Με αφορμή την ποινική δίωξη ψυχολόγων από την Διοίκηση του Ψ.Ν.Α. «Δρομοκαΐτειο»

Οικονομική κρίση ή ηθική αποδόμηση;  

Με αφορμή την ποινική δίωξη ψυχολόγων από την Διοίκηση του Ψ.Ν.Α. «Δρομοκαΐτειο»

Τα γεγονότα είναι γνωστά: Το Δ.Σ. του Ψ.Ν.Α. «Δρομοκαΐτειο», εκμεταλλευόμενο το ιδιότυπο καθεστώς διοικητικής λειτουργίας του Νοσοκομείου – Κληροδότημα που όμως χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΥΥΚΑ) – έλαβε τον τελευταίο χρόνο μια σειρά από αποφάσεις αναχρονιστικού και  «μεσαιωνικού»  χαρακτήρα  για  την τύχη  των  εξυπηρετούμενων  ασθενών  και  για  την  αντοχή  των  ίδιων  των εργαζομένων.

Οι αποφάσεις  αυτές,  ενάντια  σε  κάθε  σύγχρονη  αντίληψη  παροχής  υπηρεσιών  ψυχικής  υγείας, διασφάλισης και προστασίας των δικαιωμάτων των ασθενών και συνέχισης του αποϊδρυματισμού και αλλαγής της ασυλικής  λογικής  και  πρακτικής,  είναι  συνοπτικά  οι  εξής:  α)  Διακοπή  κάθε σχεδίου  αποϊδρυματισμού  και εγκατάλειψη  στην  ουσία  των  δομών  της ψυχοκοινωνικής αποκατάστασης  του  Νοσοκομείου.  β) Μεταφορά  των εξωτερικών  ιατρείων  του Νοσοκομείου από  το  κέντρο  της  Αθήνας  στον  χώρο  του  Δρομοκαϊτείου.  γ)  Διοικητική Μεταφορά,  χωρίς την  παραμικρή  επιστημονική  –  θεραπευτική  τεκμηρίωση  και  διαβούλευση  με  τα  εκλεγμένα όργανα ασθενών από τα οξέα στα χρόνια τμήματα του Νοσοκομείου, με στόχο την αύξηση εσόδων από νοσήλια, δηλ. θωράκιση απέναντι στην προοπτική μετασχηματισμού τους σε δίκτυο κοινοτικών δομών ψυχικής υγείας. δ) Η συρρίκνωση της δωρεάν φαρμακευτικής αγωγής απόρων ασθενών, θυμάτων της κοινωνικής και οικονομική κρίσης.

Τα σημεία αυτά, ενδείξεις  της  γενικότερης απορρύθμισης  του  χώρου  της ψυχικής υγείας, θέτουν μερικά  βασικά ερωτήματα:

1)  Η  Διοίκηση  του  ΨΝΑ  «Δρομοκαΐτειο»  τελεί  εν  συγχύσει  ή  ανεξέλεγκτα  και  αυταρχικά αποφασίζει  για επιστροφή  της  ψυχιατρικής  φροντίδας  στον  19ο αιώνα,  στο  ασυλικό βάραθρο και  τον  εξευτελισμό  της ανθρώπινης ύπαρξης;

2)  Η  ψυχιατρική  κοινότητα  πόσο  μπορεί  να  μένει  απαθής  παρατηρητής  τέτοιων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο χώρο της ψυχικής υγείας;

3)  Η οικονομική κρίση σε ποιο βαθμό μπορεί να χρησιμοποιείται ως πολιτικό άλλοθι για την επικράτηση της δεοντολογικής ανομίας και ηθικής κρίσης, απέναντι σε κατεκτημένα δεκαετιών;

4)  Ποια είναι η πολιτική θέση  της ηγεσίας  του ΥΥΚΑ απέναντι σε μία διοίκηση που λειτουργεί αυθαίρετα ως «κράτος εν κράτει», επιβαρύνοντας τον ισχνό κρατικό προϋπολογισμό;

Η άσκηση της ψυχιατρικής, πόσο μάλλον η διακηρυγμένη αρχή της συνέχειας της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης από την Ελληνική  Πολιτεία,  δεν  μπορεί  να  πραγματοποιείται  χωρίς  την  τήρηση και σεβασμό ενός ηθικού  – δεοντολογικού πλαισίου και  την αποδόμηση κάθε ελπίδας χιλιάδων χρηστών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των οικογενειών τους στη χώρα μας.

Χρειαζόμαστε άραγε μια «Νέα Λέρο» για την διεκδίκηση του αυτονόητου στην ψυχική υγεία;

Στυλιανίδης Στέλιος,
Αν. Καθ. Κοινωνικής Ψυχιατρικής, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Εθνικός Εκπρόσωπος για την Ψυχική Υγεία στον Π.Ο.Υ.
Αντιπρόεδρος Παγκόσμιας Εταιρείας για την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση (WAPR)


Το παραπάνω κείμενο εστάλη στο psi-action από τον κο Στέλιο Στυλιανίδη, με αφορμή την ποινική δίωξη των δύο ψυχολόγων του ΨΝΑ «Δρομοκαΐτειο» που κατήγγειλαν τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των ασθενών του ψυχιατρείου.  

Αν δεν έχετε ενημερωθεί για το θέμα, διαβάστε:


α) την ανάρτησή μας: Τι συμβαίνει στο Δρομοκαΐτειο; στην οποία θα βρείτε όλους τους σχετικούς συνδέσμους (links) και
β)  την εξώδικη δήλωση του προέδρου του Δρομοκαϊτείου Ν. Τσική προς τις δύο ψυχολόγους που κατήγγειλαν την κατάσταση του ιδρύματος.

Επιστολή των εκπροσώπων των Κοι.Σ.Π.Ε. προς την Υπουργό Εργασίας Λούκα Κατσέλη

Προς: την Υπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων κα. Λούκα Κατσέλη

Κοιν.: τον Υπουργό Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης κ. Ανδρέα Λοβέρδο

τον Γενικό Γραμματέα Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων του Υπουργείου Εργασίας, κ. Θεόδωρο Τσέκο

την Προϊσταμένη της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας κα Σταυρούλα Κατσικάρου,

τον Υπεύθυνο για την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, κ. Τιμόθεο Σμυρνιώτη,

Κυρία Υπουργέ,

με την παρούσα επιστολή οι εκπρόσωποι των 15 Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης που συναντηθήκαμε στη Λέρο, στο πλαίσιο της Πρώτης Πανελλαδικής Συνάντησης για τη Σύσταση Ομοσπονδίας εκπροσώπησης μας, μελετήσαμε ενδελεχώς το κείμενο διαβούλευσης και το σχέδιο Νόμου του Υπουργείου σας για τις Επιχειρήσεις Κοινωνικής Οικονομίας και διαπιστώσαμε με ιδιαίτερη ανησυχία τα παρακάτω: 

1.    Οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999 αν και αποτελούν τη μόνη θεσμοθετημένη μορφή κοινωνικής επιχείρησης δεν αναγνωρίζεται ως μια κατηγορία επιχείρησης της Κοινωνικής Οικονομίας, παρόλο που είναι προβεβλημένη πανευρωπαϊκή καλή πρακτική κοινωνικής επιχειρηματικότητας και έχει χρηματοδοτηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο.

2.    Πέραν αυτού εξίσου ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι το προτεινόμενο σχέδιο νόμου εμπεριέχει  σειρά διατάξεων οι οποίες στην ουσία ακυρώνουν την ύπαρξη των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης αφού έρχονται σε αντίθεση με τις προβλέψεις του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999.

3.    Κατά τα προβλεπόμενα στο προτεινόμενο σχέδιο νόμου, προκειμένου οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999 να πιστοποιηθούν ως επιχειρήσεις της Κοινωνικής Οικονομίας θα πρέπει να τροποποιήσουν το καταστατικό τους στο σύνολο του, πράγμα  εξαιρετικά δύσκολο και ανέφικτο εκ του Νόμου και να διαγράψουν τους ψυχικά πάσχοντες, χωρίς δικαιοπρακτική ικανότητα από μέλη τους χωρίς καμία εξαίρεση και σε αντίθεση από την ήδη χορηγηθείσα από το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης πιστοποίηση τους. 

4.    Ακόμα και στην περίπτωση που προχωρήσουμε σε αυτή την ενέργεια, κάτι το οποίο όμως θα θέσει σε αμφισβήτηση τη φιλοσοφία και τις βάσεις που διέπουν τους Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Περιορισμένης Ευθύνης του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999 και την 10ετή λειτουργία τους οι οποίοι έχουν διφυή χαρακτήρα ως θεραπευτικές και οικονομικές μονάδες εκφράζονται σοβαρότατες αμφιβολίες κατά πόσον η εν λόγω πιστοποίηση θα ήταν εφικτή.

5.    Διαπιστώνουμε δηλαδή ότι η θετική πρωτοβουλία του Υπουργείου σας για τη θεσμοθέτηση των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας καταλήγει στην πράξη στο τυπικό και ουσιαστικό αποκλεισμό των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999.

6.    Σε διάφορες διατάξεις του σχεδίου σχετικά με τις ευνοϊκές ρυθμίσεις αναφέρεται κατηγορηματικά ότι αυτές απευθύνονται σε επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας που τα μέλη τους είναι άτομα με «ψυχικές και σωματικές διαταραχές». Αναρωτιόμαστε σε ποιες κοινωνικές επιχειρήσεις αναφέρεται  το σχέδιο για την κατηγορία των ψυχικά πασχόντων και αν οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999 έχουν αποκλειστεί ήδη.

Καταλήγοντας, σας παρακαλούμε να προβείτε άμεσα στις αναγκαίες ενέργειες ώστε η όποια νομική πρόταση σας: 

• να εναρμονιστεί πλήρως το γράμμα και το πνεύμα του νόμου για τους Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Περιορισμένης Ευθύνης του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999,
• να αναγνωρίζει αυτούς ως μορφή επιχείρησης της κοινωνικής οικονομίας,
• να σέβεται απόλυτα τη νομική και λειτουργική τους υπόσταση γιατί Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης είναι ήδη σε λειτουργία με διαμορφωμένο νομικό και οργανωτικό πλαίσιο και πάνω από 350 εργαζόμενους,
• να συμβάλει στην επίλυση των καταγεγραμμένων θεσμικών και λειτουργικών ζητημάτων των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999, 
• να περιλαμβάνει κατηγορηματικές διατάξεις που θα διασφαλίσουν την ενσωμάτωση των Κοινωνικών Συνεταιρισμών Περιορισμένης Ευθύνης του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999.

