Όταν οι ματαιώσεις γεννούν επαναστάσεις (και επαναστάτες)

Σχέση ταύτισης του σκηνοθέτη με ακρωτηριασμό Α. Ρέλλα και του θεάτρου Κωφών*

Η πρώτη γνωριμία του σκηνοθέτη Αντώνη Ρέλλα με τους συντελεστές και πρωταγωνιστές του Θεάτρου Κωφών, έγινε το καλοκαίρι του 2007 κατά την διάρκεια του διεθνούς φεστιβάλ ντοκιμαντέρ με θέματα αναπηρίας “Emotion Pictures”. Από τις “ψυχές” του φεστιβάλ ο με ακρωτηριασμό σκηνοθέτης, έγινε μονομιάς κομμάτι της ομάδας των κωφών ηθοποιών, που μοίραζαν στο κοινό σκληρό καταγγελτικό κείμενο για το επαπειλούμενο λουκέτο του θεάτρου τους εξαιτίας της πολιτειακής υποχρηματοδότησης. Η σχέση που τότε σχεδόν τυχαία γεννήθηκε, έμελλε τα επόμενα χρόνια να εξελιχτεί σε σχέση ζωής ...

Θα επιχειρήσουμε να αποκωδικοποιήσουμε τα βαθύτερα “πως” και “γιατί” της σχέσης, με σημείο αναφοράς μας τις εμπειρίες και ερμηνείες του Α. Ρέλλα . Η εστίαση δεν υπηρετεί κανένα συγκεκριμένο σκεπτικό. Είναι τυχαία, όπως οι περισσότερες άλλωστε προσεγγίσεις σε τούτη την ζωή. Οπως εντελώς τυχαία – θυμίζουμε – ήταν η πρώτη επαφή του σκηνοθέτη με τους κωφούς ηθοποιούς όχι οποιαδήποτε στιγμή, αλλά την κρίσιμη στιγμή που οι τελευταίοι έδιναν τη μεγάλη μάχη για την καλλιτεχνική επιβίωσή τους.

“Είχα νιώσει εκείνη την εποχή μια έντονη απέχθεια για χειροκροτήματα, βραβεύσεις και επιφωνήματα θαυμασμού” μας λέει ο Ρέλλας θυμούμενος τα κυρίαρχα συναισθήματα των καιρών της γνωριμίας. Και συνεχίζει σε τόνο ενδόμυχο και αποκαλυπτικό: “Βίωνα επί χρόνια συνεχόμενα την ίδια εμπειρία, αντίκρυζα επί χρόνια συνεχόμενα την ίδια εικόνα. Η ελληνική σημαία αγέρωχη να κυματίζει σε χάρτινη ή υφασμάτινη έκδοση, υπό το στοργικό κτητικό βλέμμα κάθε είδους επισήμων και αρμοδίων. Από κάτω της να παρελαύνουν πρωταθλητές με αναπηρία, προσφέροντας άθελά τους άλλοθι στους στοργικούς επίσημους. Περήφανα χαμόγελα της στιγμής ηρώων της στιγμής, να κρύβουν την βαθιά καταπίεση και οργή, από τα εμπόδια και τον εξαναγκασμό σε υποτελή διαβίωση μιας ολόκληρης ζωής...”

Για να γίνει κατανοητό σε τι ακριβώς αναφέρεται ο με ακρωτηριασμό σκηνοθέτης, είναι απαραίτητη μιά μικρή της ζωής του αναδρομή. Από τα μέσα της δεκαετίας του 90 και έχοντας συναντηθεί με την εμπειρία του ακρωτηριασμού εξαιτίας αυτοκινητιστικού ατυχήματος, ο Α. Ρέλλας προσπάθησε σε ιδιωτικό τηλεσταθμό που εργαζόταν να κάνει πράξη μια πιο απελευθερωτική προσέγγιση των θεμάτων αναπηρίας – “μακριά από τις κυριαρχούσες τότε λογικές των τηλεμαραθωνίων και της μιζέριας” την ορίζει ο ίδιος – χωρίς όμως να του επιτραπεί . Αναγκάστηκε να παραιτηθεί και να διεκδικήσει την πιθανότητα να κάνει πράξη το όραμά του ως ανεξάρτητος πλέον δημιουργός.

