διαμαρτυρίες, λοιπόν, ξεκινούν την Πέμπτη 19 Νοέμβρη από τους εργαζόμενους της ΠΕΨΑΕΕ και ελπίζουμε η νέα Υπουργός Υγείας να μην έχει ξεχάσει ότι για τους ίδιους λόγους διαμαρτύρονταν, εκτός από τον σημερινό Πρωθυπουργό, πολλοί βουλευτές του κόμματος της, στο πρόσφατο παρελθόν.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Κορυδαλλός 17 Νοεμβρίου 2009

Το σωματείο εργαζομένων στην Πανελλαδική Ένωση για την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση και την Επαγγελματική Επανένταξη θα πραγματοποιήσει συγκέντρωση διαμαρτυρίας με την συμμετοχή χρηστών και συγγενών έξω από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης την Πέμπτη 19/11/09 και ώρα 09:00 π.μ. με στόχο τη συνάντηση με την Υπουργό για την άμεση καταβολή των δεδουλευμένων και τη δέσμευση του Υπουργείου για τη συνέχιση του προγράμματος Ψυχαργώς.

Οι εργαζόμενοι της Π.Ε.Ψ.Α.Ε.Ε. παραμένουν απλήρωτοι εδώ και 3 μήνες και παρά την αίτηση του σωματείου στις 30/10/09 για συνάντηση με την υφυπουργό κα Γεννηματά για να συζητηθεί η επίλυση του προβλήματος, ουδεμία απάντηση έχει λάβει.

Το Δ.Σ.

Πως αντιλαμβάνεται ο Οργανισμός Εργατικής Εστίας την ίση μεταχείριση;

 

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Εργατικής Εστίας, οι εργαζόμενοι στην ψυχική υγεία θα πρέπει ή να αυτο-αποκλειστούν από το δικαίωμά τους στον κοινωνικό τουρισμό ή να αποκλείσουν τους ασθενείς που υποστηρίζουν από τις καλοκαιρινές τους διακοπές;

Αυτό μπορούμε να συμπεράνουμε από το μήνυμα (και τα σχετικά έγγραφα) που λάβαμε από αναγνώστη του psi-action. Κατά τα άλλα, ο Οργανισμός Εργατικής Εστίας, όπως υποστηρίζει στην ιστοσελίδα του, “αναπτύσσει δράσεις που στο επίκεντρό τους έχουν τον άνθρωπο, τις ανάγκες του, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής”. Ας δούμε την ...ιστορία:

Όπως γνωρίζετε, στις Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (κοινοτικές δομές) γίνονται προσπάθειες για την κοινωνικοποίηση των ανθρώπων που φιλοξενούνται σε αυτές. Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών εντάσσεται και η οργάνωση των καλοκαιρινών διακοπών. “Στις διακοπές οι ένοικοι μιας δομής ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης έχουν την δυνατότητα και την ευκαιρία να βελτιώσουν τις ατομικές τους δεξιότητες και να δοκιμάσουν στην κοινότητα όσα έχουν ήδη κατακτήσει στα πλαίσια της δομής. Εντείνεται σε μεγάλο βαθμό η κοινωνικοποίηση και η αυτονόμησή τους, αποκομίζουν αναμνήσεις και εμπειρίες, δοκιμάζουν τα όριά τους, βελτιώνουν τις σχέσεις τόσο μεταξύ τους όσο και με τους εργαζόμενους”, όπως αναφέρεται στον οδηγό οργάνωσης διακοπών της Μονάδας Υποστήριξης και Παρακολούθησης (Μ.Υ.Π.) του προγράμματος Ψυχαργώς.

Αν και οι διακοπές λειτουργούν ως “θεραπευτική διαδικασία”, οι δυνατότητες των ενοίκων των κοινοτικών δομών να συμμετέχουν σε αυτές είναι περιορισμένες, λόγω του υψηλού κόστους των τουριστικών καταλυμάτων. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, που τα γνωστά προβλήματα υποχρηματοδότησης απειλούν ακόμα και την συνέχιση της λειτουργίας των δομών, ο μόνος τρόπος για να παραθερίσουν οι ένοικοι των δομών είναι η χρήση του δικαιώματός τους στον λεγόμενο “κοινωνικό τουρισμό”.

Τα δελτία κοινωνικού τουρισμού χορηγούνται, από τον Οργανισμό Εργατικής Εστίας, σε μισθωτούς και συνταξιούχους καθώς και σε άτομα με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω. Στην τελευταία περίπτωση, προβλέπεται η χορήγηση δελτίου κοινωνικού τουρισμού και στους συνοδούς των ατόμων με αναπηρία, όταν αποδεικνύεται ότι η συνοδεία είναι αναγκαία. Φυσικά, όταν πρόκειται για τους ενοίκους μίας κοινοτικής δομής, οι οποίοι δεν έχουν άλλο υποστηρικτικό περιβάλλον, οι συνοδοί τους δεν είναι άλλοι από τους εργαζόμενους της δομής.

Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε ότι υπάρχει μια μέριμνα από την πολιτεία για να διασφαλίζεται το δικαίωμα στις διακοπές. Όμως, ο αρμόδιος φορέας (Οργανισμός Εργατικής Εστίας) αποκλείει, στην πράξη, μια ομάδα πολιτών και μάλιστα μια ομάδα που βιώνει καθημερινά τον αποκλεισμό.