Παρακαλούμε να εκλάβετε την παρούσα ως επιδίωξη θετικής συνεισφοράς στην όποια συζήτηση έχει αρχίσει από πλευράς του Υπουργείου σας για τα θέματα κοινωνικής οικονομίας.

Με εκτίμηση για τους 15 Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Περιορισμένης Ευθύνης (Κοι.Σ.Π.Ε.) που συνυπογράφουν την παρούσα επιστολή: 

1.1ου Το.Ψ.Υ. Αττικής «Διάπλους»
2.3ου Το.Ψ.Υ. Αττικής «Κλίμαξ Plus»
3.5ου Το.Ψ.Υ. Αττικής «Ηλιοτρόπιο»
4.6ου Το.Ψ.Υ. Αττικής «Εικόνα»
5.9ου Το.Ψ.Υ. Αττικής «Ευ Ζην»
6.10ου Το.Ψ.Υ. Αττικής «Διαδρομές»
7.Το.Ψ.Υ. Αχαΐας «Φάρος»
8.Το.Ψ.Υ. Δυτικής Θεσσαλονίκης
9.Το.Ψ.Υ. Δωδεκανήσου
10.Το.Ψ.Υ. Κέρκυρας «Νέοι Ορίζοντες»
11.Το.Ψ.Υ. Κεφαλονιάς – Ζακύνθου «Ρότα»
12.Το.Ψ.Υ. Νομού Πιερίας
13.Το.Ψ.Υ. Φωκίδας «Γιάννης Βολίκας»
14.Το.Ψ.Υ. Χανίων
15.Το.Ψ.Υ. Χίου «Ωρίων»

ΥΓ. Σχετική με το παραπάνω θέμα είναι και η προηγούμενη ανάρτησή μας: Εμπόδια από το υπουργείο Εργασίας στην εργασία και την κοινωνική επανένταξη των ψυχικά πασχόντων

Εμπόδια από το υπουργείο Εργασίας στην εργασία και την κοινωνική επανένταξη των ψυχικά πασχόντων

Αγνοούν τους συνεταιρισμούς των ψυχικώς πασχόντων *

Σε καταφανή διάσταση με την κεντρική πολιτική επιλογή και ευρωπαϊκή υποχρέωση της χώρας για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση και την αποασυλοποίηση των ψυχικώς πασχόντων βρίσκεται η πρόθεση του υπουργείου Εργασίας να καταθέσει στη Βουλή νομοσχέδιο για τη ρύθμιση της κοινωνικής οικονομίας από το οποίο εξαιρούνται οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης (ΚοιΣΠΕ), ο θεσμός της τελικής φάσης της αποασυλοποίησης των ψυχικώς πασχόντων!

Το νομοσχέδιο, το οποίο αναμένεται να κατατεθεί εντός των ημερών στη Βουλή, βρίθει αντιφάσεων, περιλαμβάνει μία σειρά... νεολογισμών, όπως "άτομα με σωματικές και ψυχικές διαταραχές" (sic), και προδίδει την άγνοια του συντάκτη του σχετικά τόσο με την κοινωνική οικονομία όσο και με τη φυσιολογία των ψυχικώς πασχόντων συνανθρώπων μας, τους οποίους θεωρεί συλλήβδην και διαρκώς ως άτομα χωρίς δικαιοπρακτική ικανότητα!

Η πρόθεση της υπουργού Εργασίας Λ. Κατσέλη να προχωρήσει στην κατάθεση του νομοσχεδίου στη Βουλή, ύστερα από μία υποτυπώδη διαβούλευση και αφού αγνόησε παντελώς τις αιτιάσεις και την επιχειρηματολογία των εκπροσώπων των ΚοιΣΠΕ, έχει προκαλέσει βαθιά απογοήτευση, ματαίωση, αλλά και οργή και αγανάκτηση στον χώρο της Ψυχικής Υγείας και των ψυχικώς πασχόντων. Ο προβληματισμός σχετικά με το παρόν και το μέλλον της πολύτιμης και πολύπαθης ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και της αποασυλοποίησης των ψυχικώς πασχόντων στη χώρα μας βαθαίνει...

Ο γενικός γραμματέας Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων Θεοδ. Τσέκος συναντάται εκ νέου σήμερα με τα αρμόδια για την Ψυχική Υγεία και την Ποιότητα των Υπηρεσιών Υγείας στελέχη του υπουργείου Υγείας, προκειμένου η πλευρά του υπουργείου Υγείας να εξηγήσει για πολλοστή φορά ότι η εξαίρεση των ΚοιΣΠΕ από τις ευεργετικές διατάξεις του νομοσχεδίου για την κοινωνική οικονομία δεν συνάδει με τους διακηρυγμένους στόχους των συντακτών του, αποτελεί κατάφωρη διαστρέβλωση της έννοιας της κοινωνικής οικονομίας και πλήττει βάναυσα την πορεία της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και της αποασυλοποίσης των ψυχικώς πασχόντων στη χώρα μας.

Έντονη αντίδραση των ΚοιΣΠΕ

Την ίδια στιγμή, στα χέρια των υπουργών Εργασίας Λ. Κατσέλη και Υγείας Αν. Λοβέρδου βρίσκεται από χθες το ψήφισμα διαμαρτυρίας που ενέκρινε ομόφωνα η 1η συνάντηση των εκπροσώπων των ΚοιΣΠΕ, η οποία πραγματοποιήθηκε στις 14 - 16 Οκτωβρίου στη Λέρο. Οι εκπρόσωποι των συνεταιρισμών ζητούν να μην κατατεθεί ως έχει το νομοσχέδιο στη Βουλή, αλλά μόνον αφού περιλάβει ρύθμιση η οποία θα προβλέπει την ένταξη των ΚοιΣΠΕ στις ευργετικές διατάξεις του.

Το ψήφισμα των ΚοιΣΠΕ ζητεί για το νομοσχέδιο του υπουργείο Εργασίας: "Να εναρμονιστεί πλήρως με το γράμμα και το πνεύμα του νόμου για τους Κοινωνικούς Συνεταιρισμούς Περιορισμένης Ευθύνης του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999. Να αναγνωρίζει αυτούς ως μορφή επιχείρησης της κοινωνικής οικονομίας".

Επίσης, το ψήφισμα αναφέρει μεταξύ άλλων: "Σε διάφορες διατάξεις του σχεδίου σχετικά με τις ευνοϊκές ρυθμίσεις αναφέρεται κατηγορηματικά ότι αυτές απευθύνονται σε επιχειρήσεις της κοινωνικής οικονομίας που τα μέλη τους είναι άτομα με 'ψυχικές και σωματικές διαταραχές'. Αναρωτιόμαστε σε ποιες κοινωνικές επιχειρήσεις αναφέρεται το σχέδιο για την κατηγορία των ψυχικά πασχόντων και αν οι Κοινωνικοί Συνεταιρισμοί Περιορισμένης Ευθύνης του άρθρου 12 του Νόμου 2716/1999 έχουν αποκλειστεί ήδη".

Ανακόλουθη η Λ. Κατσέλη

Σύμφωνα με πολύ καλά πληροφορημένες πηγές της "Α", η Λ. Κατσέλη είχε δηλώσει πριν από δύο εβδομάδες, σε σύσκεψη αρμοδίων στελεχών των υπουργείων Εργασίας και Υγείας για το θέμα, ότι δεν προτίθεται τελικά να καταθέσει αυτό το νομοσχέδιο στη Βουλή. Λίγες ημέρες αργότερα, όμως, και ενώ οι άνθρωποι του χώρου της Ψυχικής Υγείας και των ΚοιΣΠΕ είχαν εφησυχάσει καλοπροαίρετα, ο γενικός γραμματέας Διαχείρισης Κοινοτικών και Άλλων Πόρων δήλωσε σε νέα σύσκεψη στελεχών των δύο υπουργείων ότι το νομοσχέδιο θα κατατεθεί ως έχει στη Βουλή, και μάλιστα λίαν συντόμως...

* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Η Αυγή"

Σχετικό άρθρο:  Στο περιθώριο το πιο σημαντικό κομμάτι της αποασυλοποίησης

Διαβάστε και την Επιστολή των εκπροσώπων των Κοι.Σ.Π.Ε. προς την Υπουργό Εργασίας Λούκα Κατσέλη

Επίσης, στο AikateriniTempeli’s Weblog υπάρχει μια ανάρτηση σχετική με τους ΚοιΣΠΕ. Όσοι έχετε περισσότερες πληροφορίες (ή γνωρίζετε καλύτερα την κατάσταση) μπορείτε να εμπλουτίσετε τη συγκεκριμένη ανάρτηση με τα σχόλιά σας. 

 

Διαμαρτυρία ενάντια στην απόλυση εργαζομένου

 

Σωματείο Εργαζομένων σε φορείς Ψυχικά Ασθενών και Ευάλωτων Κοινωνικά Ομάδων (Σ.Ε.Ψ.Α.Ε.Κ.Ο)

Αθήνα, 17 Οκτωβρίου 2010

ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΑΠΟΛΥΣΗ ΤΟΥ
ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΗ - ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΥ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ Ν. ΑΒΟΥΡΗ

Η εταιρεία «ΙΡΙΣ» που δραστηριοποιείται στο χώρο της ψυχικής υγείας, γνωστή για τις συνεχείς και πολύμηνες καθυστερήσεις στους μισθούς των εργαζομένων, προχώρησε πριν λίγο καιρό στην απόλυση του συνδικαλιστή εργαζόμενου στο οικοτροφείο ΙΡΙΣ ΑΧΑΪΑΣ Νίκου Αβούρη, την ώρα μάλιστα που βρισκόταν στην κανονική του άδεια. Παράλληλα ο πρόεδρός της απείλησε με απόλυση άλλους 6 εργαζομένους από την ίδια δομή, εκείνους δηλαδή που διαμαρτύρονταν και κινητοποιούνταν ενάντια στην αυθαιρεσία της εργοδοσίας η οποία παρακρατούσε μισθούς εργαζομένων ακόμη και 2 χρόνων πίσω (3 μηνιάτικα του 2008 εξοφλήθηκαν το 2010)!!!