Το ντοκιμαντέρ του “Αιγαίου κύματα” που ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2005, έμοιασε να είναι το πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Προβλήθηκε όσο κανένα άλλο μέχρι τότε ντοκιμαντέρ με θέμα την αναπηρία, βραβεύτηκε τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, θεωρήθηκε ως μιά αποτελεσματικότατη γροθιά στους περί αναπηρίας κυρίαρχους ρατσιστικούς μύθους. Ηταν, εντέλει, αυτό που έδωσε το έναυσμα για την δημιουργία του διεθνούς εμβέλειας σήμερα φεστιβάλ Emotion Pictures στο οποίο ο σκηνοθέτης συναντήθηκε με τους κωφούς ηθοποιούς.

Κι’ όμως: “Επιδοκιμασία χωρίς σημασία, αναγνώριση χωρις ουσία. Σε ότι αφορά τα μέσα παραγωγής και αναπαραγωγής της κυρίαρχης κοινωνικής αντίληψης, τα πράγματα συνέχισαν να εξελίσσονται απ’ το κακό στο χειρότερο. Το ντοκιμαντέρ, οι πρωταγωνιστές του, εγώ ο ίδιος χρησιμοποιηθήκαμε ως άλλοθι της κυρίαρχης λογικής και των εκφραστών της που υποτίθεται καταγγέλαμε” αποτιμά σήμερα ο Αντώνης Ρέλλας. Μη διστάζοντας με την απόλυτη βεβαιότητα να δηλώσει ότι “μέσα από τις ανούσιες επιδοκιμασίες και τα ψεύτικα κτυπήματα στην πλάτη, βιώνω πλέον το συναίσθημα της ματαίωσης στον πιο απόλυτο βαθμό. Τα “Αιγαίου κύματα” πλέον για μένα δεν υπάρχουν...”

Σ΄ αυτήν την συγκυρία, λοιπόν, έγινε η γνωριμία του με ακρωτηριασμό σκηνοθέτη και των κωφών ηθοποιών που όπως αποδείχτηκε ήταν ταγμένη να εξελιχτεί σε βαθιά σχέση. Ματαιωμένοι αμφότεροι , στο ίδιο ψέμα των καιρών παγιδευμένοι . Οι του Θεάτρου Κωφών να βιώνουν ένα “σήμερα” γεμάτο αντιξοότητες και να νιώθουν ότι του “αύριο” οι προσδοκίες είναι υπονομευμένες. Ο Ρέλλας να αντιλαμβάνεται μέσα από το δικό του “σήμερα” ότι του “χθες” οι προσδοκίες έχουν αχρηστευθεί , ακυρωθεί. Το μείγμα από την πρώτη στιγμή έδεσε. Και ήταν έτσι καμωμένο , ανήκε σ΄αυτά τα ευγενή μείγματα, που με την πάροδο του χρόνου δένουν ολοένα και περισσότερο.

Τους τελευταίους 4 μήνες το Θέατρο Κωφών Ελλάδος (του οποίου, σημειωτέον, όλα τα οικονομικά προβλήματα παραμένουν άλυτα) και ο σκηνοθέτης Α. Ρέλλας, έχουν πυκνώσει την σχέση τους σε καθημερινή. Προς επικύρωση της επισημότητας του δεσμού τους, ο σκηνοθέτης έχει γίνει μέλος του διοικητικού συμβουλίου του θεάτρου με δικαίωμα ψήφου! Με βάση το έργο “Ενας ακούων στην χώρα των κωφών” που αποτελεί την τρέχουσα παράσταση του θεάτρου, ο Ρέλλας δουλεύει νέο ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στην κουλτούρα και την βαθύτερη πολιτισμική πρόταση/προσέγγιση των σημαντικών ελλήνων (και όχι μόνο) κωφών ηθοποιών. Επί ίσοις όροις οι δύο πλευρές επενδύουν η μία στην άλλη, έχοντας ευλογηθεί με την τύχη να συναντηθούν την κρίσιμη στιγμή που βίωσαν την ματαίωση και ένιωσαν την ματαιότητα. Είναι βέβαιον ότι αυτό που θα προκύψει από την συνωμοσία της συγκυρίας θα είναι ακραία/μοναδικά επαναστατικό. Γι΄αυτό και έχουν δέσει μεταξύ τους πλέον τόσο πολύ που μοιάζει να έχουν γίνει ένα.

*Αναδημοσίευση από την Ελευθεροτυπία (Ηλεκτρονική Έκδοση)

Σχετικά με την παράσταση:
"Στέλνουμε το ίδιο μήνυμα 25 χρόνια τώρα, μάλλον σε ώτα κωφών και όχι ακουόντων", από το americalatina.gr "Ένας ακούων στη χώρα των κωφών", από το soundmag.gr "Ένας Ακούων στη Χώρα των Κωφών", από το tvxs.gr