Συγκεκριμένα, το πρόβλημα εντοπίζεται στο γεγονός ότι αν ένας εργαζόμενος λάβει το δελτίο κοινωνικού τουρισμού, ως συνοδός ενός ατόμου με αναπηρία, στη συνέχεια ο Οργανισμός Εργατικής Εστίας αρνείται να του χορηγήσει το δελτίο που δικαιούται, ως εργαζόμενος, για δική του χρήση.

Ουσιαστικά, οι εργαζόμενοι πρέπει να επιλέξουν αν θα συνοδεύσουν τους ενοίκους της δομής στις διακοπές τους ή αν θα πάνε οι ίδιοι διακοπές. Αν επιλέξουν το πρώτο, χάνουν το δικαίωμά τους στον κοινωνικό τουρισμό και αν επιλέξουν το δεύτερο, οι ένοικοι δεν μπορούν να κάνουν χρήση του δικού τους δικαιώματος, αφού δεν μπορεί κανείς να τους συνοδεύσει.

Για το συγκεκριμένο θέμα οι αρμόδιοι ενός φορέα ψυχικής υγείας ήρθαν σε τηλεφωνική επαφή με τον Οργανισμό Εργατικής Εστίας. Θεώρησαν λογικό ότι θα μπορούσε να διευθετηθεί και ότι οφειλόταν κυρίως σε άγνοια. Πραγματικά, οι απαντήσεις που πήραν (από υπάλληλο, προϊστάμενο και διευθυντή) αυτό ακριβώς φανέρωσαν, άγνοια (και καμιά διάθεση κατανόησης): “αυτό που ζητάτε δεν γίνεται, δεν το προβλέπει το πληροφοριακό σύστημα”, “ας τους συνοδεύσει κάποιος άλλος” (βέβαια, δεν διευκρίνισαν ποιος είναι αυτός ο άλλος), “δεν μπορεί να κάνει κάποιος δύο φορές διακοπές” (δηλαδή, ο εργαζόμενος που συνοδεύει ένα άτομο με ψυχική νόσο ή νοητική υστέρηση ή άλλες αναπηρίες στις διακοπές του, παράλληλα ...παραθερίζει).

Μετά από αυτή την (τηλεφωνική) “εμπειρία”, ο φορέας αποφάσισε να απευθύνει γραπτό αίτημα στον Οργανισμό Εργατικής Εστίας και (όταν αυτό δεν απαντήθηκε) να αναφέρει το πρόβλημα στο Συνήγορο του Πολίτη.

Απαιτήθηκε αρκετό χρονικό διάστημα για να αποσταλεί η τελική απάντηση από τη Διεύθυνση Μετεργασιακής Μέριμνας του Οργανισμού Εργατικής Εστίας στο φορέα και τον Συνήγορο του Πολίτη, την οποία υπογράφει η διευθύντρια κα Αικ. Κουμουτσάκου. Ο Οργανισμός, λοιπόν, ενημερώνει ότι ο εργαζόμενος δεν μπορεί να λάβει ένα δελτίο ως συνοδός ατόμου με αναπηρία και ένα ως δικαιούχος γιατί: α) αυτό αντίκειται στην αρχή ίσης μεταχείρισης με τους άλλους δικαιούχους (!) και β) η διπλή καταχώρηση του ίδιου δικαιούχου στο πληροφοριακό σύστημα δεν είναι δυνατή !

Δηλαδή, ο Οργανισμός Εργατικής Εστίας θεωρεί ότι δεν αντίκειται στην “αρχή ίσης μεταχείρισης” το γεγονός ότι ουσιαστικά χάνει το δικαίωμά του στον κοινωνικό τουρισμό ένα άτομο με αναπηρία ή ένας εργαζόμενος. Επίσης, προτάσσει ως δικαιολογία ότι το πληροφοριακό σύστημα (μήπως ένα πρόγραμμα υπολογιστή;) δεν αλλάζει με τίποτα και αυτό καθορίζει τον τρόπο λειτουργίας του Οργανισμού Εργατικής Εστίας. Το αποκορύφωμα της γραφειοκρατίας. Ένας οργανισμός δέσμιος ενός πληροφοριακού συστήματος.

Όσο για την “αρχή ίσης μεταχείρισης”, την ίδια χρονιά που συνέβαιναν τα παραπάνω, δηλαδή το 2008, διαβάζαμε στον τύπο:

“Όπως διαπιστώνεται σε έκθεση του Σώματος Ελεγκτών Επιθεωρητών Δημόσιας Διοίκησης, έπειτα από έλεγχο στον Οργανισμό Εργατικής Εστίας (ΟΕΕ), χορηγήθηκαν φέτος σε 13 κατηγορίες μη δικαιούχων περί τα 4.200 δελτία επταήμερων διακοπών, αγοράς βιβλίων και εισιτηρίων θεάτρου. Αυτό γίνεται κατά πάγια τακτική αλλά πέραν των όρων που προβλέπονται από τη νομοθεσία. Όσο για τους αποδέκτες των ειδικών προνομίων; Δεν είναι και λίγοι.