Ο Ν. Αβούρης είναι γνωστός για τη συνδικαλιστική του δράση στο χώρο της ψυχικής υγείας, ενώ από τις 29 Μαΐου 2010 είναι μέλος της Διοίκησης του Σωματείου Εργαζομένων σε φορείς Ψυχικά Ασθενών και Ευάλωτων Κοινωνικά Ομάδων (ΣΕΨΑΕΚΟ).

Γι’ αυτή του τη δράση η εταιρεία, εκμεταλλευόμενη και τη χρονική συγκυρία της οικονομικής κρίσης και της ύφεσης των εργασιακών δικαιωμάτων, επιδιώκει να τον εξοντώσει ηθικά, συνδικαλιστικά, εργασιακά και οικονομικά.

Η απόλυσή του είναι παράνομη, καταχρηστική και εκδικητική. Το Σωματείο Εργαζομένων σε φορείς Ψυχικά Ασθενών και Ευάλωτων Κοινωνικών Ομάδων (Σ.Ε.Ψ.Α.Ε.Κ.Ο) διεκδικεί από την πρώτη στιγμή την άρση της απόλυσης του συναδέλφου και μέλους του Δ.Σ. Πήρε την πρωτοβουλία να ζητήσει συνάντηση με τον πρόεδρο της εταιρείας «ΙΡΙΣ» προκειμένου να ανακόψει την εκδικητική αυτή απόλυση και να ανατρέψει το δυσμενές κλίμα που αυτή επιφέρει πλην όμως η διοίκηση δεν ανταποκρίθηκε στο αίτημα και παρέπεμψε την ευθύνη της συνάντησης στη δικηγόρο και νόμιμο εκπρόσωπο της εταιρείας η οποία επικαλέστηκε ότι ο λόγος της απόλυσης ήταν οικονομικός μια και το Υπουργείο Υγείας απαιτεί να μειωθούν κατά 70% τα έξοδα μισθοδοσίας, αλλάζοντας τον αρχικό λόγο που είχε επικαλεστεί η υπεύθυνη του ΊΡΙΣ ΑΧΑΙΑΣ όταν τηλεφωνικά ανακοίνωσε στον Ν. Αβούρη την απόλυσή του που αφορούσε δήθεν χαμηλή αποδοτικότητα. Η μη σταθερή στάση της διοίκησης και των υπευθύνων επιβεβαιώνουν τον εκδικητικό χαρακτήρα της απόλυσης που προφορικά άλλωστε έχουν πει ανοιχτά σε όλους τους εργαζόμενους.

Θεωρούμε απαράδεκτο και βλαπτικό για την ποιότητα των υπηρεσιών της ψυχικής υγείας να απολύονται έμπειροι εργαζόμενοι (ο Ν.Αβούρης εργάζεται επι επτά έτη στο χώρο) όταν οι δομές αυτές λόγω της παρατεταμένης κρίσης (υποχρηματοδότηση από το 2005, ανύπαρκτος κεντρικός σχεδιασμός και ελλιπής εποπτεία) έχουν χάσει πάνω από το μισό προσωπικό τους και απειλείται η θεραπευτική συνέχεια που τόσο αναγκαία είναι για τους ευαίσθητους ενοίκους των δομών αυτών αλλά και για τη συνέχεια της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Θεωρούμε απαράδεκτο να προτάσσονται οι εκδικητικές πράξεις εις βάρος του οφέλους των ψυχικά ασθενών και αντίθετα από τις αρχές της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Οι εργαζόμενοι έχουν παλέψει όλα αυτά τα χρόνια για τη διατήρηση των υπηρεσιών αυτών παρόλη την απληρωσιά τους και τους χαμηλούς μισθούς και ο Νίκος Αβούρης είναι ένας από αυτούς. Θα ζητήσουμε από το Υπουργείο Υγείας να πάρει θέση για τις απαράδεκτες αυτές πράξεις που επιδεινώνουν την ήδη κακή κατάσταση στο χώρο της ψυχικής υγείας. Δεν θα υποκύψουμε στην τρομοκρατία των απολύσεων και μόνο έτσι θα τις σταματήσουμε.

Το Δ.Σ. του Σ.Ε.Ψ.Α.Ε.Κ.Ο.

Ψήφισμα συμπαράστασης από το Σωματείο των Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης της Χρήσης Εξαρτησιογόνων Ουσιών:

 

update:  ΕΡΩΤΗΣΗ του βουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ Παναγιώτη Λαφαζάνη προς την Υπουργό Εργασίας & Κοινωνικής Ασφάλισης.

Η αποασυλοποίηση που ...ξεχάστηκε: Παιδιά με νοητική υστέρηση στα ιδρύματα

 

Στην ιδρυματική περίθαλψη των παιδιών με νοητική υστέρηση και άλλες αναπηρίες έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενες αναρτήσεις και θα συνεχίσουμε να αναφερόμαστε, αφενός γιατί θεωρούμε απαράδεκτο να ανεχόμαστε τον εγκλεισμό, τη συστηματική κακοποίηση και την παραβίαση των βασικών ανθρωπίνων δικαιωμάτων αρκετών χιλιάδων παιδιών που ζουν στα Ελληνικά ιδρύματα και αφετέρου γιατί το θέμα αυτό, ίσως επειδή προκαλεί έντονα συναισθήματα, «ξεχνιέται» εύκολα. 

Δεν είναι τυχαίο ότι τα δημοσιεύματα που αποκαλύπτουν κακοποιήσεις ή θανάτους ανθρώπων σε ιδρύματα σοκάρουν την κοινή γνώμη, προκαλούν την «οργή» των πολιτικών και τις δεσμεύσεις των αρμοδίων (επαναλαμβάνοντας το γνωστό: «θα αποδοθούν ευθύνες») και μετά από λίγες ημέρες το θέμα έχει ξεχαστεί.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι αν οι πολίτες της χώρας μας δεν αντιδράσουν (μαζικά και συστηματικά) ενάντια στην ιδρυματική περίθαλψη, η κατάσταση θα συνεχίσει να είναι τραγική, αφού οι εκάστοτε κυβερνήσεις έχουν αποδείξει έμπρακτα την αδιαφορία τους. Την ίδια αδιαφορία, βέβαια, έχουν δείξει και τα υπόλοιπα πολιτικά κόμματα και αυτό γίνεται σαφές αν παρατηρήσει κανείς την ανυπαρξία σχετικών προτάσεων στο πρόγραμμά τους (και αν κάνω λάθος, σας παρακαλώ να με διορθώσετε). Ειδικά τώρα, με άλλοθι την «οικονομική κρίση», οι ανάγκες και τα δικαιώματα των ευάλωτων αυτών ομάδων καταδικάζονται να παραμείνουν εκτός των προτεραιοτήτων της πολιτείας, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τη συστηματική πλέον υποχρηματοδότηση των κοινοτικών προγραμμάτων και δομών αλλά και, γενικότερα, την οπισθοδρόμηση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης.

Δυστυχώς όμως, στην Ελλάδα, η άποψη ότι τα παιδιά με αναπηρίες «χρειάζονται» ιδρυματική περίθαλψη παραμένει ακόμα κοινωνικά αποδεκτή. Στις μέρες μας, αν και δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα που να συνηγορεί υπέρ της βοήθειας που παρέχεται σε παιδιά με αναπηρίες μέσα σε ένα ιδρυματικό και κοινωνικά απομονωμένο περιβάλλον, εκτιμάται ότι 6.000 άτομα (χωρίς να συμπεριλαμβάνονται τα άτομα τρίτης ηλικίας), εκ των οποίων το 30% είναι παιδιά, έφηβοι και νέοι, «περιθάλπονται» σε δημόσια ή ιδιωτικά ιδρύματα κλειστής περίθαλψης.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα παιδιά με νοητική υστέρηση και άλλες αναπηρίες παραμένουν στα ιδρύματα και μετά την ενηλικίωσή τους και αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι χωρίς δικαιώματα. Αυτοί είναι οι «αόρατοι» άνθρωποι των ιδρυμάτων, που στοιβάζονται στα χειρότερα τμήματα. Τα «χρόνια και ανίατα περιστατικά», που δεν παρουσιάζουν «επιστημονικό ενδιαφέρον» και συνεπώς δεν επιχειρείται καμία προσπάθεια για τη βελτίωση της ζωής τους.

Είναι γνωστό ότι τα τελευταία είκοσι χρόνια, στο πλαίσιο των προσπαθειών για την ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας, έχουν δημιουργηθεί νέες στεγαστικές δομές (οικοτροφεία, ξενώνες, διαμερίσματα) στην κοινότητα. Το ποσοστό όμως των ανθρώπων με νοητική υστέρηση που ζουν και υποστηρίζονται σε αυτές τις νέες δομές δεν ξεπερνά το 15% από το σύνολο των 3.000 που επωφελήθηκαν από τα προγράμματα αποασυλοποίησης. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτές τις περιπτώσεις, αναφερόμαστε σε ενήλικες με νοητική υστέρηση που παρέμεναν έγκλειστοι στα ψυχιατρεία.

Οι συνέπειες του ιδρυματικού περιβάλλοντος στα παιδιά (και όχι μόνο) είναι γνωστές εδώ και πολλές δεκαετίες. Σήμερα, δεν υπάρχει κανένα επιχείρημα για να «νομιμοποιείται» από το κράτος ο εγκλεισμός των παιδιών σε ιδρύματα. Η εμπειρία που αποκτήθηκε από τα προγράμματα αποασυλοποίησης στο χώρο της ψυχικής υγείας θα μπορούσε να αξιοποιηθεί για την αποασυλοποίηση των ανθρώπων με νοητική υστέρηση καθώς και για τη σταδιακή κατάργηση των κλειστών ιδρυμάτων για παιδιά. Απ’ ό,τι γνωρίζουμε, δεν έχουν γίνει μελέτες στη χώρα μας που να αποδεικνύουν ότι το κόστος της ιδρυματικής περίθαλψης είναι μικρότερο από το κόστος της κοινοτικής φροντίδας. Δηλαδή, ακόμα και η οικονομική κρίση δεν μπορεί να αποτελεί δικαιολογία για τα καθημερινά εγκλήματα εναντίον των παιδιών.

Για όσους ενδιαφέρονται, αύριο και μεθαύριο (15 και 16 Οκτώβρη) θα πραγματοποιηθεί το επιστημονικό συμπόσιο, που διοργανώνουν τα Παιδικά Χωριά SOS, με θέμα: “Όταν κινδυνεύουν τα παιδιά”.

Επίσης, την Τετάρτη 20 Οκτωβρίου και ώρα 19.00 ο ΣΟΨΥ Πάτρας διοργανώνει εκδήλωση - συζήτηση (στο Επιμελητήριο Αχαΐας, Μιχαλακοπούλου 58) με προσκεκλημένο τον Καθηγητή Ψυχιατρικής του Institute of Psychiatry - King’s College London κο Ν. Μπούρα και θέμα: «Οργάνωση υπηρεσιών για την Ψυχική Υγεία - Το παράδειγμα της Μεγάλης Βρετανίας».

Σχετικά με την αποασυλοποίηση των ατόμων με νοητική υστέρηση και προβλήματα ψυχικής υγείας στη Μ. Βρετανία, μπορείτε να διαβάσετε και στο άρθρο των κ.κ. Ν. Μπούρα και Δ. Πάσχου που είχε δημοσιευθεί στα «Τετράδια Ψυχιατρικής» (τεύχος 97):

Η διαδικασία της αποασυλοποίησης για άτομα με νοητική υστέρηση και προβλήματα ψυχικής υγείας: Ιστορική αναδρομή, επιτυχίες, εμπόδια και μελλοντικές προκλήσεις

Ιστορική αναδρομή

Για το Δυτικό κόσμο, η ιστορία της φροντίδας των ατόμων με νοητική υστέρηση έχει την αρχή της στην Αρχαία Ελλάδα. Ο Ιπποκράτης κατέγραψε ότι κάποιοι άνθρωποι γεννιούνται με σωματικές ή ψυχικές αναπηρίες, ενώ άλλοι μπορεί να τις αναπτύξουν κατά τη διάρκεια της ζωής τους και αναγνώρισε πως κάποιες είναι ιάσιμες ενώ άλλες όχι. Στον ιδεατό όμως κόσμο του Πλάτωνα και στην ουτοπική πολιτεία δεν υπήρχε περιθώριο για ατέλειες. Η κυρίαρχη άποψη ήταν πως οι θεραπείες θα έπρεπε να παρέχονται μόνο σ' αυτούς που η πάθηση τους μπορεί να θεραπευτεί.

Αιώνες αργότερα, τα χριστιανικά ιδανικά, για τη φροντίδα των αδυνάμων και ασθενών, κυριάρχησαν στην Ευρώπη, επηρέασαν και εξακολουθούν να:επηρεάζουν τον τρόπο αντιμετώπισης ατόμων με νοητική υστέρηση (ΝΥ). Μεγάλες διαφορές σ' αυτόν τον τρόπο έχουν καταγραφεί και αντανακλούν τη διαφορετική φιλοσοφία αντιμετώπισης αυτών ανθρώπων ανάλογα με τη θρησκεία, γενικότερες αντιλήψεις, ήθη και έθιμα, κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και νομοθετήματα κάθε χώρας σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους  (Meyers & Blacher, 1987).

Αυγή της επιστημονικής αντιμετώπισης των προβλημάτων της ΝΥ μπορεί να θεωρηθεί η εργασία του Γάλλου Jean Itard, ενός συνεργάτη του Pinel στο Παρίσι του 18ου αιώνα. Ο Itard, κατάφερε να εκπαιδεύσει ένα παιδί με βαριά νοητική υστέρηση με μεθόδους που είχε αναπτύξει για παιδιά με προβλήματα ακοής. Για την εργασία του αυτή, παρά τα σχετικά φτωχά αποτελέσματα, ο Itard, βραβεύτηκε από την Γαλλική Ακαδημία Επιστημών και το παράδειγμα του εξαπλώθηκε στην υπόλοιπη Ευρώπη και υιοθετήθηκε με θρησκευτικό ζήλο. Ειδικά εκπαιδευτικά ιδρύματα δημιουργήθηκαν και στις αρχές του 19ου αιώνα. Οι πρώτες μάλιστα κοινοτικές οικίες και δομές έκαναν την εμφάνιση τους στην Αυστρία, Σουηδία, Γερμανία, ΗΠΑ και την Αγγλία.

Παρόλα αυτά η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων με νοητική υστέρηση παρέμενε «εγκλεισμένη» στα μεγάλα ψυχιατρικά άσυλα που είχαν ιδρυθεί σχεδόν σε όλες τις περιοχές του δυτικού κόσμου.

Κατά το τέλος του 19ου αιώνα τα μεγάλα άσυλα ασφυκτιούσαν από υπερβολικό αριθμό ασθενών και διαρκώς μειούμενη χρηματοδότηση. Την ίδια εποχή η μεγάλη αποδοχή της θεωρίας της εξέλιξης του Δαρβίνου οδήγησε στον «κοινωνικό Δαρβινισμό» και την υιοθέτηση της ιδέας πως οι κοινωνίες πρέπει να προσπαθούν να βελτιώσουν το γενετικό υλικό του πληθυσμού τους. Το κίνημα της «ευγονικής», όπως ονομάστηκε, έγινε αποδεκτό από ένα ευρύ τμήμα της κοινωνίας της εποχής, καθώς και από διακεκριμένους βιολόγους και ερευνητές. Αυτές οι αντιλήψεις πυροδότησαν ακραίες και βάναυσες πρακτικές, όπως π.χ. ήταν η μαζική στείρωση χιλιάδων ανθρώπων με ΝΥ σε ορισμένες πολιτείες των ΗΠΑ και σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης στη δεκαετία 1930 - 1940 (Sofair & Kaldjian, 2000). Στη ναζιστική Γερμανία αναφέρεται ότι χιλιάδες ασθενείς με χρόνιες ψυχικές παθήσεις ή ΝΥ θανατώθηκαν ομαδικά (Seeman, 2005).

Το τέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου και η ήττα των ολοκληρωτικών ιδεολογιών ώθησαν την ανάγκη να προστατευθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ένα διεθνές επίπεδο. Η μετέπειτα ανάπτυξη του κράτους πρόνοιας, παράλληλα με την οικονομική ευημερία του μεταπολεμικού δυτικού κόσμου, διαμόρφωσαν το κλίμα για την ανάπτυξη μιας φιλοσοφίας προστασίας, φροντίδας και παροχής εκπαι­δευτικών ευκαιριών για άτομα με ΝΥ.

Αυτές οι αλλαγές στη φιλοσοφία και την αντίστοιχη κοινωνική πολιτική απέναντι στους ανθρώπους με ΝΥ συνοδεύτηκαν επίσης με θεαματικές αλλαγές στην επιστημονική προσέγγιση της ΝΥ.

Ήδη από το τέλος του 19ου αιώνα στην Αγγλία και στη Γαλλία έγινε ο διαχωρισμός της νοητικής υστέρησης από τις ψυχικές ασθένειες και η απόδοση της σε κάποια παθολογία του εγκεφάλου (Balthazar & Stevens, 1975).

Στην Αγγλία ο «Νόμος για άτομα με νοητική υστέρηση» του 1930 έδωσε έμφαση στη φροντίδα σε ειδικά νοσοκομεία. Η ψυχιατρική άρχισε να αποκτά ειδική σημασία για τους ανθρώπους με ΝΥ, έπειτα από την παρατήρηση μεγάλου αριθμού ασθενών με «διπλή διάγνωση», δηλαδή την ταυτόχρονη παρουσία νοητικής υστέρησης και ψυχικής πάθησης.

Διάφορες προκαταλήψεις, όπως το ότι η νοητική υστέρηση μπορεί να προδιαθέτει το άτομο σε αλκοολισμό ή βίαιες ενέργειες, απορρίφθηκαν επιστημονικά μετά το 1940. Επίσης το 1949 δημοσιεύτηκε η περίφημη εργασία του Kanner πάνω στον αυτισμό και λίγα χρόνια αργότερα τα γενετικά και τα περιβαλλοντικά αίτια της ΝΥ άρχισαν να αποκαλύπτονται. Στη δεκαετία του 1950 μεγάλες επιδημιολογικές έρευνες πρόσφεραν επιστημονική απόδειξη ότι η νοητική υστέρηση εμφανίζεται σε ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού και άρα πρέπει να αντιμετωπιστεί ως πρόβλημα δημόσιας υγείας με συγκεκριμένη κοινωνική πολιτική. Οργανώσεις γονέων ατόμων με ΝΥ αλλά και επαγγελματικές οργανώσεις άσκησαν πίεση στις κυβερνήσεις των δυτικών χωρών να προσφέρουν σύγχρονες εκπαιδευτικές υπηρεσίες, διαμονή και φροντίδα στην κοινότητα. Το 1958 στις Nebraska & και California των ΗΠΑ έκαναν την εμφάνιση τους τα πρώτα εξειδικευμένα ψυχιατρικά τμήματα για άτομα με ΝΥ.

Πέντε χρόνια αργότερα η κυβέρνηση Kennedy στις ΗΠΑ προχώρησε σε ριζοσπαστική νομοθεσία, με την οποία προσδιόρισε τις αρχές και τη φιλοσοφία που ακόμα και σήμερα κυριαρχούν στην πολιτική υγείας και κοινωνικής φροντίδας αυτού του μη ευνοημένου τμήματος του πληθυσμού.

Επίσης νομοθετήθηκε η συνεχής χρηματοδότηση αυτών των προγραμμάτων και η δημιουργία εθνικών ιδρυμάτων με προσανατολισμό στην έρευνα γύρω από την ΝΥ. Σεβαστά χρηματικά ποσά διατέθηκαν από το Ομοσπονδιακό ταμείο των ΗΠΑ και έτσι ξεκίνησε το πιο φιλόδοξο πρόγραμμα αποασυλοποίησης. Στα επόμενα 20 χρόνια ο πληθυσμός των μεγάλων ιδρυμάτων για άτομα με ΝΥ στις ΗΠΑ μειώθηκε κατά 67,3% (Lakin et al, 1996).