Πρόκειται για το γραφείο του προέδρου και του α' αντιπροέδρου του ΟΕΕ, όλα τα μέλη του Δ.Σ., τον γενικό διευθυντή, τον κυβερνητικό επίτροπο και τον αναπληρωτή του, τον γενικό γραμματέα του υπουργείου Απασχόλησης αλλά και πολλούς εκπροσώπους φορέων: του Συνδέσμου Ελλήνων Βιομηχάνων, της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου, της ΓΕΣΕΒΕ και της ΓΣΕΕ. Ως δικαιούχοι εμφανίζονται μέχρι και οι διαπιστευμένοι δημοσιογράφοι του υπουργείου Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας.”

Αν για όλα αυτά ευθύνεται το “πληροφοριακό σύστημα” που δεν κατανοεί την “αρχή ίσης μεταχείρισης”, να το αλλάξετε κύριοι του Οργανισμού Εργατικής Εστίας. Αλλά αν δεν ευθύνεται αυτό, κάποιος θα πρέπει να αλλάξει όσους κρύβονται πίσω από τέτοιες απίστευτες δικαιολογίες.

ΥΓ.1 Σημειώνουμε πως μέχρι αυτή τη στιγμή το πρόβλημα δεν έχει λυθεί και δεν αναμένεται να λυθεί.

ΥΓ.2 Ένας εργαζόμενος μας ανέφερε ότι σε κάποιο υποκατάστημα της Εργατικής Εστίας χορήγησαν δελτία κοινωνικού τουρισμού σε εργαζόμενους και για δική τους χρήση και για τη συνοδεία των ενοίκων. Αν αυτό ισχύει, τότε το κάθε υποκατάστημα λειτουργεί “κατά βούληση”. Ενδιαφέρον. Θα μας ενδιέφεραν σχετικές πληροφορίες.

Μια παράσταση για τον εγκλεισμό στο άσυλο

"Πουθενά αλλού το αίσθημα της ερημιάς, της απομονώσεως, δεν είνε τόσο οδυνηρά καταθλιπτικόν όσο εις το άσυλο των παραφρόνων. Ο,τι χαρακτηρίζει την τρέλλαν είνε ένας απόλυτος και αθώος εγωισμός που αιχμαλωτίζει αδιέξοδα την ψυχήν μέσα εις τον ίλιγγον των υποκειμενικών παραισθήσεών της. Καμμιά επικοινωνία με την πραγματικότητα, καμμιά επαφή με τους "άλλους", κανένας τρόπος συνεννοήσεως μεταξύ του ενός και του άλλου τρελλού". Ρώμος Φιλύρας

"Έχουν γραφτεί πολλά έργα για την τρέλα και τη ζωή σε ένα ψυχιατρικό ίδρυμα. Ο κλειστός χώρος και η προβολή των ιδιαιτεροτήτων του ατόμου σε μια υπερβολική έκφραση είναι συστατικά που συμβάλλουν στη διαμόρφωση μιας θεατρικής πραγματικότητας. Βασικά ζητήματα που αποτελούν τη φιλοσοφική αναζήτηση του ατόμου, σχετικά με την κανονικότητα των συμπεριφορών και των μοντέλων που οριοθετεί η κοινωνία και μέσα στα οποία καλούμαστε να ζήσουμε, αλλά και σχετικά με την προσωπική ελευθερία, με τη ματαιότητα ή τη σπουδαιότητα του προορισμού μας, στην περίπτωση ενός ψυχικά διαταραγμένου βγαίνουν στην επιφάνεια.

Σαν να έπεσε μια πέτρα στα ήρεμα νερά. «Ξαφνικά όλοι ταράζονται. Σαν σε πρόσταγμα», όπως περιγράφει και ο Φιλύρας ένα ξέσπασμα στο θάλαμο των μανιακών. Εκεί βλέπουμε όχι αυτό που είμαστε αλλά αυτό που θέλαμε να γίνουμε. Όνειρα, φαντασιώσεις, μεγαλομανείς τάσεις, μετατρέπουν απλοϊκούς ανθρώπους σε θεούς, βασιλιάδες, αυτοκράτορες, πάμπλουτους επιχειρηματίες, στρατηγούς, εφευρέτες και σε όποια άλλη ιδιότητα δοξάστηκε στο πέρασμα των χρόνων.

Αυτό που δεν πετυχαίνει κανείς στη μίζερη ζωή του, το καταφέρνει η τρέλα, αυτή η απόλυτη, η θεία ελευθερία. Το κείμενο του Ρώμου Φιλύρα με συγκλόνισε. Δυσκολεύτηκα πολύ να το διαβάσω. Κάθε του φράση ήταν κι ένα σφίξιμο στο στομάχι. Τη μια ήθελα να βάλω τα γέλια και την άλλη τα κλάματα. Αν είμαστε όνειρα και κανένας δε μας έχει ονειρευτεί; Αν από όσους αγαπήσαμε δε μας θυμάται κανείς; « Γιατί αλήθεια τι μου γλυκοπικρογίνεστε εσείς που γνώρισα απ' έξω; Ήρθε κανείς σας να μου φέρει τη ζέστα της ματιάς σας, όπου τρεμοσβήνει το άγιο φως του λογικού;».