Παρόμοιες τάσεις σημειώθηκαν την ίδια εποχή και στη Δυτική Ευρώπη, κυρίως στην Αγγλία και στις Σκανδιναβικές χώρες, αλλά και στον Καναδά και την Αυστραλία.

Παράγοντες που οδήγησαν στην αποασυλοποίηση

Οι Emerson και Hatton (2005) πρόσφατα υποστήριξαν ότι η πορεία προς την αποασυλοποίηση υποστηρίχτηκε από τουλάχιστον τέσσερις (4) παράγοντες:

1. Η δεκαετία του 1960 χαρακτηρίστηκε από σημαντική οικονομική ανάπτυξη και μια παγκόσμια τάση για πιο δημοκρατικές και φιλελεύθερες προσεγγίσεις στην κοινωνική πολιτική. Τα ανθρώπινα δικαιώματα και η ευημερία κάθε πολίτη υπήρξαν κοινό σημείο αναφοράς σε κινήματα για τα δικαιώματα μειονοτήτων και ενάντια στις φυλετικές διακρίσεις. Σ' αυτό το κλίμα ευδοκίμησε η ιδέα φροντίδας για τα άτομα με ΝΥ στην κοινότητα κο η αντιμετώπιση τους ως ισάξιους πολίτες.

2. Μια σειρά από σκάνδαλα, γύρω από την αντιμετώπιση ατόμων με ΝΥ στα μεγάλα ιδρύματα της Αγγλίας και των ΗΠΑ, προβλήθηκαν από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και προκάλεσαν την ευαισθητοποίηση αλλά και την καθοριστική κινητοποίηση του κοινού.

3. Η έρευνα γύρω από την εκπαίδευση ατόμων με ΝΥ άρχισε να ελκύει σημαντικό αριθμό επιστημόνων.

4. Υπήρχαν ήδη  μοντέλα  και προηγούμενη εμπειρία από αντίστοιχες προσπάθειες στο χώρο της ψυχικής υγείας και επιπλέον υπήρχαν οι βασικές οργανωτικές και λειτουργικές δομές για την παροχή φροντίδας στην κοινότητα στις αναπτυγμένες χώρες.

Οι άνθρωποι με ΝΥ είναι μια ανομοιογενής ομάδα που περιλαμβάνει άτομα με συνοδές σωματικές αναπηρίες, προβλήματα κίνησης, όρασης ή ακοής καθώς και άτομα με αυτισμό. Άτομα με συνυπάρχουσα ψυχική πάθηση και διαταραχή της συμπεριφοράς αποδείχθηκαν η δυσκολότερη ομάδα στα προγράμματα ένταξης στην κοινότητα (Jacobson, 1999).

Σημαντική επίδραση στην τάση για κοινοτικά μοντέλα είχε η φιλοσοφία της “ομαλοποίησης”(Normalisation) και η αναγνώριση ότι ο κοινωνικός ρόλος που αποδίδεται σε άτομα με ΝΥ είναι πολύ σημαντικός (Social Role Valorization). Αυτές οι ιδέες αρχικά δημοφιλείς στη Σκανδιναβία τη δεκαετία του 1970 και στον υπόλοιπο κόσμο έπειτα από εργασίες του Αμερικανού Wolfrusburger τη δεκαετία του 1980. Η βασική ιδέα είναι ότι οι άνθρωποι με ΝΥ ή άλλες αναπηρίες πρέπει να βοηθούνται να ζήσουν στο ίδιο περιβάλλον με όλους τους και να συμμετέχουν σε όλες τις δραστηριότητες της κοινωνικής ζωής, έτσι ώστε να αποκτήσουν φυσιολογικές εμπειρίες ζωής. Παράλληλα, πρέπει να υποστηρίζονται ενεργά για να αποκτήσουν χρήσιμους κοινωνικά ρόλους, με την προσδοκία ότι οι συμπολίτες τους θα συνηθίσουν να έρχονται σε επαφή μαζί τους και την ελπίδα ότι έτσι θα  μειωθούν  προκαταλήψεις, φόβοι και διακρίσεις.

Στην Αγγλία αυτές οι τάσεις εκφράστηκαν με την διακήρυξη "μια συνηθισμένη ζωή" (An Ordinary Life, King's Fund Centre, 1980), η οποία υπήρξε σημείο αναφοράς για όλα τα προγράμματα αποασυλοποίησης και κοινωνικής επανένταξης ατόμων με ΝΥ.

Προβλήματα κατά τη διαδικασία  αποασυλοποίησης

Η πορεία προς την επανένταξη στην κοινότητα δεν ήταν άμοιρη προβλημάτων. Έχουν περάσει περισσότερα από 40 χρόνια από τότε που άρχισαν οι πρώτες προσπάθειες για την αποασυλοποίηση και η παγκόσμια εμπειρία απέδειξε ότι υπάρχουν κάποιοι κοινοί παράγοντες, καθοριστικοί για την επιτυχία ή αποτυχία αυτών των προγραμμάτων. Είναι απαραίτητο να υπάρχει επάρκεια ειδικευμένου και σωστά εκπαιδευμένου προσωπικού σε όλες τις βαθμίδες, ώστε η υποστήριξη στην κοινότητα να είναι αποτελεσματική. Είναι ανώφελο να μεταφέρουμε ανθρώπους από τα μεγάλα ιδρύματα σε κοινοτικές δομές, χωρίς την κατάλληλη υποδομή. Η εκπαίδευση είναι ιδιαιτέρως απαραίτητη για επαγγελματίες «γενικών καθηκόντων», οι οποίοι και περνούν τον περισσότερο χρόνο με τα άτομα που έχουν ΝΥ. Αν κάποιος, για παράδειγμα, φροντιστής ή μέλος του προσωπικού δεν γνωρίζει πώς να αντιμετωπίσει τα προβλήματα συμπεριφοράς σε ασθενή με αυτισμό, είναι αδύνατον να προσφέρει σωστή υποστήριξη.

Στις αναπτυγμένες χώρες ένα σημαντικό τμήμα του πληθυσμού των ατόμων με ΝΥ συμμετέχει σε έμμισθη εργασία. Δυστυχώς όμως αυτές οι θέσεις εργασίας περιορίζονται σε φτωχά ή απομονωμένα εργασιακά περιβάλλοντα, όπου η δουλειά είναι συνήθως απλοϊκή και μονότονη. Επιπλέον το σύστημα κοινωνικής ασφάλισης πολλές φορές λειτουργεί σαν αντικίνητρο, αφού η ανάληψη εργασίας μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια επιδομάτων και άλλων παροχών.

Δυσκολίες επίσης εντοπίστηκαν στον τομέα της παροχής υπηρεσιών υγείας στην κοινότητα. Στο παρελθόν, όταν τα άτομα με ΝΥ ήταν απομονωμένα στα μεγάλα άσυλα - ιδρύματα, οι γιατροί, οι νοσηλευτές, οι ψυχολόγοι, οι λογοθεραπευτές και οι εργοθεραπευτές που εργάζονταν σ' αυτά τα ιδρύματα, είχαν αναπτύξει ειδική εμπειρία. Σήμερα υπάρχει η τάση οι άνθρωποι με ΝΥ να εξυπηρετούνται από γενικές και όχι εξειδικευμένες υπηρεσίες, με αποτέλεσμα επαγγελματίες υγείας να βλέπουν ένα μικρό αριθμό ατόμων με ΝΥ, με πιθανό κίνδυνο την απώλεια και μη ανάπτυξη πολύτιμης εξειδικευμένης γνώσης και εμπειρίας.

Άτομα με «διπλή διάγνωση»

Ήδη από τη δεκαετία του 1950 είναι γνωστό ότι τα άτομα με ΝΥ έχουν αυξημένο κίνδυνο να αναπτύξουν ψυχικές παθήσεις και να παρουσιάσουν προβλήματα συμπεριφοράς και ότι τα φτωχά ασυλικά περιβάλλοντα ή η έλλειψη υποστήριξης μπορούν να επιτείνουν αυτά τα προβλήματα. (Craft, 1959 & Menolascino, 1965; 1966).

Πέρασε, ωστόσο, μια εικοσαετία ώσπου αυτή η γνώση να διαμορφώσει την πολιτική υγείας και να επιφέρει τις αντίστοιχες μεταρρυθμίσεις στις χώρες του δυτικού κόσμου. Στην Αγγλία, το 1979, για πρώτη φορά η κυβέρνηση παραδέχτηκε επίσημα ότι τα άτομα με ΝΥ έχουν πολλαπλές και ποικιλόμορφες ανάγκες, που η κάθε μια απαιτεί εξειδικευμένες υπηρεσίες και ειδικό προσωπικό. Μια σειρά από επίσημες εκθέσεις, διακηρύξεις ή οδηγίες για τα επόμενα 20 χρόνια πρότειναν διάφορους τρόπους για να αντιμετωπιστούν οι παραπάνω ανάγκες. Επίσης, διάφορες υποομάδες του πληθυσμού των ατόμων με ΝΥ, όπως αυτοί με συνοδά προβλήματα ψυχικής υγείας, διαταραχές συμπεριφοράς ή ιστορικό νομικών παραβάσεων, απετέλεσαν το στόχο προγραμμάτων και ειδικών υπηρεσιών που στελεχώθηκαν με ειδικούς ψυχίατρους, ψυχολόγους, νοσηλευτές, εργοθεραπευτές, κοινωνικούς λειτουργούς, λογοθεραπευτές κτλ.

Η Αγγλία έχει το μοναδικό προνόμιο να λειτουργεί ένα αυστηρά δημόσιο και κεντρικά ελεγχόμενο σύστημα υγείας (National Health Service), στο οποίο όλοι οι πολίτες έχουν απρόσκοπτη πρόσβαση, χωρίς να είναι απαραίτητη κάποια ασφάλεια υγείας. Αυτό εξασφαλίζει, κατά κανόνα, ότι η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών υγείας είναι περίπου η ίδια σε όλα τα υγειονομικά κέντρα της χώρας. Παρόλα αυτά στο χώρο της υγείας και φροντίδας των ατόμων με ΝΥ, σημαντικές γεωγραφικές διαφοροποιήσεις προέκυψαν ως αποτέλεσμα των διαρκών αλλαγών και τροποποιήσεων, ανάλογα με τη φιλοσοφία, την ιδεολογία αλλά και την οικονομική πολιτική των εκάστοτε κυβερνήσεων. Αξιοσημείωτο είναι ότι οι διακηρύξεις και επίσημες οδηγίες του Βρετανικού Υπουργείου Υγείας δεν συνοδεύτηκαν πάντοτε από τα απαραίτητα κονδύλια, καθώς υπήρξε η προσδοκία ότι με το κλείσιμο και την πώληση των μεγάλων νοσοκομείων - ασύλων θα εξασφαλιστούν οι πόροι για την παροχή υπηρεσιών στην κοινότητα και ότι, το ίδιο προσωπικό που εργαζόταν στα νοσοκομεία - άσυλα, θα μπορούσε να μεταταχθεί απλώς σε κοινοτικά κέντρα και δομές.

Δυστυχώς όμως η εμπειρία έδειξε ότι η φροντίδα και η υγειονομική περίθαλψη στην κοινότητα συνοδεύονται από περίπλοκα προβλήματα με έντονη κοινωνική διάσταση. Επίσης στις σύγχρονες «πολυεθνικές» κοινωνίες, οι κοινότητες των ανθρώπων μπορεί να διαφέρουν ως προς τα δημογραφικά ή και άλλα χαρακτηριστικά τους από περιοχή σε περιοχή, με αποτέλεσμα ένα μοντέλο υπηρεσιών να είναι κατάλληλο για μια περιοχή αλλά όχι για άλλες.

Παρ' όλες τις παραπάνω δυσκολίες η Αγγλία παραμένει ίσως η μόνη χώρα παγκοσμίως με αποκλειστικές, εξειδικευμένες ψυχιατρικές υπηρεσίες για άτομα με ΝΥ και συνοδά προβλήματα ψυχικής υγείας. Μοντέρνες, δυναμικές ή διαρκώς εξελισσόμενες κλινικές μονάδες υπάρχουν σ' όλη τη χώρα καθώς και πολλά ακαδημαϊκά και ερευνητικά κέντρα με μακρόχρονη πείρα στη ΝΥ (Bouras & Holt, 2004). Το πιο συχνό μοντέλο παροχής αυτών των υπέρ-εξειδικευμένων υπηρεσιών είναι αυτό σ οποίο λίγες ειδικές πτέρυγες σε νοσοκομεία με πολύ περιορισμένο αριθμό κλινών (συνήθως κάτω από 20) είναι διασκορπισμένες σε μεγάλα αστικά κέντρα, καθώς ο μεγαλύτερος αριθμός ατόμων ΝΥ και ψυχιατρικές διαταραχές μπορούν να εξυπηρετηθούν από τις γενικές ψυχιατρικές υπηρεσίες με συμβουλή και υποστήριξη από τα ειδικά κέντρα εάν χρειάζεται. Η έλλειψη των απαραίτητων δεξιοτήτων, γνώσης και εμπειρίας σ' αυτά τα θέματα από τους γενικούς ψυχιάτρους, καθιστά αυτό το μοντέλο πολύ δύσκολο στην πράξη.

Προκλήσεις του μέλλοντος

Αναμφισβήτητα τις τελευταίες δεκαετίες η ψυχική υγεία των ατόμων με ΝΥ και αναπτυξιακές διαταραχές έχει προκαλέσει αυξημένο διεθνές ενδιαφέρον (Moss et al, 2000). Παρά τα πολλά και διαφορετικά μεταξύ τους μοντέλα προσέγγισης αυτών των προβλημάτων μια κοινά αποδεκτή σε διεθνές επίπεδο άποψη, για το ποιες πρακτικές είναι αποτελεσματικές, έχει αρχίσει να διαφαίνεται (Bouras & Jackobson, 2002). Είναι πλέον βέβαιο πως άτομα με ΝΥ πάσχουν πιο συχνά από ορισμένες ψυχικές νόσους και διαταραχές συμπεριφοράς σε σχέση με το γενικό πληθυσμό (Paschos & Bouras, 2007; Bouras & Holt, 2007). Επίσης, είναι συχνό το λάθος αυτές οι διαταραχές να αποδίδονται στη ΝΥ (diagnostic overshadowing) με αποτέλεσμα δυνητικά ιάσιμες καταστάσεις να παραμένουν αδιάγνωστες και αθεράπευτες.

Η αποτελεσματική και έγκαιρη αντιμετώπιση ψυχικών ασθενειών και των διαταραχών συμπεριφοράς απαιτεί ειδικές γνώσεις και τεχνικές, τις οποίες συνήθως δεν διαθέτουν οι γενικοί ψυχίατροι (Bouras  et al, 2003).

Η αποασυλοποίηση για τα άτομα με ΝΥ και προβλήματα ψυχικής υγείας υπήρξε ένα από τα μεγάλα “πειράματα” κοινωνικής πολιτικής της εποχής μας. Η μεγάλη πλειοψηφία των ατόμων που εγκατέλειψαν τα απηρχαιωμένα άσυλα για να ζήσουν στην κοινότητα σαν όλους τους συμπολίτες τους, ωφελήθηκε σημαντικά όσον αφορά την ποιότητα της ζωής τους ή την κοινωνική ένταξη και αποδοχή, μολονότι η πρόοδος δεν υπήρξε καθολική για όλες τις ομάδες ασθενών (Mansell, 2006).

Από τις μεγαλύτερες όμως προκλήσεις που δέχεται η αποασυλοποίηση στην εποχή μας είναι οι επιδράσεις της  παγκοσμιοποίησης   (Madianos, 2006) με τις οικονομικές αλλαγές, την αυξανόμενη ιδιωτικοποίηση των ιατρικών και κοινωνικών υπηρεσιών, την απειλή της οικογενειακής συνοχής και την τάση για τον κοινωνικό αποκλεισμό και την περιθωριοποίηση μη προνομιούχων ομάδων όπως είναι τα άτομα με ΝΥ και προβλήματα ψυχικής υγείας.

Οι σύγχρονες έρευνες έχουν επικεντρωθεί στις «πρακτικές φροντίδας» (care practices) και τη σημασία της οργανωτικής δομής και του ήθους - φιλοσοφίας της εκάστοτε υπηρεσίας παρά στα τεχνικά χαρακτηριστικά τους (Hatton, 2001; Stancliff et al, 2004).

Στην εποχή της τεκμηριωμένης ιατρικής (Evidence – Based Medicine) ο σχεδιασμός αυτών των εξειδικευμένων υπηρεσιών οφείλει να βασίζεται σε επιστημονική, διεθνώς αναγνωρισμένη και αποδεκτή γνώση, η οποία έχει συσσωρευτεί τα τελευταία τουλάχιστον 30 χρόνια. Δεν υπάρχει περιθώριο για ατέρμονες συζητήσεις πάνω στη θεωρία ή για μεταρρυθμίσεις που κινούνται στη βάση ιδεολογικών ή φιλοσοφικών τοποθετήσεων και όχι σε τεκμηριωμένη έρευνα και εμπειρία.

Νίκανδρος Μπούρας, Καθηγητής Ψυχιατρικής, Institute of Psychiatry - King’s College London, Estia Centre, Guy's Hospital

Δημήτριος Πάσχος, Επιμελητής Ψυχιατρικής, Estia Centre, York Clinic - Guy's Hospital

Φωτογραφία: Eugene Richards

Σχετικές αναρτήσεις:

Παιδική Κακοποίηση στα Ιδρύματα

Παιδικοί Θάνατοι στα Ιδρύματα

Ο Συνήγορος του Πολίτη για τα παιδιά στα ιδρύματα
 

Καταρρέει από τις περικοπές το πρόγραμμα ψυχικής υγείας (Ψυχαργώς)

  

«Έχω φυλακή, αρχίζω να κρυώνω, εκεί που η μόνωση μπαίνει στην απομόνωσή μου. Λευκά κελιά, λευκά φώτα. Απονιά. Χρόνια κουβαλώ την ψυχοπάθειά μου... τη χαρίζω στους γιατρούς. Εγώ κρατώ τ' αστέρια που τρεμοσβήνουν στις αισθήσεις μου... Κορμί, ψυχή και μοναξιά. Οποιος αντέξει...» (ποίημα του πρόωρα χαμένου χρήστη υπηρεσιών υγείας Γ. Φαλελάκη).

Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας χθες, αλλά στην εποχή του Μνημονίου ποιος ακούει τις φωνές των συνανθρώπων μας με ψυχική νόσο που θέλουν να ζήσουν χωρίς στίγμα; Με ίσα δικαιώματα, όπως επιβάλλει η δημοκρατία, ώστε να ενταχθούν σύμφωνα με τις δυνάμεις τους στην κοινωνία;

Μία «απλή» κίνηση του υπουργείου Οικονομικών τον Σεπτέμβριο, δηλαδή η ποδηγετούμενη από τις επιταγές της «κρίσης» απόφαση του Γ. Παπακωνσταντίνου να περικόψει (κάτι που μεταφράζεται σε άμεση μείωση 8 εκατομμυρίων ευρώ) τη ροή χρηματοδότησης προς τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, οι οποίες με κρατική εντολή υλοποιούν την αποασυλοποίηση, ήρθε να ρίξει σε νέα δίνη την πολύπαθη ψυχιατρική μεταρρύθμιση στη χώρα μας και να εντείνει το περιβάλλον οπισθοδρόμησης.

Σε μια εποχή που μελέτες στην Ε.Ε. δείχνουν αύξηση μέσα στο 2009 των αγχωδών διαταραχών κατά 30% και των καταθλιπτικών διαταραχών κατά 15%.