Η μοναξιά, η εγκατάλειψη, η ανυπαρξία, η έλλειψη αγάπης, έρωτα, όλη η τραγική ειρωνεία της ανθρώπινης ύπαρξης, κλεισμένη μέσα σε λίγες σελίδες. Από τα πιο δύσκολα κείμενα. Πρώτον γιατί δεν γράφτηκε για να γίνει θέατρο και δεύτερο γιατί έπρεπε να βρεθεί τρόπος να μην κουράσει, αφού αυτό είναι ένα σταθερό ζήτημα, όταν πρόκειται για μονόλογο.

Στο πρώτο βοήθησε η διασκευή του Αντώνη Παπαϊωάννου που κράτησε και προέβαλε τα αμιγώς θεατρικά στοιχεία του κειμένου και στο δεύτερο ο Πέτρος Ξεκούκης, ένας ηθοποιός που με την πλαστικότητα των κινήσεών του και την αυθεντική θεατρική του έκφραση, μας κάνει να γνωρίσουμε καλύτερα τον Φιλύρα, να τον αγαπήσουμε και να μιλήσουμε για αυτόν."

Αυτά έγραψε η Τόνια Σταυροπούλου που σκηνοθέτησε τη θεατρική παράσταση “Ο χορός των επίπλων”, η οποία έχει βασιστεί στο αυτοβιογραφικό κείμενο του Ρώμου Φιλύρα “Η ζωή μου εις το Δρομοκαΐτειον”. Σε αυτό το ίδρυμα έζησε ο ποιητής και δημοσιογράφος Ρώμος Φιλύρας (ψευδώνυμο του Ιωάννη Οικονομόπουλου), από το 1927 μέχρι τον θάνατό του (1942).

Την παράσταση παρουσιάζει η αστική μη κερδοσκοπική εταιρία “Θέατρο Τεχνοδιάσταση” στην αίθουσα τέχνης "ΑΡΤΙ" (Ηπείρου 41), κάθε Δευτέρα και Τρίτη (ώρα 21:00), μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου.

Για τον Ρώμο Φιλύρα θα βρείτε αποσπάσματα κειμένων, πληροφορίες και σχετικούς συνδέσμους στο aikaterinitempeli's weblog (δείτε: 1, 2, 3).

Χωματερές για ξεχασμένους ανθρώπους (video)

To video αναφέρεται στην έρευνα της δημοσιογράφου Yana Buhrer Tavanier, την οποία είχαμε παρουσιάσει σε προηγούμενη ανάρτηση, σχετικά με τις τραγικές συνθήκες διαβίωσης των ανθρώπων με νοητική υστέρηση και ψυχιατρικά προβλήματα στα ιδρύματα της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Σερβίας.

Αξίζει να το δείτε και να το διαδώσετε.

Ούτε περασμένα, ούτε ξεχασμένα (μέρος 2ο)

  

"Μια μέρα έκπληκτος διαπίστωσα ότι δεν ένιωθα καμιά συγκίνηση τραβώντας τις φωτογραφίες μου. Δεν είχα πια τον αρχικό πυρετό, την απόσταση από το ντεκόρ. Άρχι­σα να πλησιάζω υπερβολικά, να προσέχω τις λήψεις μου, να διαλέγω το καδράρισμά μου, να περιμένω το ανδρα­γάθημα μιας καλής εικόνας. Είχα γίνει υπερβολικά διαυ­γής. Δεν φοβόμουν πια τους τρελούς. Σταμάτησα αμέσως, γύρισα στο Παρίσι και δεν φωτο­γράφησα ξανά στο San Clemente." Raymond Depardon

Είναι γνωστό ότι, ακόμα και σήμερα, χρησιμοποιείται ο σωματικός περιορισμός (ή καθήλωση) και η απομόνωση των ψυχικά ασθενών (αλλά και ατόμων με νοητική υστέρηση) που ζουν στα ιδρύματα, ενώ έχουν “καταγγελθεί” ακόμα και κάποιες κοινοτικές δομές για την εφαρμογή τέτοιων πρακτικών. Πότε χρησιμοποιείται; Ακόμα και οι “υποστηρικτές” της πρακτικής αυτής, τονίζουν ότι εφαρμόζεται (για μικρό χρονικό διάστημα) σαν έσχατη λύση. Όταν, δηλαδή, έχουν αποτύχει όλες οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση μιας βίαιης ή επιθετικής συμπεριφοράς και υπάρχει σοβαρός κίνδυνος για σωματική βλάβη του ίδιου του ατόμου ή τρίτων. Βέβαια, πολλά “πρακτικά” ερωτήματα μπορούν να τεθούν (πχ. ποιες είναι αυτές οι προσπάθειες που απέτυχαν, από ποιους και πως έγιναν, σε ποιο περιβάλλον επιχειρήθηκαν κτλ). Ακόμα περισσότερα είναι τα ηθικά ερωτήματα. Αλλά και να δεχτούμε ότι κάποιοι εφαρμόζουν τον περιορισμό σαν έσχατη λύση, όπως υποστηρίζουν, οι άνθρωποι που έχουν υποστεί αυτή την "έσχατη λύση" φαίνεται να είναι πολλοί, για να πειστούμε ότι δεν υπήρχε άλλος τρόπος αντιμετώπισης της κατάστασης. Πρόκειται, λοιπόν, για ένα μεγάλο θέμα για το οποίο έχουν γραφεί πολλά και έχουν συζητηθεί ακόμα περισσότερα και φυσικά δεν φιλοδοξούμε να το αναπτύξουμε σε ένα blog.