Μια μεταρρύθμιση που δρομολογήθηκε προ εικοσαετίας, ύστερα από τον διεθνή διασυρμό από την υπόθεση-όνειδος «Λέρος», καταγγέλλεται απ' όλες τις πλευρές των ασχολουμένων μ' αυτήν πως βρίσκεται σε απορύθμιση, καθώς τα δύο μεγαλύτερα ψυχιατρικά νοσοκομεία (Δαφνί-Δρομοκαΐτειο) βρίσκονται καταχρεωμένα και δραματικά υποστελεχωμένα.

Η τομεοποίηση, δηλαδή η ανά περιοχή ανάπτυξη νοσοκομειακών και εξωνοσοκομειακών κοινοτικών μονάδων (κέντρα ημέρας, κινητές μονάδες, ειδικές παιδοψυχιατρικές μονάδες), παραμένει μπλοκαρισμένη (πίνακας), η ανάπτυξη ψυχιατρικών κλινικών στα γενικά νοσοκομεία παραπαίει, ενώ τώρα πλήττονται εκ νέου οι ιδιωτικοί φορείς που παλεύουν για την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση

Ο κυκεώνας είναι δύσκολο να περιγραφεί, αλλά σημειώνουμε την περίπτωση μιας από τις παλαιότερες εταιρείες υλοποίησης της μεταρρύθμισης που έχει ζητήσει να πάψει η λειτουργία υπό την ευθύνη της 4 μονάδων αποασυλοποίησης. Πληροφορούμαστε ότι το υπουργείο Υγείας με καθυστέρηση 7 μηνών βρίσκεται κοντά στη λύση.

Και αυτό όταν προ ενάμισι έτους η Ε.Ε. μας είχε «τραβήξει το αυτί», απειλώντας ακόμη και με απαίτηση επιστροφής των κοινοτικών κονδυλίων που είχαν διατεθεί, λόγω μη υλοποίησης των υποχρεώσεων της χώρας. Ακολούθησε το Σύμφωνο «Σπίντλα» (του επιτρόπου Απασχόλησης, Κοινωνικών Υποθέσεων και Ισων Ευκαιριών), το οποίο μεταξύ άλλων δεσμεύει την Ελλάδα για την πλήρη ολοκλήρωση της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και το κλείσιμο των ψυχιατρικών νοσοκομείων έως το 2015.

Εν τω μεταξύ 225 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο της Ε.Ε. παραμένουν στο ΕΣΠΑ αναξιοποίητα, καθώς η κυβέρνηση δεν μπορεί να υποσχεθεί ότι θα αναλάβει τη συντήρηση των όποιων νέων μονάδων μετά το 2013, όπως οφείλει. Μάλιστα, η απορρόφηση κονδυλίων από το ΕΣΠΑ είναι μόλις 0,8%. Επιπλέον, ενώ οδεύουμε προς την τρίτη φάση του προγράμματος εθνικής στρατηγικής «Ψυχαργώς», δεν έχει ολοκληρωθεί από το υπ. Υγείας ο σχεδιασμός της και άγνωστη παραμένει η τύχη της Γ' φάσης.

Αυτά καταθέτει ως έναν θλιβερό απολογισμό στην «Ε» ο διδάκτορας Κοινωνικής Πολιτικής Μενέλαος Θεοδωρουλάκης εκ μέρους του Δικτύου ΑΡΓΩΣ, το οποίο εκπροσωπεί την πλειονότητα των ιδιωτικών φορέων ψυχιατρικής μεταρρύθμισης. Αυτοί έχουν την ευθύνη λειτουργίας 211 Μονάδων Ψυχικής Υγείας, όπου εξυπηρετούνται πάνω από 19.000 ψυχικά πάσχοντες και απασχολούνται περίπου 3.200 εργαζόμενοι.

Ειδικότερα αναφέρουν πως η έλλειψη πόρων των ΜΚΟ για το 2008 άγγιξε το 37% και το 2009, το 20% του απαιτούμενου ποσού.

Ας δούμε όμως τα τρέχοντα «λογιστικά» που αφορούν τις εντεταλμένες από το κράτος ΜΚΟ γι' αυτήν την ευαίσθητη υπόθεση. Η πρόβλεψη για το 2010 αγγίζει το 40%, καθώς ήδη στον προϋπολογισμό είχε εγγραφεί κονδύλι 65 εκατομμυρίων ευρώ, δηλαδή 15 εκατομμύρια λιγότερα απ' όσα απαιτούνται για την εύρυθμη λειτουργία των υπηρεσιών (ενοίκια, μισθοδοσίες, ΙΚΑ) και όχι για ανάπτυξη. Τον Απρίλιο, λόγω ΔΝΤ, περικόπηκε το 10% του σχετικού προϋπολογισμού, δηλαδή 6,5 εκατομμύρια.

Τον Μάιο ωστόσο ύστερα από παρέμβαση της Ε.Ε. (ως επακόλουθο του Συμφώνου «Σπίντλα»), δόθηκαν 17 εκατομμύρια με τα οποία καλύφθηκε κι ένα έλλειμμα 10 εκατομμυρίων του 2009. Τον Σεπτέμβρη η απόφαση του υπ. Οικονομικών, που ισοδυναμεί με 8 εκατομμύρια ευρώ, έρχεται να ανεβάσει το συνολικό έλλειμμα στα 23 εκατομμύρια για το 2010.

Αυτοκτονίες

Και γιατί στην εποχή του Μνημονίου είναι ευαίσθητη υπόθεση, όχι μόνο για τους «στιγματισμένους ψυχασθενείς», μα για όλη την κοινωνία; Διεθνείς μελέτες εκτιμούν πως κάθε αύξηση της ανεργίας κατά 3% φέρνει αύξηση των αυτοκτονιών κατά 5%, θανάτων από αλκοόλ κατά 30%.

Δεν μπορούμε κλείνοντας παρά να αναφερθούμε σε δύο επισημάνσεις του κ. Θεοδωρουλάκη, που μας μιλά όχι μόνο για τις ελλείψεις στις παιδοψυχιατρικές μονάδες αλλά για τον «χαμένο πληθυσμό των εφήβων» στο κρίσιμο, για την έκβαση και εμπέδωση της ψυχικής νόσου, ηλικιακό διάστημα 14-18 ετών, οι οποίοι είναι το πιο παραμελημένο κομμάτι ψυχικά πασχόντων.

Αλλά και για την εκτίναξη των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινών, που υπολογίζονται από το δίκτυο ΑΡΓΩΣ σε 5.500 πανελλαδικά.

«Μιλούμε για ψευδή αποασυλοποίηση, εφόσον η μεταρρύθμιση δεν ισχύει στον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος παραμένει επιπλέον χωρίς νομικό πλαίσιο καθορισμού επιστημονικών και τυπικών προδιαγραφών και ελέγχου. Η μη ανάπτυξη τομεοποιημένων εξωνοσοκομειακών μονάδων μετά το κλείσιμο 4 ψυχιατρείων ωθεί ασθενείς και οικογένειες στον ιδιωτικό τομέα, όπου πολλές κλινικές κρατούν τον ασθενή 6 και 12 μήνες έγκλειστο υπό παρατεταμένη φαρμακευτική αγωγή, με αποτέλεσμα το ξεζούμισμα των Ταμείων και των οικογενειών». 

Της Νάντιας Γιαννίρη (αναδημοσίευση από την Ελευθεροτυπία)

Οι Παιδοψυχίατροι διαμαρτύρονται για την "κακοποιητική" λειτουργία του Παιδοψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής

ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΑΤΤΙΚΗΣ (Π.Ν.Α.)
ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟΣ ΤΟΜΕΑΣ

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ των ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΩΝ 

του ΠΑΙΔΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΑΤΤΙΚΗΣ (Π.Ν.Α.) 

ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΟΡΤΑΣΜΟ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΗΜΕΡΑΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ, 

10 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2010

Με την ευκαιρία του εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Ψυχικής Υγείας, την 10η Οκτωβρίου 2010, οι Παιδοψυχίατροι του Παιδοψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής, θεωρούμε χρέος μας να υπενθυμίσουμε την απαράδεκτη κατάσταση που επικρατεί ακόμη στο χώρο των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας για παιδιά και εφήβους στη χώρα μας.

Το Παιδοψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής, παρά το συμβόλαιο με την Ευρωπαϊκή Ένωση για το οριστικό κλείσιμό του (μαζί με άλλα τέσσερα ψυχιατρικά νοσοκομεία στο πλαίσιο του «Ψυχαργώς» από το 2001), και παρά τις επί σειρά ετών διαμαρτυρίες του επιστημονικού προσωπικού και την ετυμηγορία του Συνήγορου του Παιδιού, για την παράνομη, ιατρικά αντιδεοντολογική και τελικά «κακοποιητική» λειτουργία του, εξακολουθεί να λειτουργεί.

Ιδιαίτερα αναφερόμαστε στην Μονάδα Επειγόντων, που εφημερεύει καθημερινά καλύπτοντας τις ανάγκες του συνόλου σχεδόν της επικράτειας, για κάθε είδους ψυχιατρικά προβλήματα που απαιτούν νοσηλεία, ενώ παράλληλα εξακολουθεί να δέχεται τις παραπομπές παιδιών – εφήβων με αυτισμό, παραβατικότητα και κάθε είδους  κοινωνικά προβλήματα κατόπιν δικαστικών μέτρων και αποφάσεων.

Σε ένδειξη διαμαρτυρίας οι Παιδοψυχίατροι του Π.Ν.Α., μέλη των θεσμικών του οργάνων (Διοικητικό Συμβούλιο, Δ/νση Ιατρικής Υπηρεσίας, Επιστημονικό Συμβούλιο, Ψυχιατρικός Τομέας) έχουν υποβάλλει τις παραιτήσεις τους. Φοβόμαστε ότι δεν υπάρχει πλέον χρόνος για χάσιμο, ενώ διαφαίνεται ότι θα ζητηθεί από την Ε.Ε. και η επιστροφή των κονδυλίων που έχουν διατεθεί γι’ αυτόν τον σκοπό.

Οφείλουμε και επιθυμούμε να παρέχουμε στα παιδιά και τους εφήβους, υπηρεσίες σε Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα και Παιδοψυχιατρικά τμήματα Γενικών Νοσοκομείων, κοντά στο σπίτι τους και την οικογένειά τους. Είναι καιρός να εφαρμοστεί στη χώρα μας η παροχή τομεοποιημένων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας (που έχει ψηφιστεί από το 1999) ή χρησιμοποιώντας την γλώσσα της εποχής μας, ένας «Καλλικράτης» για τις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας.