Αυτό που επιθυμούμε να υπενθυμίσουμε, με την ευκαιρία του αποσπάσματος που επιλέξαμε για σήμερα και το οποίο αποτελεί συνέχεια της προηγούμενης ανάρτησής μας, είναι ότι συνεχίζουν να βρίσκονται άνθρωποι δεμένοι ή περιορισμένοι ή απομονωμένοι, όχι για την αποκλιμάκωση μιας βίαιης συμπεριφοράς αλλά σε μόνιμη βάση. Δεν νομίζουμε να υπάρχει υποστηρικτής της συγκεκριμένης πρακτικής (ούτε σχετικό θεωρητικό υπόβαθρο). Παρ' όλα αυτά συμβαίνει. Πολλές είναι οι δικαιολογίες που μπορεί να ακουστούν, αλλά καμιά από αυτές δεν αποτελεί επιχείρημα για το γεγονός ότι ένας άνθρωπος βρίσκεται σε καθημερινή βάση δεμένος ή απομονωμένος.

Δεν είναι καινούρια όλα αυτά. Βρισκόμαστε, όμως, σε μια κρίσιμη περίοδο (που τείνει να γίνει μόνιμη) και οι κίνδυνοι είναι αυξημένοι. Ο χώρος της ψυχικής υγείας πλήττεται από τις πολιτικές επιλογές των τελευταίων ετών. Η υποχρηματοδότηση επηρέασε την ποιότητα παροχής υπηρεσιών, ανάγκασε έμπειρο προσωπικό να εγκαταλείψει το χώρο, αλλά και όσοι απέμειναν εργάζονται απλήρωτοι, εξουθενωμένοι, ματαιωμένοι. Έγιναν περικοπές σε προσωπικό, σε δραστηριότητες, σε εκπαίδευση, σε εποπτείες...

Το μέλλον είναι αβέβαιο και προς το παρόν για τη νέα κυβέρνηση δεν υπάρχουμε (θα επανέλθουμε σύντομα σε αυτό το θέμα). Αυτές τις δύσκολες στιγμές οφείλουμε να είμαστε ακόμα πιο ευαισθητοποιημένοι. Εύκολα το μεμονωμένο περιστατικό γενικεύεται και η έσχατη λύση έρχεται πρώτη. Να μην ανεχτούμε στους χώρους φροντίδας πρακτικές που δεν εφαρμόζονται στις χειρότερες φυλακές. Για κανέναν λόγο.

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί απόσπασμα μιας προφορικής μαρτυρίας του ψυχίατρου Γιώργου Λυκέτσου (από το βιβλίο: "Ιερά οδός 343. Μαρτυρίες από το Δρομοκαϊτειο" της Μαρίας Φαφαλιού).Για την ιδρυματική περίθαλψη το 1947 με το 2009, δεν είναι τόσο μακρυά:

"Το χειρότερο τμήμα, όπως είπαμε, ήταν το τμήμα των «Μανιακών». Μόλις λοιπόν έγινα εγώ Διευθυντής της Γ' Κλινικής το 1947, έγραψα μια εγκύκλιο στους νοσοκόμους των τμημάτων μου, αλλά οι νοσοκόμοι μου λένε: «Μόλων λαβε. Τι θα πει δίνεις εντολή να τους βγάλουμε από τους μανδύες κι από τα κλουβιά; Έλα να τους βγάλεις. Εμείς δεν τους βγάζομε, έλα εσύ». Κι εγώ λέω μέσα μου «πρέπει να τους βγάλω εγώ γιατί αν δεν το κάνω εγώ δεν θα το κάνουν και εκείνοι». Αλλά ήμουν νέος. Τους λέω τότε «ποιος είναι ο χειρότερος άρρωστος εδώ, ποιον έχετε;» Το είπα έτσι, αλλά είχα εκατόν πενήντα σφύζεις το λεπτό εκείνη την ώρα που τόλεγα. Μου λένε «ο Τσουρ...» «Ωραία. Τι είναι αυτός;» «Να, λέει, πάμε να του δώσουμε να φάει και μας δίνει μια γροθιά που δεν χρειαζόμαστε δεύτερη. Με μια πέφτουμε νοκ-άουτ». Λέω «να τον δω αυτόν τον άρρωστο. Θα τον ελευθερώσω εγώ». Το είπα, αλλά η καρδιά μου δεν τόλεγε!