Οι Παιδοψυχίατροι του Π.N.Α.

Διαβάστε και το δελτίο τύπου που είχε εκδώσει ο Συνήγορος του Πολίτη για τα σοβαρά προβλήματα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας του 2008 !

Υπενθυμίζουμε ότι δύο από τις κοινοτικές δομές που αναφέρονται στο δελτίο τύπου του Συνηγόρου του Πολίτη έχουν πλέον κλείσει, λόγω της συνεχιζόμενης υποχρηματοδότησης (1, 2) και η κατάσταση στο Παιδοψυχιατρικό Νοσοκομείο Αττικής παραμένει τραγική, όπως διαβάζουμε στο σημερινό δελτίο τύπου των Παιδοψυχιάτρων του Π.Ν.Α.

Αναμένουμε το "εορταστικό" δελτίο τύπου του Υπουργείου Υγείας για την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας στις 10 Οκτώβρη 2010.

Διαμεσολαβητές Υγείας στα χρόνια της παγκοσμιοποίησης

 

Φαντάζεστε τη φυσική παρουσία ενός διερμηνέα ανάμεσα στον ψυχοθεραπευτή και τον θεραπευόμενο; Ένας τρίτος σε μια σχέση που είναι φτιαγμένη για δύο; Είναι δυνατόν;

Κι όμως, χωρίς τη διαμεσολάβησή του δεν θα μπορούσε να επικοινωνήσει ο γιατρός με τον αλλοδαπό ασθενή. Πόσο μάλλον όταν εμπόδιο δεν είναι μόνο η άγνωστη γλώσσα, αλλά και ο διαφορετικός πολιτισμός που απειλούν την εξ ορισμού "πολιτισμικά ευαίσθητη" θεραπευτική προσέγγιση του μετανάστη.

Ο θεσμός αυτού του συνδετικού κρίκου που ονομάζεται "πολιτισμικός διαμεσολαβητής", αρχίζει και κάνει την εμφάνισή του στην Ελλάδα (από μη κυβερνητικές οργανώσεις, κρατικές υπηρεσίες και κάποια δημόσια νοσοκομεία), ενώ έχει προ πολλού καθιερωθεί σε άλλες χώρες.

Σε θέματα ψυχικής υγείας, το Κέντρο Ημέρας "Βαβέλ", ανέλαβε το 2007 στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος "Ψυχαργώ", να υλοποιήσει το πρόγραμμα των πολιτισμικών διαμεσολαβητών, εκπαιδεύοντας μέχρι στιγμής 30 αλλοδαπούς, που μιλούν 15 γλώσσες και διαλέκτους.

Εδρεύει σ’ ένα καλοδιατηρημένο νεοκλασικό, στην πλατεία Αμερικής, προσφέροντας δωρεάν υπηρεσίες ψυχικής υγείας σε μετανάστες, αλλά και πρακτικές οδηγίες που τους βοηθούν να μην χάνονται στον γραφειοκρατικό λαβύρινθο της χώρας που ζουν, στα νοσοκομεία, στα δικαστήρια, στα σχολεία, σε όλο το άγνωστο σύστημα, με το οποίο έρχονται σε επαφή. Γιατί είναι ευνόητο ότι το πρώτο μέλημα ανθρώπων που βρίσκονται στο όριο της ύπαρξης δεν υπήρξε ποτέ η ψυχική τους υγεία, αλλά η διατροφή, η στέγη, η εργασία, η εγγραφή των παιδιών τους στα σχολεία.

"Ο πολιτισμικός διαμεσολαβητής, διευκολύνει τη γλωσσική επικοινωνία και τη συνάντηση του θεραπευτή με το διαφορετικό πολιτισμικό περιβάλλον του θεραπευόμενου, γνωρίζει τις κακοτοπιές και τις διεξόδους", λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο επικεφαλής της "Βαβέλ", ψυχολόγος Νίκος Γκιωνάκης και εξηγεί: "Για παράδειγμα ότι ένας άνδρας δεν χαιρετά δια χειραψίας μια μουσουλμάνα ή ότι η ίδια δεν θα δεχθεί ως διερμηνέα έναν άνδρα και θα απορρίψει τις υπηρεσίες του κέντρου, έως την εντελώς διαφορετική λεκτική έκφραση της ψυχικής κατάστασης που υπάρχει σε κάποιες κουλτούρες. Γιατί όταν ένας ασθενής από την Αφρική λέει ότι νιώθει να περπατάνε μυρμήγκια στο κεφάλι του κι όχι ότι έχει άγχος, καταλαβαίνετε ότι πρόκειται για μια εντελώς διαφορετική πολιτισμική αντίληψη της υγείας".

Απαράβατος κανόνας της δουλειάς του διαμεσολαβητή, είναι να μεταβιβάζει με ακρίβεια το νόημα από το ένα πρόσωπο στο άλλο, να μην αναλύει την πληροφορία, να μην αποφασίζει τι πρέπει και τι δεν πρέπει να μεταβιβαστεί. Να κρατιέται ουδέτερος στη σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενου, μια παρουσία "αόρατη". Γι΄αυτό εκπαιδεύεται και εξασκείται επί μήνες.

Το μοντέλο εκπαίδευσης βασίζεται στην εμπειρία του διαπολιτισμικού ψυχιατρικού κέντρου του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης. "Ο διερμηνέας πρέπει να αποφεύγει την οικειότητα με τον θεραπευόμενο, να μην του πιάνει κουβέντα εκτός θεραπείας, να γνωρίζει πως από μια λανθασμένη προσωπική του άποψη την οποία εξέφρασε στη θεραπεία μπορεί να δημιουργήσει ένταση ανάμεσα στον θεραπευόμενο και τον γιατρό", μας εξηγεί η ψυχολόγος- εκπαιδεύτρια διαμεσολαβητών, Μαριάννα Ασημακοπούλου.

Η δε συνεργασία γιατρού και διαμεσολαβητή, προάγεται και από την κοινή τους εκπαίδευση γιατί έχει βιωματικό χαρακτήρα, συμπληρώνει ο Νίκος Γκιωνάκης.

Οι πολιτισμικοί διαμεσολαβητές είναι νέοι σε ηλικία και εναλλάσσονται σ΄αυτόν τον χώρο γιατί πολλοί αναγκάζονται να μεταναστεύσουν ξανά. Κάποιοι άλλοι είναι δραστήρια μέλη της κοινότητάς τους ή έχουν μεγαλώσει στην Ελλάδα, όπως η ψυχολόγος Εγκίντα Λέκκα από τα Τίρανα, η οποία βρέθηκε να κάνει την πρακτική της στη "Βαβέλ" και παραμένει, αλλά, όπως λέει, όχι για πολύ γιατί "ο πολιτισμικός διαμεσολαβητής δεν είναι ακόμα επάγγελμα με πτυχίο κατοχυρωμένο από το κράτος, δεν βγάζεις αρκετά χρήματα να ζήσεις απ΄αυτήν τη δουλειά, γι' αυτό και δεν την κάνεις για πολλά χρόνια". "Βέβαια για μένα -συνεχίζει η ίδια-, "είναι μεγάλη εμπειρία και νιώθω ότι προσφέρω. Σκεφτείτε μόνο τι γίνεται στα νοσοκομεία με τους συγγενείς που προσπαθούν να απαντήσουν στις ερωτήσεις των γιατρών, για λογαριασμό των ασθενών όταν βέβαια υπάρχουν συγγενείς".

Τη ρωτάμε για τις δυσκολίες της μετάφρασης . "Έμεινα έκπληκτη", μας λέει, "πόσο δύσκολη είναι η διαμεσολάβηση σε περιστατικά διαταραχής του λόγου. Πολύ δύσκολο όμως είναι και να εμπνεύσεις ασφάλεια και εμπιστοσύνη σ’ έναν μετανάστη που έχει υποστεί βασανιστήρια, ξυλοδαρμό, ή σε αιτούντες άσυλο και σε οικονομικούς μετανάστες να σου ανοιχτούν για πράγματα προσωπικά τους, τη στιγμή που φοβούνται μήπως μεταφέρεις τις πληροφορίες εκεί που δεν πρέπει" .

Στη "Βαβέλ", λόγω περιοχής, οι μετανάστες που εξυπηρετούνται είναι στη μεγάλη τους πλειοψηφία Αλβανοί και Αφγανοί. Ο πολιτισμικός διαμεσολαβητής Νασίμ Λομανί, έφυγε από το Αφγανιστάν στα 18 του χρόνια με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Ταλιμπάν και ύστερα από απίστευτες περιπέτειες έφτασε στην Ελλάδα. Σήμερα, είναι ένας νέος 28 χρόνων, που κατάφερε να στηθεί στα πόδια του και φέτος πέρασε στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Μιλά τις διαλέκτους Φαρσί και Νταρί και πριν εργαστεί στη "Βαβέλ", δούλευε στο Κέντρο Αποκατάστασης Θυμάτων Βασανιστηρίων.

"Τα προβλήματα ψυχικής υγείας, εμφανίζονται συχνά στο ταξίδι και στην καινούργια χώρα. Οι μετανάστες χωρίς χαρτιά, είναι ένας κόσμος πολύ μπερδεμένος, που ζει σε τρομακτικές συνθήκες και σε σύγκρουση της πραγματικότητας με τη φαντασία τους. Ο μόνος λόγος που συνεχίζουν να παλεύουν είναι η ελπίδα για κάτι καλύτερο", μας λέει ο Νασίμ.

Υπάρχουν περιπτώσεις πολιτισμικών διαμεσολαβητών που δεν άντεξαν τον ρόλο τους, γιατί η διαμεσολάβηση αναβίωσε δικά τους σκληρά βιώματα, καταρρίπτοντας την ουδετερότητα που απαιτείται σε αυτή τη δουλειά.

πηγή: www.ana-mpa.gr 

Φωτογραφία: The Tower of Babel (Bruegel)

Οδηγός Επίγνωσης της Πολιτισμικής Ετερότητας, από το Κέντρο Ημέρας "Βαβέλ"