Μπαίνουμε λοιπόν στο τμήμα των Ανήσυχων εγώ και κάμποσοι νοσοκόμοι μαζί, διότι έπρεπε να έχω προστασία. Λοιπόν, έπρεπε να δείξω ότι δεν φοβάμαι. Φοβόμουνα, αλλά έπρεπε να δείξω ότι δεν φοβάμαι για να πείσω και τους άλλους να τολμάνε και εκείνοι, διότι δεν θα γινόταν τίποτα αν δεν το τολμούσα αυτό το πράγμα. Εμπήκαμε λοιπόν, οι νοσοκόμοι γύρο) μου κλπ., ανοίγουμε την πόρτα, μπαίνομε στο τμήμα των «Μανιακών», προχωρήσαμε, αυτός ήταν στο δεύτερο πάτωμα σε μια άκρη σ' ένα θάλαμο τελείως απομονωμένος. Έπρεπε να διασχίσαμε λοιπόν το τμήμα των «Μανιακών» κάτω, την αυλή που υπήρχε, το στεγασμένο μέρος και να πάμε ν' ανοίξει μια πόρτα η οποία οδηγούσε στο πάνω πάτωμα. Είχε μια σκάλα που ανέβαινες απάνω. Ανέβηκα, στο μεταξύ βλέπω πως ήταν λιγώτεροι οι νοσοκόμοι που ανέβαιναν απάνω, φτάνομε στον διάδρομο και ξαφνικά ανοίγουνε την πόρτα ενός σκοτεινού δωματίου το οποίο ήτανε μικρό και δεν υπήρχε τίποτα μέσα. Κάτι κλινοσκεπάσματα, χωρίς κρεβάτι, γιατί αυτός τάσπαζε όλα, διέλυε τα πάντα.

Άνοιξαν την πόρτα, που λέτε, κι ο νοσοκόμος φοβήθηκε και με έκλεισε μέσα και κάθησε εκείνος απ' έξω. Εγώ μπαίνω μέσα ξαφνικά σε ένα σκοτεινό μέρος χωρίς να μπορώ να βλέπω γιατί ερχόμουνα απ' το φως απ' έξω, χωρίς να μπορώ να βλέπω το θυμάμαι αυτό πολύ ζωντανά, με έναν άνθρωπο που δεν τον ήξερα καθόλου κι ο οποίος εφώναζε μ' έναν τρόπο τελείως ασυνάρτητο. Έλεγε πράγματα τα οποία δεν μπορούσε κανείς να τα συλλάβει, αλλά εγώ εκείνη τη στιγμή είχα τέτοια λαχτάρα που είχα τεντώσει τ' αυτιά μου και όλη μου την προσοχή ούτως ώστε να καταλάβω τι έλεγε βάσει των γνώσεων που είχα. Και μου άρεσε το θέμα, είχα διαβάσει πάρα πολύ καλά και ήμουνα από τότε φαίνεται σε θέση να μπορώ μέσα από την ασυναρτησία του αρρώστου να καταλάβω το νήμα που έλεγε. Γιατί ο ασυνάρτητος σχιζοφρενής μιλάει, σαν, να πούμε, να βλέπετε το Αιγαίο Πέλαγος. Ενώ βλέπετε ότι όλη η ξηρά έχει συνέχεια, στο Αιγαίο Πέλαγος βγαίνει ένα νησί εδώ, ένα νησί εκεί, ένα νησί πάρα πέρα, από κάτω όμως από τη θάλασσα υπάρχει συνέχεια ξηράς. Αυτό ήθελα να καταλάβω εγώ, για να μπορώ να δω πώς βγήκαν τα νησιά μετά, το ένα μετά από το άλλο, για να μπορέσω να επικοινωνήσω μαζί του. Γι' αυτό μόλις μπήκα στο σκοτάδι, τι να κάνω, δεν μπορούσα να αμυνθώ, τον άκουγα αυτόν από την άλλη άκρη να φωνάζει, από μια άκρη να φωνάζει και να λέει τα ασυνάρτητα, φοβήθηκα και κάθησα κάτω. Αυτός, όταν είδε και κάθησα κάτω δεν μου επετέθη.

Ξέρετε, οι σχιζοφρενείς δεν είναι κακοί άνθρωποι, φοβούνται. Επιτίθενται όταν σε φοβούνται. Όταν λοιπόν αυτός με είδε κάτω ήρθε από πάνω μου, δεν τον έβλεπα και καλά καλά, ήρθε από πάνω μου και άρχισε να φωνάζει και να λέει διάφορα πράγματα και καθώς δούλευε εμένα το μυαλό μου, μέσ' τα τόσα τα οποία έλεγε, -κι αυτή είναι όλη η τέχνη του γιατρού, να μπορέσει να πιάσει τι του λέει ο άλλος, να μπορέσει να επικοινωνήσει μαζί του- και φαίνεται ότι η πρώτη κουβέντα που του είπα, «εκάθησα κάτω» του λέω «μη φοβάσαι». Εγώ εφοβόμουν και του είπα εκείνου «μη φοβάσαι»! Αυτό όμως τον έκοψε εκείνον, τον έκοψε και εξακολουθούσε να λέει, να λέει, να λέει, αλλά όλο και έβλεπε ότι δεν υπήρχε απειλή από μένα. Φαίνεται ότι μίλαγε μ' ένα τρόπο που ήμουνα σε θέση κι εγώ κάτι να του πω, που έδειχνε ότι κάτι καταλάβαινα απ' αυτά που μου έλεγε. Αυτή η κατάσταση η περίεργη βάσταξε κάμποση ώρα, οπότε ανησύχησε ο νοσοκόμος που ήταν απ' έξω, πήγε κι έφερε κι άλλους και μ' άνοιξαν την πόρτα. Εγώ όμως εν τω μεταξύ είχα αρχίσει να επικοινωνώ μαζί του, βέβαια μπορεί να μην ήταν λεκτική επικοινωνία, υπήρχε όμως μια εξωλεκτική επικοινωνία και του λέω «έλα μαζί μου, θα πάμε στο γραφείο μου» και με ακολούθησε, άλλωστε έβγαινε έξω ο άνθρωπος. Βγαίνω έξω, μόλις όμως με βλέπουνε οι νοσοκόμοι να βγαίνω έξω, πήγαν να τον πιάσουν για να τον βάλουνε μέσα. Λέω «όχι, θάρθει μαζί μου». Αυτοί με υπακούσανε βέβαια, εν τω μεταξύ φοβόντουσαν μήπως φάνε και καμιά, και απομακρυνθήκανε.

Λοιπόν απ' όπου περνάγαμε άδειαζε ο τόπος και περνάγαμε εμείς και δεν μίλαγε κανένας. Νέκρα, όλοι φοβόντουσαν. Επροχωρήσαμε και τον έφερα στο γραφείο κι ήρθε και κάθησε στο γραφείο μου. Δεν θυμάμαι τι είπαμε, αλλά θυμάμαι ότι έδωσα εντολή να του βάλουν κρεβάτι. Του λέω «θα πας τώρα πίσω στο δωμάτιο σου». Και επήγε αυτός πίσω. Άνοιξαν όλες οι πόρτες για να πάει πίσω και πήγε στο κρεβάτι του και από τότε άρχισε μια επικοινωνία. Πήγαινα κάθε μέρα βέβαια, ερχόταν κι αυτός κάθε μέρα, τέλος πάντων αυτή η ιστορία εξελίχτηκε σιγά σιγά ώστε μέσα σε κάμποσους μήνες να έχει βελτιωθεί τόσο πολύ που τον έπαιρνα στο γραφείο μου.

Μετά από δεν θυμάμαι πάλι πόσους μήνες έγινε ο βοηθός του γραφείου μου. Ήτανε δικηγόρος αυτός κι έγινε ο βοηθός του γραφείου μου. Γιατί τότε δεν είχαμε βέβαια γραμματείς, ούτε και τώρα νομίζω έχουν, αλλά διαλέγαμε τους καλύτερους αρρώστους ιδίως άμα ξέρανε γραφομηχανή. Λοιπόν έγινε πρώτης τάξεως βοηθός μου για χρόνια και επειδή είχε και αδελφό δικηγόρο κατόρθωσα μετά και τον αποκατέστησα. Δηλαδή τον έβγαλα και πήγε και έγινε βοηθός στο γραφείο του αδελφού του. Έκανε τις δουλειές αυτές που κάνουν οι εκπαιδευόμενοι δικηγόροι. Δουλειές κλητήρα, ας πούμε."

Η φωτογραφία του Raymond Depardon και το κείμενο του ίδιου (μετάφραση: Γρ. Αμπατζόγλου) είναι από το Hellenic Photography Selections (τεύχος 3, 1991).

Ούτε περασμένα, ούτε ξεχασμένα...

"Εχουμε πολύ βασανίσει τους τρελούς. Τους κάψαμε στην πυρά, τους εξορίσαμε, τους φυλακίσαμε. Τους αλυσοδέσαμε και μετά τους φορέσαμε το ζουρλομανδύα. Με χιλιάδες μεθόδους, με μια καλυμμένη βία θελήσαμε να τους κάνουμε να ομολογήσουν δημόσια το λάθος τους, να απαρνηθούν το παραλήρημά τους, να εγκαταλείψουν τις ψευδαισθήσεις τους, να ομολογήσουν και να κριτικάρουν τις μυστικές ενασχολήσεις τους. Απαιτήσαμε να επανορθώσουν τη συμπεριφορά τους. Επιτεθήκαμε στα κορμιά τους με χτυπήματα, με σκληρές φαρμακοθεραπείες, με αιματηρές βεντούζες, με εξαντλητικές δίαιτες, με ηλεκτροσόκ. Φτάσαμε μέχρι του σημείου ν’ ανοίξουμε το κρανίο τους για να βγάλουμε από μέσα το «λίθο της τρέλας»… λίγο αργότερα ακρωτηριάσαμε τον εγκέφαλό τους…." J. Hochmann

...
"Την εποχή εκείνη, το 1945 δηλαδή όταν μπήκα στο Δρομοκαϊτειο, η κατάσταση ήτανε φοβερή. Αν συγκρίνετε τη σημερινή Λέρο με το Δρομοκαϊτειο εκείνης της εποχής, η Λέρος είναι παράδεισος. Η κατάσταση ήτανε απελπιστική στα τμήματα των «Μανιακών», όπως λεγόντουσαν τότε τα χειρότερα τμήματα. Τα τμήματα αυτά μετονομάσθησαν έπειτα από μια δεκαετία σε «Ανήσυχα» και μετά από μια άλλη δεκαετία «άγιασαν», πήραν δηλαδή την ονομασία «Άγιος Ισίδωρος» για το ανδρικό τμήμα και «Αγία Μαρκέλλα» για το γυναικείο.

Υπήρχε ένα ποσοστό μικρό το οποίο λόγω της ασθενείας τους είχαν μείνει εκεί για χρόνια. Οι αρθρώσεις τους είχαν κολλήσει. Ήταν ένας άρρωστος ο οποίος είχε κολλήσει τελείως. Είχε μείνει ακίνητος στην ίδια στάση στη γούρνα το κεφάλι του τόσα χρόνια, που δεν μπορούσε να κλείσει τα χέρια ούτε να ανοίξει το στόμα. Αυτός είχε πεθάνει ψυχολογικά πρώτα. Το Δρομοκαϊτειο τότε ήταν ασφαλώς χειρότερο απ' ότι είναι ο Ζωολογικός Κήπος του Λονδίνου. Πέρα από τις αναθυμιάσεις δηλαδή, οι οποίες ήταν χειρότερες από τη μυρωδιά του Ζωολογικού Κήπου, πολύ χειρότερες.

Στα «Μανιακά» το πλείστον των αρρώστων και στους άνδρες και στις γυναίκες ήταν γυμνοί. Γυμνοί, χειμώνα καλοκαίρι. Οι περισσότεροι άρρωστοι ήταν καθηλωμένοι με καμιζόλες (τους λεγόμενους «ζουρλομανδύες»). Ο μανδύας ήτανε ένα παλτό, να φαντασθείτε μια ζακέτα από χοντρό καραβόπανο που είχε δυο μανίκια, το οποίο ήτανε κλεισμένο από μπροστά και το κάθε μανίκι τελείωνε σε ένα λουρί. Αυτό το φόραγες ανάποδα. Δηλαδή από μπροστά ήταν η πλάτη ας πούμε και από πίσω ήταν σαν μια ρόμπα ανοιχτή. Σαν τις μπλούζες του χειρουργείου. Να φαντασθείτε όμως ότι μπροστά ήταν ραμμένο κι αφού ήτανε ραμμένο είχε κι ένα λουρί. Το λουρί αυτό το τράβαγες και τόδενες πίσω και επομένως ο άρρωστος στεκόταν με τα χέρια σταυρωμένα και πίσω. Κι από πίσω είχε κι άλλα λουριά που έδενες και τον μανδύα, αλλά ήταν γυμνός από μέσα.

Η γύμνια ήταν κάτι το σύνηθες εκεί μέσα, μάλιστα μπορώ να σας πω ότι πολλοί μυστικά ερχόντουσαν απ' έξω για να γνωρίσουν την ανατομία των γυναικών η οποία ήταν άγνωστη τότε στους άρρενες, στους Έλληνες άρρενες, να δουν πώς είναι τέλος πάντων μια γυναίκα γυμνή. Διότι υπήρχανε μερικές άρρωστες που είχαν και καλό σώμα. Θυμάμαι μια κοπέλα με πολύ ωραίο σώμα, Νικ... λεγόταν, η οποία λόγω και της καταστάσεως της αυτής, της σχιζοφρένειας, δεν είχε ενδοιασμούς για να ικανοποιήσει τον ναρκισσισμό της. Ο επισκέπτης του νοσοκομείου δεν μπορούσε βέβαια να μπει μέσα στα τμήματα. Το κάθε τμήμα είχε σιδερένια παράθυρα με μπάρες απ' έξω κι η Νικ... καθόταν ολόγυμνη μπροστά στο παράθυρο και φαίνεται ότι χαιρόταν κιόλας που την βλέπαν έτσι, αλλά εν πάση περιπτώσει σας λέω πώς ήτανε η κατάσταση τότε: Ζωολογικός κήπος.

Δεν είναι δυνατόν να φαντασθείτε ότι υπήρχανε δεκάδες κλουβιά και ότι οι άρρωστοι ήτανε μέσα στα κλουβιά, όπως είναι στο Ζωολογικό Κήπο, είκοσι χρόνια, τριάντα χρόνια, όλη τους τη ζωή. Σε κλουβιά σιδερένια. Με κάγκελα. Ήτανε λάμες πλάτους ενός εκατοστού, πάχους ας πούμε τρία-τεσσερα χιλιοστά περίπου, συνηθισμένες λάμες και άφηναν ένα τετράγωνο μέσα, το οποίο είχε κάπου δέκα εκατοστά ίσα ίσα να μπορείς να περάσεις το χέρι σου. Είχαν μια πόρτα την οποία μπορούσες να την ανοίξεις είτε για να δώσεις φαΐ αν δεν φοβόσουν τον άρρωστο είτε για να τον βγάλεις, αν ποτέ μπορούσες; να τον βγάλεις έξω, για οποιονδήποτε λόγο. Αλλά τα πάντα γινόντουσαν μέσα στο κλουβί. Αυτό το κλουβί ήτανε το κρεβάτι τους. Στο κρεβάτι τους μέναν δηλαδή, ήτανε κρεβάτι και το κλουβί. Σηκωνόντουσαν πάνω απ' το κρεβάτι περί το 1 μ. - 1.20 μ. δεν θυμάμαι καλά. Δηλαδή ο άνθρωπος δεν μπορούσε να σταθεί όρθιος μέσα στο κλουβί."

Προφορική μαρτυρία του ψυχίατρου Γιώργου Λυκέτσου,
από το βιβλίο: "Ιερά οδός 343. Μαρτυρίες από το Δρομοκαϊτειο" της Μαρίας Φαφαλιού.

Φωτογραφία: Ann Hassan "Μidnight dream" (The Other Side Gallery)